METODA DOBREGO STARTU
Założeniem Metody Dobrego Startu jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestatycznych (czucie ruchu) i motorycznych oraz współdziałania między tymi funkcjami czyli integracji percepcyjno- motorycznej. Są to funkcje, które leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania. Usprawnianie w tym zakresie, jak również kształtowanie lateralizacji i orientacji w prawej i lewej stronie ciała jest wskazane dla dzieci przygotowujących się do nauki czytania i pisania, natomiast jest niezbędne dla dzieci, u których występują opóźnienia rozwoju tych funkcji.
Ćwiczenia prowadzą do większej harmonii rozwoju psychoruchowego: wyższego poziomu rozwoju i współdziałania funkcji intelektualnych (mowy, myślenia) i instrumentalnych (spostrzeżeniowo- ruchowych). Dzięki temu dochodzi do prawidłowego wykonywania czynności ruchowych we właściwym czasie i przestrzeni, w harmonii z czynnościami poznawczymi, w tym językowymi. Doskonalenie integracji percepcyjno- motorycznej i kompetencji językowych ułatwia naukę czytania i pisania wszystkim dzieciom. Natomiast wyrównywanie dysharmonii rozwojowych w przypadku dzieci „ryzyka dysleksji” może skutecznie zapobiegać niepowodzeniom szkolnym.
Metoda ta ma nie tylko aspekt profilaktyczno- terapeutyczny, ale również aspekt diagnostyczny. Na podstawie obserwacji zachowania dziecka, analizy trudności występujących przy wykonywaniu ćwiczeń oraz popełnionych błędów pozwala wnioskować o ich przyczynach, to znaczy rodzaju i głębokości zaburzeń.
Formy Metody Dobrego Startu
I.Piosenki i rysunki (proste wzory i piosenki) – dla najmłodszych dzieci do wspierania rozwoju, w szczególności:
-dla dzieci od czwartego roku życia oraz dzieci starszych opóźnionych w rozwoju, Program „Piosenki do rysowania” (Bogdanowicz, Szlagowska 1996).
II. Piosenki i znaki (złożone wzory, kształty literopodobne i piosenki) – dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym w celu przygotowania do nauki czytania i pisania, w szczególności:
- dla dzieci 6-7-letnich w klasach „0”,
- dla dzieci „ryzyka dysleksji”,
- dla dzieci starszych, w okresie poprzedzającym naukę liter.
III. Piosenki i litery (litery z alfabetu łacińskiego i litery specyficznie polskie oraz piosenki)- dla dzieci rozpoczynających naukę czytania i pisania w klasie „0” i „I” oraz uczniów dyslektycznych.
Struktura zajęć prowadzonych Metodą Dobrego Startu
Wspólny dla wszystkich form Metody Dobrego Startu model struktury zajęć stanowi podstawę do ich prowadzenia. Powinien być on jednak zmieniany i dostosowywany do potrzeb dzieci, z którymi pracujemy. Stosowanie MDS wymaga elastyczności, twórczego myślenia i działania. Nie znosi rutyny i sztywnego korzystania ze schematów, które tworzą podstawową konstrukcję dla budowania własnej koncepcji zajęć.
Struktura zajęć MDS jest następująca:
I. Zajęcia wprowadzające.
II. Zajęcia właściwe:
l ćwiczenia ruchowe,
l ćwiczenia ruchowo-słuchowe,
l ćwiczenia ruchowo- słuchowo-wzrokowe
III. Zajęcia końcowe.
Podczas zajęć wprowadzających dzieci koncentrują uwagę na rozpoczynających się ćwiczeniach i usprawniają niektóre funkcje psychomotoryczne, głównie językowe, motorykę oraz orientację w schemacie ciała i przestrzeni.
Zaczynamy od ćwiczeń koncentracji uwagi i orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. Mogą mieć one formę przywitania i zabawy ruchowej. Dzieci uczą się rozróżniać i nazywać części ciała, odróżniać prawe i lewe części ciała. Ćwiczenia stwarzają okazję do utrwalania orientacji w przestrzeni, odróżniania kierunków.
Następnie dzieci uczą się nowej piosenki, która będzie towarzyszyła dalszym zajęciom. W rozmowie z nauczycielką omawiana jest treść piosenki, wyjaśniane są trudne słowa. Daje sposobność do rozwijania mowy dziecka.
W „zabawie w zagadki” nauczycielka wykorzystuje tekst piosenki do rozwijania kompetencji językowej podczas wykonywania zadań na materiale werbalnym: słów, ich cząstek fonologicznych i morfologicznych oraz zdań –wypowiedzeń.
Kompetencja językowa rozwijana jest na trzech płaszczyznach: fonologicznej, syntaktycznej i semantycznej. W ćwiczeniach wykorzystywany jest materiał językowy: zdania, słowa, sylaby, cząstki śródsylabowe.
Kształcenie kompetencji fonologicznej obejmuje:
1.Ćwiczenia w różnicowaniu i identyfikowaniu dźwięków mowy – głosek (słuch fonemowy), np. podczas porównywania paronimów, czyli pary słów, różniących się tylko jedną głoską;
2.Ćwiczenia w dokonywaniu analizy struktur śródsylabowych, analizy sylabowej i fonemowej słów, sylab i głosek;
3.Ćwiczenia w dokonywaniu syntezy struktur śródsylabowych, syntezy sylabowej i fonemowej, czyli łączenia izolowanych cząstek słów, sylab i głosek w słowa;
4.Ćwiczenia w dokonywaniu operacji na cząstkach śródsylabowych, sylabach i głoskach, np. porównywanie par słów różniących, się strukturą głoskową, przestawianie sylab, cząstek śródsylabowych i głosek w parach słów; odszukiwanie słów ukrytych w dłuższych słowach.
Rozwijanie kompetencji syntaktycznej odbywa się za pomocą takich zadań, jak wydzielanie z tekstów zdań, słów, ustalanie poprawności budowy zdań ze względu na reguły gramatyki, przekształcanie form gramatycznych.
Rozwijanie kompetencji semantycznej dokonuje się dzięki poszerzaniu słownictwa dziecka oraz podnoszeniu jego wrażliwości na znaczenie słów, różnicowanie znaczeń, kategoryzowanie pojęć itp.
Podstawowa część zajęć to zajęcia właściwe. Zawierają one trzy rodzaje ćwiczeń.
Ćwiczenia ruchowe: związane z wprowadzanym pojęciem
l ćwiczenia orientacji przestrzennej i kierunkowej: orientacja w kierunkach związanych z własnym ciałem, poruszanie się w przestrzeni, działanie w niej - zmiana pozycji, umiejętność utrzymywania równowagi;
l ćwiczenia motoryki dużej: rozwijanie sprawności ruchowej całego ciała, ćwiczenia ruchów globalnych wykonywanych jedną kończyną (tylko lewą, tylko prawą), dwoma kończynami jednocześnie i naprzemienne szybkie ruchy na zmianę z wolnymi - nauka regulowania tempa czynności ruchowych;
l ćwiczenia motoryki małej: ćwiczenia rozwijające motorykę rąk, ćwiczenia palców, dłoni, nadgarstka przy pomocy zabaw ruchowych, rzucanie, toczenie, chwytanie, ukierunkowywanie ruchów manipulacyjnych, konstrukcyjnych, dydaktycznych, plastycznych.
Ćwiczenia ruchowo - słuchowe:
związane z wystukiwaniem rytmu śpiewanej przez siebie piosenki, zadaniem jest:
nadanie odpowiedniego rytmu wypowiadanym sylabom przy pomocy instrumentów, bębenka, dzwonka, talerzy, cymbałków itp.,
różnicowanie liczby dźwięków,
nauka kojarzenia ilości np. uderzeń bębenka to jest liczby bodźców słuchowych z ilością sylab danego wyrazu czyli z bodźcami wzrokowymi
odtwarzanie przez dzieci rytmu za pomocą klaskania lub wytupywania, czy skrętów głowy lub innych czynności wykonywanych za pomocą pięści, dłoni i palców, łokci, wreszcie całego ciała, w rytm śpiewanej piosenki (wykorzystujemy woreczki z grochem, piaskiem, sznurki, wstążki, szarfy, instrumenty muzyczne, itp.),
układanie wyrazu z liter i czytanie ułożonego wyrazu,
ćwiczenia utrwalające poprawną wymowę wprowadzonego wyrazu, ze szczególnym uwzględnieniem artykulacji ćwiczonej głoski.
Ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe:
demonstracja wzoru litery ( kierunek, kolejność ruchów wykonywanych podczas pisania poszczególnych elementów litery),
demonstracja sposobu pisania litery, z równoczesną wymową sylabową wyrazu,
polisensoryczne uczenie się wzoru graficznego litery na różnych fakturach (dziecko uczy się wielozmysłowo: przez dotyk, ruch, wzrok, słuch)
wodzenie ręką dziecka po wzorze, samodzielne wodzenie ręką przez dziecko po wzorze litery po wzorze wyrazu,
reprodukowanie wzoru:
z wykorzystaniem różnorodnych form i technik: od pisania w powietrzu, na podłodze, na dużych formatach papieru, po małe, ograniczone liniaturą, wymagające większej precyzji i uwagi, wykorzystanie różnych narzędzi graficznych, od kredy, węgla, mazaka po ołówek lub kredkę.
wystawa prac dzieci, omówienie ich i pochwała.
Zajęcia Metodą Dobrego Startu zazwyczaj prowadzone są z grupą dzieci, która może mieć różną wielkość.
Zajęcia można również prowadzić indywidualnie.
Pomoce do zajęć
1.do zajęć wprowadzających:
-konkretne przedmioty związane z treścią piosenki
-obrazek objaśniający treść piosenki
2.do ćwiczeń ruchowo – słuchowych:
-woreczki i wałeczki wypełnione ziarnem, kaszą, grochem
-sznurki, gumki, wstążki, szarfy, balony, chusteczki, gazety
-instrumenty muzyczne lub przedmioty, które mogą je zastąpić, np. plastikowe butelki, kubki
3. do ćwiczeń ruchowo – słuchowo – wzrokowych:
-wzór /litera/ narysowany grubym mazakiem na kartce lubwykonany z materiału o wyrazistej fakturze
-taca z kaszą manną
-tablica i kreda
-arkusz papieru pakowego, kartka z bloku rysunkowego formatu A-4 oraz zeszyt czysty i zeszyty w linie
-różne narzędzia: mazaki różnej grubości, kredki świecowe, ołówek, pędzle, długopis;
-karty do ćwiczeń (z publikacji „Piosenki do rysowania”, „Od piosenki do literki”.
„PIOSENKI DO RYSOWANIA”
„Piosenki do rysowania” przeznaczone są dla dzieci młodszych (i głębiej zaburzonych). Zawierają proste wzory, zaczynając od kropek i kresek, oraz kasety z bardzo łatwymi piosenkami. Nad jednym wzorem pracujemy cały miesiąc. Wskazane jest, by do tego samego wzoru zmieniać co tydzień piosenkę, w celu urozmaicenia ćwiczeń. Na przykład dzieci uczą się rysować koło (okrąg), śpiewając piosenkę o piłce, o kuli śniegowej, o jabłuszku. Zajęcia powinny być prowadzone kilka razy w tygodniu lub nawet codziennie. Czas regulujemy, zależnie od możliwości dzieci (od 15 do 45 minut)
Nie wszystkie rodzaje ćwiczeń muszą wystąpić podczas jednych zajęć. Podczas kolejnych spotkań „na raty” można realizować poszczególne struktury zajęć.
Przebieg zajęć
Ćwiczenia ruchowe
Zajęcia rozpoczynają się od ćwiczeń ruchowych – jest zabawa ruchowa nawiązująca do treści piosenki, w której dzieci ćwiczą umiejętność utrzymania równowagi i sprawność ruchową całego ciała oraz usprawniają ruchy rąk.
Ćwiczenia ruchowo – słuchowe
Dzieci wystukują rytm śpiewanej piosenki na bębenku, na woreczkach z grochem. Ćwiczenia te, to ruchy wykonywane za pomocą pięści, dłoni i palców.
Ćwiczeń ruchowo-słuchowo-wzrokowe
1. Demonstracja wzoru i ćwiczenia.
2. Polisensoryczne uczenie się wzoru (jego powiązania z piosenką—wodzenie palcem po wzorze i śpiewanie piosenki).
3. Odtwarzanie wzoru różnymi technikami z jednoczesnym śpiewaniem piosenki:
w powietrzu — ręką (odwzorowywanie z planszy, następnie z pamięci),
na powierzchni stołu, podłogi — palcem, na tackach z piaskiem — palcem,
na tabliczce lub arkuszu papieru — kredą, węglem, kredkami woskowymi,
na kartce papieru z bloku rysunkowego — grubym mazakiem, pędzlem.
4. Zajęcia kończymy zabawą z piosenką, ćwiczeniami oddechowymi i usprawniającymi narządy mowy.
Materiał graficzny i muzyczny „Piosenki do rysowania”
Materiał graficzny zawiera 25 prostych wzorów graficznych, uporządkowanych według narastania trudności.
Do każdego wzoru dobrano 2-3 piosenki. Materiał muzyczny obejmuje 65 piosenek. Ponieważ MDS przeznaczona jest dla dzieci od czwartego roku życia, musi się opierać na takim materiale muzycznym, którego właściwości rytmiczne, interwałowe, tonalne pozwolą małym dzieciom na właściwą percepcję, odtworzenie i zapamiętanie. Melodie uwzględniają niewielką skalę głosu dziecka. Konstrukcja piosenek opiera się na krótkich, symetrycznych, często powtarzających się odcinkach, co zdecydowanie ułatwia percepcję i zapamiętanie. Czynnikiem pomocnym w zapamiętaniu treści ma być związek treści piosenki z wzorem graficznym, któremu jest przyporządkowana.
Cechy melodii pod względem metrum, rytmu i tempa są jednym z głównych wyznaczników doboru piosenki do wzoru graficznego.
Podręcznik „Piosenki do rysowania” i dołączone do niego pomoce służą przede wszystkim do prowadzenia ćwiczeń ruchowo- słuchowo –wzrokowych.
Uczenie się polisensoryczne powinno odbywać się zarówno przy pomocy obrazka w podręczniku, jak i na karcie pracy.
Należy pamiętać, że „Piosenki do rysowania” to przede wszystkim zabawa, która bawiąc uczy, zbliża do siebie dziecko i dorosłego, a także dzieci do siebie nawzajem.
„OD PIOSENKI DO LITERKI ”
Z programu można korzystać pracując:
l w klasie „0”
l w klasie pierwszej
l w zespole korekcyjno- kompensacyjnym ( w przedszkolu i w szkole)
l w szkole specjalnej
l z jednym dzieckiem.
W skład materiałów wchodzą: podręcznik, teczka z wzorami liter, karty ćwiczeń oraz obrazki do kolorowania, kasety z piosenkami w wersjach wokalno- instrumentalnej i instrumentalnej, zeszyt z piosenkami w opracowaniu na fortepian.]
Zajęcia wprowadzające powinny zawierać:
1. Powitanie
2. Ćwiczenia orientacji w schemacie ciała i przestrzeni
3. Opracowanie piosenki i ćwiczenie funkcji językowych
Zajęcia właściwe:
1.Ćwiczenia ruchowe
2.Ćwiczenia ruchowo-słuchowe
3.Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe
l demonstrowanie litery
l pokaz sposobu pisania litery
l polisensoryczne uczenie się litery
l reprodukowanie litery
Zajęcia końcowe:
1. Ćwiczenia wyciszające
wiktorynka3