Układ nerwowy obwodowy-notatki.doc

Układ nerwowy obwodowy- systema nervosum periphericum

Charakterystyka ogólna

- w układzie tym wyróżnia się 31 par nerwów rdzeniowych (nervi spinales), które wychodzą z rdzenia kręgowego i 12 par nerwów czaszkowych (nervi craniales), które rozpoczynają się lub kończą w mózgowiu

- trzecią odrębną grupę tworzą nerwy układu autonomicznego

- nerwy biegną najczęściej z naczyniami krwionośnymi i otoczone są wspólną tkanką łączną

- między nerwami następuje często wymiana włókien, a najobfitszą wymianę obserwuje się w obrębie splotów (plexus)

- podstawową funkcją nerwów jest przewodzenie impulsów z receptorów do ośrodkowego układu nerwowego oraz w kierunku odwrotnym

- włókna dośrodkowe, zwane także czuciowymi są obwodowymi wypustkami komórek znajdujących się w zwojach rdzeniowych i zwojach nerwów czaszkowych

- włókna te przewodzą impulsy z zewnętrznej powierzchni ciała jako włókna eksteroceptywne

- włókna odśrodkowe, to włókna ruchowe, które unerwiają mięsnie poprzeczne prążkowane oraz włókna wegetacyjne

- włókna te są wypustkami komórek rogów przednich rdzenia kręgowego lub jąder ruchowych nerwów czaszkowych

Nerwy rdzeniowe

- nerwy obwodowe składają się z pęczków włókien nerwowych, z których każdy objęty jest łącznotkankową osłonką zwaną onerwiem

- wewnątrz pęczków tkanka łączna wytwarza przegrody śródnerwowe i osłonki pokrywające poszczególne włókna nerwowe jako śródnerwie

- tkanka łączna, która obejmuje pewną liczbę pęczków wspólną osłonką, nosi nazwę nanerwia

- z nanerwiem biegną naczynia krwionośne

- w przebiegu nerwów mogą być włączone grupy komórek, które tworzą zwój

- w zwojach rdzeniowych dominują komórki pozornie jednobiegunowe

- wśród 31 par nerwów rdzeniowych wyróżnia się: 8 par nerwów szyjnych, 12 par nerwów piersiowych, 5 par nerwów lędźwiowych, 5 par nerwów krzyżowych i 1 parę nerwów guzicznych

Budowa nerwu rdzeniowego

- nerw rdzeniowy (n.spinalis) powstaje z połączenia korzenia brzusznego (radix ventralis) i korzenia grzbietowego (radix dorsalis)

- korzenie brzuszne mają włókna ruchowe i autonomiczne i opuszczają rdzeń kręgowy bruzdą boczną przednią

- korzenie grzbietowe są zbudowane z włókien środkowych, czyli czuciowych, a w części bocznej korzenia grzbietowego jest zgrubienie, tzw. zwój rdzeniowy (ganglion spinale), zawierające głównie komórki nerwowe pozornie jednobiegunowe

- pojedyncze wypustki tych komórek dzielą się w kształcie litery T

- jedno włókno kieruje się do rdzenia kręgowego, a drugie łączy się z korzeniem brzusznym, tworząc w otworze międzykręgowym pień nerwu rdzeniowego

- pień nerwu rdzeniowego zawiera włókna dośrodkowe i odśrodkowe, jest, więc nerwem mieszanym

Gałęzie nerwów rdzeniowych

- pień nerwu rdzeniowego, który powstaje z połączenia obu korzeni, brzusznego i grzbietowego dzieli się na: gałąź oponową, gałąź łączącą, gałąź grzbietową, czyli tylną i gałąź brzuszną, czyli przednią

- gałęzie oponowe (rami meningei) wnikają do kanału kręgowego i unerwiają okostną kręgów, oponę twardą i naczynia krwionośne, ponadto zawierają włókna czuciowe i współczulne

- gałęzie łączące (rami communicantes) odchodzą od nerwu rdzeniowego i łączą nerwy rdzeniowe ze zwojami pnia współczulnego

- gałąź łącząca biała- łączy rdzeń kręgowy z pniem współczulnym i zawiera włókna -przedzwojowe, gałąź łącząca szara- łączy pień współczulny z nerwami rdzeniowymi i zawiera włókna zazwojowe

- gałęzie grzbietowe, kierują się na grzbietową okolicę szyi i tułowia, dzieląc się na gałąź przyśrodkową i boczną

- obszar unerwienia gałęzi grzbietowych to kręgosłup, mięśnie głębokie grzbietu i mięśnie karku oraz skórę grzbietu

- w okolicy karku gałąź tylna tworzy nerw podpotyliczny, a gałąź grzbietowa tworzy nerw potyliczny większy

- gałęzie grzbietowe nerwów piersiowych i lędźwiowych dzielą się na gałąź przyśrodkową i boczną, które unerwiają mięśnie głębokie grzbietu

- gałęzie brzuszne (rami ventrales), zawierają włókna czuciowe, ruchowe i autonomiczne

- gałęzie te unerwiają skórę, mięśnie przedniej i bocznej strony szyi i tułowia, mięśnie powierzchowne grzbietu i kończyn

- gałęzie te wytwarzają sploty, z których wychodzą nerwy obwodowe

- są to sploty: szyjny, ramienny, lędźwiowo- krzyżowy

Splot szyjny- plexus cervicalis

- powstaje z gałęzi brzusznych czterech górnych nerwów szyjnych połączonych łukowatymi pętlami

- leży przed głębokimi mięśniami szyi, od przodu pokryty powięzią i mięśniem mostkowo- obojczykowo- sutkowym

- od splotu szyjnego odchodzą gałęzie skórne i gałęzie mięśniowe

- gałęzie skórne wychodzą w połowie długości mięśnia mostkowo- obojczykowo- sutkowego i rozchodzą się wachlarzowato

- rozróżnia się następujące gałęzie skórne: nerw potyliczny mniejszy, nerw uszny wielki, nerw poprzeczny szyjny i nerwy nadobojczykowe

- dwa pierwsze nerwy kierują się do góry i unerwiają skórę bocznej okolicy potylicy, twarzy, skroni i małżowiny usznej

- nerw poprzeczny szyi kieruje się do przodu i unerwia skórę przedniej okolicy szyi

- nerwy nadobojczykowe podążają w dół i unerwiają okolice trójkąta bocznego szyi, barku oraz okolicę podobojczykową

- do gałęzi mięśniowych splotu szyjnego zalicza się gałęzie krótkie i gałęzie długie

- gałęzie krótkie- unerwiają mięśnie głębokie szyi

- gałęzie długie- unerwiają mięsień mostkowo- obojczykowo- sutkowy, mięsień czworoboczny grzbietu, mięśnie podgnykowe i częściowo nadgnykowe i głębokie szyi

- największą gałęzią splotu szyjnego jest nerw przeponowy, który zawiera włókna ruchowe i czuciowe

- splot szyjny przez liczne zespolenia łączy się ze splotem ramiennym, z pniem współczulnym oraz nerwami czaszkowymi: twarzowym, błędnym, dodatkowym i podjęzykowym

Splot ramienny- plexus brachialis

- zawiera nerwy zaopatrujące kończynę górną, niektóre mięśnie tułowia i szyi

- jest utworzony przez gałęzie brzuszne czterech dolnych nerwów szyjnych i pierwszego piersiowego

- te pięć korzeni splotu w dole nadobojczykowym łączy się w trzy pnie splotu (trunci plexus): górny, środkowy i dolny

- każdy z trzech pni ma gałąź tylną i przednią

- splot kieruje się do jamy pachowej, krzyżując obojczyk

- gałęzie tylne pnia górnego, środkowego i dolnego wytwarzają pęczek tylny

- gałęzie przednie pnia górnego i środkowego tworzą pęczek boczny, natomiast gałąź przednia pnia dolnego przechodzi w pęczek przyśrodkowy

- obojczyk dzieli splot ramienny na część nadobojczykową o podobojczykową

- część nadobojczykowa splotu wychodzi przez szczelinę mięśni pochyłych

- część podobojczykowa splotu leży w dole pachowym, gdzie trzy pęczki otaczają tętnicę pachową

- ze splotu ramiennego wychodzą gałęzie krótkie-które unerwiają mięśnie obręczy barkowej, niektóre mięśnie szyi i tułowia oraz gałęzie długie-które unerwiają kończynę górną wolną

Nerwy krótkie splotu ramiennego

- nerwy krótkie splotu ramiennego unerwiają mięśnie obręczy barkowej

- od splotu ramiennego odchodzą drobne nerwy do dolnych części mięśni głębokich szyi

- nerw grzbietowy łopatki (n.dorsalis scapulae), po odejściu ze splotu kieruje się do tyłu i schodzi ku dołowi, unerwiając mięsień równoległoboczny mniejszy i większy

- nerw piersiowy długi (n.thoracius longus), zstępuje do doły pachowego i kieruje się na powierzchnię boczną mięśnia zębatego przedniego, unerwiające kolejne jego części

- nerw podobojczykowy (n.subclavius), biegnie w dolnej części mięśnia pochyłego przedniego, przechodzi pod obojczykiem i wnika do mięśnia podobojczykowego, unerwiając go

- nerw nadłopatkowy (n.suprascapularis), biegnie w bok za obojczykiem w kierunku wcięcia łopatki, a po wyjściu po spod więzadła poprzecznego łopatki oddaje gałązki do mięśnia nadgrzebieniowego i podgrzebieniowego oraz stawu ramiennego

- nerwy piersiowe przednie (nn.thoracici anteriores), po odejściu od splotu, w liczbie dwóch lub trzech, dzielą się na liczne gałęzie, które wnikają do mięśnia piersiowego większego i mięśnia piersiowego mniejszego

- nerwy podłopatkowe (nn.subscapulares), biegną w dół po przedniej powierzchni mięśnia podłopatkowego, który jest przez ten nerw zaopatrywany wraz z mięśniem obłym większym

- nerw piersiowo- grzbietowy (n.thoracodorsalis), biegnie w kierunku dołu pachowego i przechodzi na powierzchnię przednią mięśnia najszerszego grzbietu i unerwia ten mięsień ----- nerw pachowy (n.axillaris), odchodzi od pęczka tylnego, biegnie przy torebce stawu ramiennego, unerwia mięsień naramienny, mięsień mniejszy i jako nerw skórny boczny ramienia- skórę nad mięśniem naramiennym

Nerwy długie splotu ramiennego

- w jamie pachowej od pęczków splotu ramiennego odchodzi sześć nerwów unerwiających kończynę górną

- od pęczka bocznego odchodzą: nerw mięśniowo- skórny, i korzeń boczny nerwu pośrodkowego

- od pęczka przyśrodkowego biorą początek: nerw łokciowy, korzeń przyśrodkowy nerwu pośrodkowego, nerw skórny przyśrodkowy przedramienia

- z pęczka tylnego wychodzi tylko nerw promieniowy

- nerw mięśniowo- skórny (n.musculocutaneus), odchodzi od pęczka bocznego i kieruje się w dół i dochodzi do dołu łokciowego, gdzie się rozgałęzia

- nerw ten unerwia obszar skóry i mięśnie grupy przedniej ramienia i częściowo staw łokciowy

- nerw pośrodkowy (n.medianus), rozpoczyna się w dole pachowym dwoma korzeniami: z pęczka bocznego i przyśrodkowego, w przedramieniu położony jest między warstwą powierzchowną, a głęboką mięśni przednich przedramienia i dochodzi do nadgarstka, a po wyjściu z kanału nadgarstka dzieli się na gałęzie końcowe- nerwy dłoniowe wspólne palców

- na przedramieniu odchodzą od tego nerwu gałęzie mięśniowe, unerwiając zginacze przedramienia

- nerw międzykostny przedni przedramienia zaopatruje obie kości przedramienia i błonę międzykostną oraz kości i stawy nadgarstka

- gałązki tego nerwu zaopatrują większość mięśni kłębu kciuka, częściowo mięśnie glistowate

- nerw łokciowy (n.ulnaris), wychodzi z pęczka przyśrodkowego splotu, razem z tętnicą ramienną przechodzi na ramię i zdąża do bruzdy nerwu łokciowego kości ramiennej

- stąd przedostaje się na stronę przednią przedramienia i dzieli się na dwie gałęzie: grzbietową i dłoniową ręki

- gałęzie mięśniowe nerwu zaopatruje mięsień zginacz łokciowy nadgarstka i część łokciową zginacza głębokiego palców i niektóre mięśnie kłębu kciuka, mięsień kłębika palca V i środkowego ręki

- gałęzie skórne unerwiają skórę przyśrodkowej części ręki zarówno po stronie dłoniowej jak i grzbietowej

- po stronie dłoniowej unerwiają palec V i część IV, a po stronie grzbietowej- palec V, IV i część palca III

- nerw skórny przyśrodkowy ramienia (n.cutaneus brachii medialis), jest najcieńszą, czuciową gałęzią splotu ramiennego, która odchodzi od pęczka przyśrodkowego

- nerw ten unerwia skórę dołu pachowego i przyśrodkowej strony ramienia

- nerw skórny przyśrodkowy przedramienia (n.cutaneus antebrachii medialis), odchodzi od pęczka przyśrodkowego splotu ramiennego i z jamy pachowej kieruje się do bruzdy przyśrodkowej mięśnia dwugłowego

- w połowie długości dzieli się na gałęzie końcowe, które unerwiają skórę po łokciowej stronie przedramienia oraz częściowo skórę przednio- dolnej okolicy ramienia

- nerw promieniowy (n.radialis), jest głównym odgałęzienia tylnego pęczka splotu ramiennego

- po wyjściu z jamy pachowej kieruje się do bruzdy nerwu promieniowego na tylnej powierzchni kości ramiennej, a w dole łokciowym dzieli się na gałęzie końcowe

- gałęzie tego nerwu zaopatrują skórę tylnej powierzchni ramienia i przedramienia, skórę grzbietowej powierzchni ręki i drugiego palca od strony promieniowej

- gałęzie mięśniowe unerwiają mięśnie tylne ramienia oraz boczną i tylną grupę mięśni przedramienia

- poza tym nerw promieniowy zaopatruje staw łokciowy, błonę międzykostną wraz z kośćmi przedramienia i stawy ręki

Nerwy międzyżebrowe- nn.intercostales

- gałęzie brzuszne nerwów piersiowych od pierwszego do jedenastego przebiegają w przestrzeniach międzyżebrowych jako nerwy międzyżebrowe

- jedynie ostatni, dwunasty nerw, biegnie poniżej ostatniego żebra i nosi nazwę nerwu podżebrowego (n.subcostalis)

- pierwszy i ostatni z tych nerwów są szczególnie cienkie, ponieważ ich włókna wchodzą w skład sploty ramiennego i splotu lędźwiowego

- górne nerwy międzyżebrowe, biegną po wewnętrznej powierzchni mięśni międzyżebrowych zewnętrznych, a oddzielone są od opłucnej powięzią śródpiersiową

- dolne nerwy- w liczbie sześciu, biegną początkowo podobnie jak górne, następnie wnikają między mięsień skośny wewnętrzny brzucha, a mięsień poprzeczny brzucha i dochodzą do mięśnia prostego brzucha

- gałęzie mięśniowe- zaopatrują mięśnie głębokie klatki piersiowej i niektóre mięśnie grzbietu oraz mięśnie przednie i boczne brzucha

- gałęzie skórne boczne przednie i gałęzie stawowe- unerwiają skórę prawie całej przedniej i bocznej powierzchni tułowia, sutek, stawy żebrowo- kręgowe i żebra

Splot lędźwiowo- krzyżowy- plexus lumbosacralis

- jest największym splotem ustroju

- powstaje z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych lędźwiowych, krzyżowych i nerwu guzicznego

- w splocie tym wyróżnia się dwie części: górną- splot lędźwiowy oraz dolną- splot krzyżowy

Splot lędźwiowy- plexus lumbalis

- powstaje z włókien gałęzi brzusznych czterech górnych nerwów lędźwiowych i częściowo ostatniego piersiowego

- położony jest między warstwą powierzchowną, a głęboką mięśnia lędźwiowego większego i ma nerwy krótkie i długie

- gałęzie krótkie, czyli: mięśniowe splotu, zaopatrują najbliższe mięśnie: czworoboczny lędźwi, lędźwiowy większy i mniejszy

- gałęzie długie splotu lędźwiowego- wśród sześciu gałęzie długich trzy tworzą grupę górną i unerwiają okolice dolne brzucha, a dalsze trzy tworzą grupę dolną i kierują się do części kończyny dolnej wolnej

- nerw biodrowo- podbrzuszny, po odejściu od splotu biegnie w dół i w bok, przebija ścięgno mięśnia poprzecznego brzucha

- oddaje wiele gałęzi mięśniowych i skórnych, które unerwiają mięśnie boczne i skórę w dolnej okolicy brzucha oraz skórę okolicy łonowej i bocznej okolicy biodra

- nerw biodrowo- pachwinowy, po odejściu od splotu kieruje się między mięśnie boczne brzucha, podążając w okolicę pachwiny i tutaj oddaje gałęzie końcowe

- nerw ten zaopatruje ruchowo dolną okolicę mięśni bocznych brzucha, czuciowo dolny rejon otrzewnej ściennej, skórę wzgórka łonowego i moszny lub warg sromowych większych, skórę górnej części uda

- nerw płciowo- udowy, zawiera włókna czuciowe, a po wyjściu ze splotu kieruje się skośnie w dół i do przodu w stronę więzadła pachwinowego, gdzie oddaje gałęzie końcowe

- gałąź płciowa- zaopatruje mięsień dźwigacz jądra i błonę kurczliwą moszny oraz skórę najbliższej okolicy

- gałąź udowa- unerwia skórę górnego odcinka przedniej powierzchni uda

- nerw skórny boczny uda- jest nerwem czuciowym, a po wyjściu spod bocznego brzegu mięśnia lędźwiowego większego biegnie w stronę kolca biodrowego przedniego i przechodzi na udo, dzieląc się na gałęzie końcowe

- unerwia skórę bocznej okolicy uda aż do stawu kolanowego

- nerw udowy- jest nerwem mieszanym i największym z tego splotu, nerw ten biegnie w dół i do boku między mięśniem lędźwiowym większym i biodrowym, a następnie przez rozstęp mięśniowy wydostaje się na udo, gdzie przechodzi w gałęzie końcowe

- gałęzie mięśniowe zaopatrują mięsień biodrowo- lędźwiowy i przednią grupę mięśni uda

- czuciowo unerwia skórę przedniej i przyśrodkowej powierzchni uda aż do kolana

- nerw udowo- goleniowy, jako najdłuższa gałąź skórna nerwu udowego zaopatruje skórę przednio- przyśrodkowej powierzchni goleni i brzeg przyśrodkowy stopy oraz kość udową, częściowo staw biodrowy, kolanowy i skokowy górny

- nerw zasłonowy- po odejściu od splotu początkowo biegnie wzdłuż przyśrodkowego brzegu mięśnia lędźwiowego większego w kierunku miednicy mniejszej i kanału zasłonowego, przez który przedostaje się na udo

- obydwie gałęzie tego nerwu- przednia i tylna, zaopatruje mięśnie przywodziciela uda, skórę przyśrodkowej okolicy uda oraz częściowo staw biodrowy, kolanowy i kość udową

Splot krzyżowy- plexus sacralis

- powstaje z gałęzi brzusznych wszystkich nerwów krzyżowych, nerwu guzicznego i piątego nerwu lędźwiowego

- jest największym splotem organizmu, ma kształt trójkąta zwróconego podstawą do kości krzyżowej

- leży w miednicy mniejszej, na mięśniu gruszkowatym

- w splocie tym wyróżni się gałęzie krótkie i gałęzie długie

- wśród gałęzi krótkich wyróżnia się na gałęzie mięśniowe, stawowe i okostnowe

- gałęzie krótkie splotu unerwiają mięśnie zewnętrzne miednicy

- splot oddaje także gałązkę do stawu biodrowego, okostnej guza kulszowego i obu krętarzy kości udowej

- gałęzie długie splotu krzyżowego- opuszczają miednicę przez otwór kulszowy większy

- nerwy grupy pierwszej zaopatrują ruchowo mięśnie miednicy, zginaczy uda oraz mięśnie goleni i stopy

- nerwy czuciowe unerwiają skórę pośladka i krocza, tylna powierzchnię uda oraz całe podudzie i stopę

- druga grupa unerwia mięśnie dna miednicy, narządy płciowe zewnętrzne i narządy miednicy małej

- do trzeciej grupy należy: nerw guziczny

- nerw pośladkowy górny- jest nerwem ruchowym, a po wyjściu z otworu kulszowego większego kieruje się do boku i wnika do mięśnia pośladkowego średniego i małego

- unerwia on również mięsień napinający powięź szeroką

- nerw pośladkowy dolny- po opuszczeniu miednicy mniejszej kieruje się do mięśnia pośladkowego wielkiego i uda i tutaj oddaje swoje gałęzie

- unerwia mięsień pośladkowy wielki i niektóre mięśnie zewnętrzne miednicy oraz staw biodrowy

- nerw skórny tylny uda- jest nerwem czuciowym, ze splotu kieruje się do otworu kulszowego większego, a po wyjściu z miednicy biegnie w dół

- zaopatruje skórę pośladka i tylnej części krocza oraz skórę tylnej powierzchni uda i górnej części podudzia

- nerw kulszowy- jest najdłuższym i najgrubszym nerwem organizmu, wychodzi z wierzchołka trójkąta i opuszcza miednicę otworem kulszowym większym i biegnie do dołu podkolanowego, leżąc na tylnej powierzchni mięśnia przywodziciela wielkiego

- w połowie długości uda biegnie ...