Socjologia religii - skrypt.pdf - zachomikowane - Haferflok

Socjologia religii

Spis treści

Bibliografia ............................................................................................................................................................. 3

ROZDZIAŁ I: Socjologia religii jako dyscyplina naukowa ................................................................................... 4

1. Perspektywa teoretyczna ................................................................................................................................. 4

2. Socjologia religii w kontekście nauk o religii ................................................................................................. 4

3. Socjologia religii w aspekcie dydaktycznym i badawczym ............................................................................ 7

4. Przedmiot i metody socjologii religii .............................................................................................................. 7

ROZDZIAŁ II: Socjologiczna definicja religii ....................................................................................................... 9

1. Doniosłość problemu definicji religii.............................................................................................................. 9

2. Główne problemy definicyjne ........................................................................................................................10

ROZDZIAŁ III: Religia a integracja społeczeństwa..............................................................................................17

1. Religia i społeczeństwo a socjologia religii ...................................................................................................17

2. Socjologiczna teoria religii Emila Durkheima ...............................................................................................19

ROZDZIAŁ IV: Religia a zmiana społeczna .........................................................................................................25

1. Max Weber i związek między religią a zmianą społeczną .............................................................................25

2. Religia a zmiana społeczna w socjologicznych badaniach zjawisk religijnych .............................................31

ROZDZIAŁ V: Religia a społeczeństwo ...............................................................................................................34

1. Rozważania wstępne ......................................................................................................................................34

2. Religia a system polityczny............................................................................................................................36

a. Religia i polityka w społeczeństwach przedpaństwowych .........................................................................39

b. Religia w procesie kształtowania się władzy państwowej .........................................................................41

c. Religia i panowanie w premodernistycznych społeczeństwach państwowych...........................................42

d. Religia i polityka w europejskim średniowieczu........................................................................................45

e. Religia i polityka we współczesnym społeczeństwie .................................................................................47

f. Religia a wojna ...........................................................................................................................................50

g. Podsumowanie ...........................................................................................................................................50

3. Religia a gospodarka ......................................................................................................................................51

a. Religia a sposób produkcji .........................................................................................................................52

b. Ekonomiczna realizacja religii ...................................................................................................................54

c. Religia a mentalność ekonomiczna ............................................................................................................56

4. Religia a uwarstwienie społeczne ..................................................................................................................58

a. Pojęcie uwarstwienia społecznego .............................................................................................................58

b. Religia jako kryterium nierówności społecznej .........................................................................................58

c. Religijność uwarunkowana położeniem w strukturze społecznej ..............................................................60

d. Uwarstwienie społeczne a pluralizm religijny ...........................................................................................61

e. Religijne sankcjonowanie systemu uwarstwienia społecznego ..................................................................63

f. Religia a mobilność społeczna....................................................................................................................64

5. Religia a rodzina ............................................................................................................................................66

a. Formy rodziny ............................................................................................................................................66

b. Rodzina jako jedność socjoreligijna...........................................................................................................67

c. Normatywne określenie rodziny przez religię ............................................................................................70

ROZDZIAŁ VI: Religia zorganizowana ................................................................................................................72

1. Społeczne ukształtowanie religii ....................................................................................................................72

2. Religijny podział pracy i tworzenie hierarchii ...............................................................................................73

3. Powstanie i historia organizacji religijnej ......................................................................................................74

4. Dychotomia kościół — sekta .........................................................................................................................77

5. Typologia organizacji religijnych ..................................................................................................................80

ROZDZIAŁ VII: Ewolucja i przyszłość religii......................................................................................................83

1. Ewolucja a religia...........................................................................................................................................83

2. Przyszłość religii ............................................................................................................................................86

Bibliografia

Berger P. L., Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii , NOMOS, Kraków 1997.

Beyer P., Religia i globalizacja , NOMOS, Kraków 2005.

Casanova José, Religie publiczne w nowoczesnym świecie , NOMOS, Kraków 2005.

Hervieu-Léger D., Religia jako pamięć , NOMOS, Kraków 1999.

Kula M., Religiopodobny komunizm , NOMS, Kraków 2005.

Luckmann T., Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie , NOMOS, Kraków, 1996.

Luhmann N., Funkcja religii , NOMOS, Kraków 1998.

Mariański J., Religijność społeczeństwa polskiego w perspektywie europejskiej. Próba syntezy socjologicznej ,

NOMOS, Kraków 2004.

Olszewska-Dyoniziak B., Człowiek i religia. Studium z zakresu genezy i społecznej funkcji religii , Wrocław

2002.

Piwowarski W., Socjologia religii , RW KUL, Lublin 2000.

Stark R., Bainbridge W. S., Teoria religii ¸ NOMOS, 1996.

ROZDZIAŁ I:

Socjologia religii jako dyscyplina naukowa

1. PERSPEKTYWA TEORETYCZNA

Sam termin „socjologia religii wskazuje, że opisywana przezeń dyscyplina

jest częścią socjologii , zaś przedmiot jej stanowi równocześnie obszar zaintere-

sowań innych dziedzin nauki. Podobna sytuacja ma także miejsce w przypadku in-

nych „socjologii szczegółowych. Złożony termin „socjologia religii oznacza,

zgodnie ze zwykłym jego użyciem, że socjologia dostarcza tej nauce perspekty-

wy i metody, natomiast „religia” jest przedmiotem badań socjologicznych .

W europejskich językach nauki występują podobne złożenia: sociology of re-

ligion, sociologie des religions, sociologie de la religion czy socjologia religii. W ro-

mańskim obszarze językowym można było dawniej napotkać terminy sociologie

religieuse, czy też sociologia religiosa. Obecnie jednak słusznie zarzucono ich sto-

sowanie, bowiem, niekiedy nawet celowo, wywoływały one wrażenie religijnego

zaangażowania opisywanej przez nie nauki.

Naukowej socjologii religii zagraża dwojakie niebezpieczeństwo , wypły-

wające z postaw walczącej wiary i walczącej niewiary. Niebezpieczeństwo ze strony

pierwszej postawy polega na tym, że badacz z obawy przed rzekomo uświęconą

istotą religii nie ośmiela się traktować wszystkich bez reszty zjawisk religijnych jako

zjawisk doczesnych. Niebezpieczeństwo ze strony drugiej postawy polega na tym,

że badacz wykorzystuje swoje przedsięwzięcie do walki z religią, co, być może na-

wet nieświadomie, wywiera wpływ na jego pracę.

Czy, aby skutecznie uprawiać swoją naukę, socjolog religii musi zachować

wyznaniową neutralność? Aż tak daleko idąca konsekwencja nie jest w tym wzglę-

dzie konieczna. Chodzi jedynie o to, aby potrafił on tak kontrolować swoje religijne

bądź antyreligijne przekonania, by nie wpływały one w procesie badawczym ani na

metodę, ani na interpretację. Idzie więc o pożądaną obiektywność procedur na-

ukowych, lub inaczej: o etos uczonego badacza.

2. SOCJOLOGIA RELIGII W KONTEKŚCIE NAUK O

RELIGII

Konieczne jest ukazanie specyfiki socjologicznych rozważań nad religią. Po-

służy temu szkicowy przegląd tych dyscyplin, które w zachodniej tradycji naukowej

wykazywały zawsze zainteresowanie interesującym nas przedmiotem. Posługując się

kryteriami metody i sposobu rozumienia przedmiotu wyróżniamy zatem:

– nauki, których przedmiot stanowi wyłącznie religia,

– nauki, dla których religia jest jednym z wielu przedmiotów badań.

Do pierwszej z wyróżnionych grup należą: religioznawstwo, historia religii,

teologia. W drugiej grupie mieszczą się wszystkie te dyscypliny, które zajmują się

człowiekiem i jego kulturą, a więc np.: filologie, nauki historyczne, nauki społeczne.

Jest kwestią systematyki dokonywanej w ramach historii nauki, czy i w jakim stop-

niu w wymienionych jako drugie dziedzinach wiedzy doszło do tak wyraźnego wy-

odrębnienia się poszczególnych dyscyplin szczegółowych, że stały się one samo-

dzielnymi naukami pierwszej grupy. W przypadku socjologii religii taki proces

można wyśledzić, nie da się jednak tego powiedzieć odnośnie do psychologii religii,

etnologii religii i geografii religii.

Drugie istotne rozróżnienie dotyczy postawy podmiotu badającego wzglę-

dem przedmiotu badań. Możliwe są zatem:

– religijna więź z danym przedmiotem,

– neutralność wobec danego przedmiotu.

Teologię, a raczej teologa charakteryzuje istnienie więzi religijnej z okre-

ślonym przedmiotem dociekań – Bogiem, objawieniem, zbawieniem, słowem bo-

żym, itd. Religioznawstwo, historia religii, socjologia i etnologia religii nie ustana-

wiają wprawdzie swego przedmiotu, niemniej jednak zachowują wobec niego po-

stawę neutralną. Między tymi dwiema grupami istnieją postacie pośrednie, które

trudno jest jednoznacznie przyporządkować, na przykład fenomenologia religii.

Powyższe odniesienia przedstawia tabela:

Naukami pozostającymi w jakimś związku z socjologią religii są zatem z jed-

nej strony religioznawstwo i historia religii, z drugiej zaś filologie, nauki o kulturze i

nauki społeczne. Nie istnieją natomiast żadne związki z teologią, ani też z wywo-

dzącymi się z niej naukami. Nie oznacza to jednak, że w poszczególnych wypad-

kach ustalenia teologii nie mogą zostać pożytecznie wykorzystane, jeśli tylko miesz-

czą się one w perspektywie postępowania badawczego zakładającego procedury

weryfikacji, co istotnie ma miejsce w przypadku sporej części badań z zakresu hi-

storii Kościoła i niektórych obszarów badawczych egzegezy.

Wzajemna obcość teologii i socjologii religii (podobnie jak i wszystkich in-

nych nauk przejawiających neutralny stosunek do religii jako przedmiotu badań)

wynika stąd, że teologia, jako jedyna spośród dyscyplin akademickich, zakłada real-

ność podmiotu, który, mówiąc delikatnie, umyka ludzkiemu pojmowaniu. Przed-

miotem teologii jest Bóg, lub jego objawienie. Natomiast przedmiotem nieteolo-

gicznych nauk o religii są czynności (także wypowiedzi), odnoszące się bądź to do

samego Boga, bądź do określonych form jego objawienia.

Podział wśród nauk o religii przebiega zatem między teologią a dyscy-

Socjologia religii - skrypt.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: