podstawy prawa i postępowania administracyjnego 12.10.2006 r..doc

PODSTAWY  PRAWA I POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

mgr Ewa Potrawka

PODSTAWY PRAWA

1. ZAGADNIENIA PODSTAWOWE.

1.1. Określenie prawa i jego cechy.

              Prawo w najszerszym znaczeniu to zespół norm określających postępowanie ludzi, norm ustanowionych lub usankcjonowanych przez państwo.

              Prawo jest zespołem norm postępowania, które są uznane i chronione przez państwo.

              Norma to pewien wzorzec, który pozwala podzielić zachowania na takie, które są z nią zgodne, takie, które są z  nią niezgodne oraz takie, do których dana norma się nie odnosi.

Norma zawiera określenie:

-          Podmiotu (podmiotów), którym wyznacza się obowiązek danego postępowania (adresaci normy),

-          Okoliczności, w których postępowanie ma być realizowane,

-          Sposobu zachowania (działania lub zaniechania).

Podział norm:

1.       Ze względu na adresata normy możemy podzielić na :

-          indywidualne (wskazany adresat)

-          generalne (adresat wskazany generalnie)

2.       Ze względu na zachowanie adresata normy możemy podzielić na :

-          abstrakcyjne (dotyczą stałego lub wielokrotnego zachowania się adresatów)

-          konkretne (dotyczą jednorazowego zachowania się adresata)

1.2. Związki państwa z prawem.

              Państwo jest organizacją, czyli sformalizowaną celową grupą społeczną, zespołem ludzi wyposażonych w środki działania i instrumenty koordynacji tych działań. Jest to organizacja:

-          polityczna, ponieważ osią jej zainteresowania jest rządzenie,

-          globalna, ponieważ obejmuje całe społeczeństwo, wszystkich obywateli danego kraju,

-          przymusowa, ponieważ przynależność do państwa jest przymusowa, jak również dlatego, że państwo może stosować przymus,

-          terytorialna, ponieważ obejmuje organizację ludzi zamieszkująca dane terytorium

-          hierarchiczna, ponieważ jego działalność przejawia się w istnieniu rozbudowanego aparatu władzy publicznej, której kompetencje są rozdzielone,

-          suwerenne, ponieważ państwo nie uznaje nad sobą żadnej władzy zwierzchniej.

1.3. Praworządność a przestrzeganie prawa.

              1.3.1. Praworządność odnosi się do przestrzegania prawa przez organy władzy publicznej, jest ona adresowana do ludzi sprawujących władzę i jako taka dotyczy działań państwa.

              Praworządność to organizowanie i wykonywanie działalności państwowej na podstawie przepisów prawa, gdy prawo to jest równe dla wszystkich.

              art. 7. Konstytucji  „organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach  prawa”.

art. 6 kodeksu postępowania administracyjnego „organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa”.

art. 7 k.p.a. „w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży               praworządności i podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia               stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i               słuszny interes obywateli”.

1.3.2. Przestrzeganie prawa.

Przestrzeganie prawa to świadome zachowania zewnętrzne wszystkich adresatów norm prawnych zgodnie z dyspozycjami tych norm w warunkach wskazanych w hipotezach.

2. AKT PRAWNY , PRZEPIS PRAWNY, NORMA PRAWNA.

2.1.Akt prawny.

Nazwa akt prawny używana jest w języku prawniczym dla określenia:

1)       indywidualnych aktów prawnych, którymi są wydawane w sprawach jednostkowych (indywidualnych), na podstawie przepisów obowiązującego prawa decyzje organów państwa rodzące skutki prawne (orzeczenia sądowe, decyzje administracyjne) oraz wszelkie czynności rodzące skutki prawne.

Wyróżniamy następujące  indywidualne akty prawne:

a) jednostronne:

-          decyzje organów niezależne od woli podmiotu, którego dotyczą (np. decyzja o wywłaszczeniu, wyrok skazujący),

-          czynności prawne dochodzące do skutku przez oświadczenie woli jednej tylko strony (np. testament),

b) dwustronne:

- decyzje organów państwa wywołujące następstwa prawne za zgodą lub na wniosek osoby    zainteresowanej (np. pozwolenie na budowę),

-   czynności prawne dochodzące do skutku mocą oświadczenia woli dwu lub więcej stron.             

2) normatywnych aktów prawnych, które są tworzone (stanowione lub uznane) przez organy państwowe posiadające kompetencje prawotwórcze (konstytucja, ustawy, rozporządzenia), zaś ich wspólną cechą jest to, że na ich podstawie ustalane są normy prawne regulujące jakiś stosunek społeczny lub zespół stosunków społecznych.

Schemat budowy aktu normatywnego:

1.      Nazwa rodzajowa – ustawa, rozporządzenie, zarządzenie,

2.      Data uchwalenia (ustanowienia), datę  poprzedza się zwrotem "z dnia", a następnie zamieszcza się wskazanie dnia zapisanego cyframi arabskimi, nazwę miesiąca określoną słownie oraz wskazanie roku zapisanego cyframi arabskimi ze znakiem "r.", jako skrótem wyrazu "rok".

3.      Tytuł (przedmiot)- określa zakres przedmiotowy danego aktu , precyzuje, czego dany akt dotyczy np. O szkolnictwie wyższym, o Najwyższej Izbie Kontroli, Prawo budowlane,

Określenie przedmiotu ustawy może być:

a) opisowe - rozpoczynające się od przyimka "o", pisanego małą literą;

b) rzeczowe - rozpoczynające się od wyrazów "Kodeks", "Prawo" albo               "Ordynacja", pisanych wielką literą, w przypadku gdy ustawa wyczerpująco               reguluje obszerną dziedzinę spraw, albo rozpoczynające się od wyrazów "Przepisy wprowadzające...", w przypadku gdy ustawa jest ustawą               wprowadzającą.

4.    Preambuła – uroczysty wstęp, zawiera motywy wydania danego aktu, występuje w aktach normatywnych najwyższego rzędu np. w konstytucji lub aktach, które ustawodawca uznaje za szczególnie ważne,

Karta Nauczyciela : „Mając na względzie doniosłą rolę oświaty i wychowania w Rzeczypospolitej Polskiej, pragnąc dać wyraz szczególnej randze społecznej zawodu nauczyciela zgodnie z potrzebami i oczekiwaniami, otwierając niniejszą ustawą drogę do dalszych uregulowań prawnych systemu edukacji narodowej, stanowi się, co następuje: [..]”

5.      Podstawa prawna - wymóg wskazania podstawy prawnej dotyczy tylko aktów wykonawczych wydawanych na podstawie ustawy np. rozporządzenia.

W przepisach upoważniających do wydania rozporządzenia wskazuje się:

              1)              organ właściwy do wydania rozporządzenia;

              2)              rodzaj aktu;

              3)              zakres spraw przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu;

              4)              wytyczne dotyczące treści rozporządzenia.

Na podstawie art. 9g ust. 10 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 162, poz. 1118 oraz z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 19, poz. 239 i Nr 22, poz. 291) zarządza się, co następuje: [..] (ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 3 sierpnia 2000 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli).

6.      Część zasadnicza – składa się z przepisów zawartych w artykułach (ustawy) lub paragrafach (rozporządzenia, zarządzenia, uchwały), które są opatrzone kolejno po sobie następującymi numerami oznaczonymi za pomocą cyfr arabskich.

W części zasadniczej  znajdują się przepisy merytoryczne wśród których  można wyróżnić:

A. Przepisy ogólne, w których  zamieszcza się:

                                          1) określenie zakresu spraw regulowanych ustawą i podmiotów,                                                         których ona dotyczy, lub spraw i podmiotów wyłączonych spod                                                         jej regulacji;

                                2) objaśnienia użytych w ustawie określeń i skrótów.

B. Przepisy szczegółowe, wśród których znajdują się kolejno:

                            1) przepisy prawa materialnego;

                                          2) przepisy o organach (przepisy ustrojowe);                                                                                    3)przepisy o postępowaniu przed organami (przepisy proceduralne);

                                          4) przepisy o odpowiedzialności karnej (przepisy karne)

7.      Przepisy przejściowe o i dostosowujące:

a) przepisy przejściowe, określają jakie prawo ma być stosowane do stosunków prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie nowego aktu,

W przepisach przejściowych rozstrzyga się w szczególności:

              1) sposób zakończenia postępowań będących w toku (wszczętych w czasie obowiązywania dotychczasowych przepisów i niezakończonych ostatecznie do dnia ich uchylenia), skuteczność dokonanych czynności procesowych oraz               organy właściwe do zakończenia postępowania i terminy przekazania im spraw;

2) czy i w jakim zakresie utrzymuje się czasowo w mocy instytucje prawne zniesione przez nowe przepisy;

3) czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki oraz kompetencje powstałe w czasie obowiązywania uchylanych albo wcześniej uchylonych przepisów oraz               czy skuteczne są czynności dokonane w czasie obowiązywania tych przepisów;               sprawy te reguluje się tylko w przypadku, gdy nie chce się zachować powstałych uprawnień, obowiązków lub kompetencji albo chce się je zmienić albo też gdy chce się uznać dokonane czynności za bezskuteczne;

4) czy i w jakim zakresie stosuje się nowe przepisy do uprawnień i obowiązków oraz do   czynności, o których mowa w pkt 3;

5) czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy przepisy wykonawcze wydane               na podstawie dotychczasowych przepisów upoważniających.

b) przepisy dostosowujące

W przepisach dostosowujących reguluje się w szczególności:

              1) sposób powołania po raz pierwszy organów lub instytucji tworzonych nową               ustawą;

2) sposób przekształcenia organów lub instytucji utworzonych na podstawie dotychczasowej ustawy w organy lub instytucje tworzone przez nową ustawę;

3) sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nową ustawą, zasady zagospodarowania ich mienia oraz uprawnienia i obowiązki ich dotychczasowych pracowników.

8.      Przepisy końcowe, jest to nazwa zbiorcza obejmująca postanowienia dotyczące:

a) przepisów uchylających, określających, które z dotychczas obowiązujących aktów normatywnych lub ich części zostają uchylone wraz z wejściem nowego aktu w  życie.

W przepisach uchylających wyczerpująco wymienia się ustawy lub poszczególne przepisy, które są uchylane. Przepisowi uchylającemu ustawę lub poszczególne jej przepisy nadaje się odpowiednio brzmienie: "Traci moc ustawa ..... (tytuł ustawy)" albo "W ustawie ..... (tytuł ustawy) uchyla się art. ...". Jeżeli uchyla się kilka ustaw, uchylane ustawy wymienia się w jednej jednostce redakcyjnej ustawy uchylającej, zamieszczając je w punktach, w kolejności, w jakiej uchylane ustawy zostały uchwalone.

              Jeżeli ustawa w sposób całkowity i wyłączny reguluje daną dziedzinę spraw, a wyczerpujące wymienienie przepisów ustaw dotychczas obowiązujących w danej dziedzinie napotyka znaczne trudności, można wyjątkowo w przepisie uchylającym posłużyć się zwrotem: "Tracą moc wszelkie dotychczasowe przepisy dotyczące spraw uregulowanych w ustawie; w szczególności tracą moc .....".

              Jeżeli uchyla się tylko niektóre przepisy ustawy, w przepisie uchylającym jednoznacznie i wyczerpująco wymienia się wszystkie uchylane przepisy tej ustawy.

b) przepisów określających termin wejścia w życie danego aktu.

              W ustawie zamieszcza się przepis określający termin jej wejścia w życie, chyba że termin ten określają odrębne przepisy ustawy wprowadzającej.

 ...