Psychologia ogolna jako nauka o czlowieku.pdf

Psychologia ogólna jako nauka o człowieku

Wstęp

1. Przedmiot, cele i działy psychologii

2. Główne kierunki psychologii

2.1. Kierunek psychodynamiczny

2.2. Kierunek behawiorystyczny

2.3. Kierunek humanistyczny

2.4. Kierunek poznawczy

2.5. Kierunek biologiczny

3. Badania podstawowe i stosowane w psychologii. Metody badawcze

3.1. Badania podstawowe i stosowane w psychologii

3.2. Metoda naukowa, modele sprawdzania hipotez

3.3. Metody badawcze

Bibliograﬁa

Wstęp

Poznawanie każdej nauki należy zacząć od jej podstaw — deﬁnicji, przedmiotu

badań, celu, działów i najważniejszych teorii oraz metod badawczych. Tak będzie

i w przypadku tego opracowania, które w pierwszym module zawiera podstawy

psychologii. Psychologia jest nauką — co zostanie wielokrotnie zaznaczone w ni-

niejszym podręczniku. Każdy z nas posiada pewną wiedzę z tzw. psychologii zdro-

worozsądkowej czy potocznej, jednak zapoznanie się z jej naukowymi, teoretycz-

nymi podstawami może skłonić nas do nieco innego myślenia o sobie, innych lu-

dziach i otaczającej nas rzeczywistości. Jednym z celów psychologii jest przecież

praktyczne oddziaływanie na ludzkie życie i poprawa jego jakości. Każdy z nas

może wykorzystać do tego celu wiedzę psychologiczną. Treści opisane w tym mo-

dule stanowią podstawę do przyswajania materiału prezentowanego w kolejnych

częściach podręcznika.

Temat pierwszy zawiera charakterystykę przedmiotu, celów i działów psychologii.

Podano w nim deﬁnicję psychologii wraz zwyjaśnieniem jej części składowych.

Zdeﬁniowanotakżeprzedmiotniniejszegoopracowania—psychologięogólną.

W temacie drugim zaprezentowano współczesne kierunki psychologii — najważ-

niejsze podejścia teoretyczne, jakie dominują w tej dziedzinie nauki. Opisane zo-

stały kierunki: psychodynamiczny, behawiorystyczny, humanistyczny, poznawczy

oraz biologiczny. W przypadku podejścia psychodynamicznego zawarto więcej in-

formacji niż w przypadku innych kierunków. Stanowi ono bowiem podstawę psy-

chologii, a kolejne moduły będą jedynie w niewielkim stopniu do tych kwestii na-

wiązywać. Inaczej jest w przypadku pozostałych koncepcji, które opisano bardziej

skrótowo, za to w kolejnych modułach znajdą się treści je dopełniające.

Temat trzeci dotyczy metod badawczych stosowanych w psychologii. Zaprezento-

wano tutaj również rozróżnienie między badaniami podstawowymi a stosowanymi

oraz scharakteryzowano modele współpracy psychologów praktyków i teoretyków.

1. Przedmiot, cele i działy psychologii

Słowo „psychologia” składa się z dwóch greckich słów — „psyche”, czyli dusza

i „logos”, czyli nauka, które po złożeniu można przetłumaczyć jako „nauka o du-

szy”. Naukowa deﬁnicjabrzmijednakniecoinaczej. Psychologia jest nauką badają-

cą zachowania i procesy psychiczne jednostek. Zachowania to możliwe do zaobser-

wowania na zewnątrz, podejmowane przez jednostkę działania, tak indywidualnie,

jak i w grupie. Dane zachowanie to na przykład mimowolne lub zamierzone ruchy

kończyn, mięśni, uśmiechanie się, mówienie, płakanie itp. Jest to sposób przysto-

sowania się organizmów do środowiska. Psychologowie obserwują, jak jednostka

funkcjonuje w danej sytuacji społecznej. Określone zachowania często poprzedza-

ją procesy psychiczne, takie jak spostrzeganie bieżącej sytuacji oraz decyzja do-

tycząca następnego posunięcia. Procesy psychiczne to czynności umysłu, sposoby

funkcjonowania psychiki ludzkiej, związane zarówno z odbiorem bodźców, myśle-

niem, przechowywaniem wspomnień, uczeniem się, posługiwaniem się językiem,

jak i stany emocjonalno-motywacyjne umysłu (np. przygnębienie, radość). Przed-

miotem psychologii jest zwykle jednostka , czyli na przykład nastolatek przeżywają-

cy kryzys dojrzewania, student podejmujący naukę, noworodek, starsza pani prze-

chodząca na emeryturę. Badaną jednostką może być również zwierzę — szympans

przewodzący stadu, szczur szukający drogi w labiryncie, gołąb uczący się dziobać

przycisk, aby otrzymać pokarm, a nawet ślimak reagujący na niebezpieczeństwo.

Priorytetem współczesnej psychologii jest oczywiście zachowanie i procesy psy-

chiczne jednostek ludzkich. Jednostkę można badać w jej naturalnym środowisku

lub w warunkach laboratoryjnych (Przetacznikowa, Makiełło-Jarża, 1982; Zim-

bardo, 1999; Kosslyn, Rosenberg, 2006).

Celem psychologii jest (Zimbardo, 1999):

1) opis zachowań i procesów psychicznych — dokonuje się przez staranne obser-

wowanie zjawiska i opisywanie go w obiektywny sposób; najważniejsze jest tu-

taj zbieranie faktów — takich, jakimi one są, a nie takich, jakie byśmy mieli na-

dzieję potwierdzić; w obiektywnym opisie najważniejsze jest unikanie wyciąga-

nia wniosków o cechach i atrybutach, których nie można obserwować bezpo-

średnio;

2) ich wyjaśnianie — opisy „trzymają się” spostrzeganej informacji, wyjaśnienia

mogą zaś poza nią wykroczyć; w wielu dziedzinach psychologii głównym celem

jest znalezienie prawidłowości w procesach psychicznych i zachowaniach ludzi;

badacze dokonują czasem wnioskowania o istnieniu procesu, który zachodzi we-

wnątrz organizmu; wnioskują o tzw. zmiennych pośredniczących, czyli niewi-

docznych, wewnętrznych stanach i procesach, o których zakłada się, że funkcjo-

nują wewnątrz organizmu; każde takie wnioskowanie musi zostać uzasadnione

przez systematycznie zebrane dane, które je potwierdzają lub obalają;

3) przewidywanie — dotyczy ono prawdopodobieństwa, że wystąpi pewne zacho-

wanie lub zostanie wykryty dany związek; ocena wcześniejszych wyjaśnień moż-

liwa jest na podstawie tego, w jakim stopniu umożliwiają one dokładne i wyraź-

ne przewidywania; przewidywanie uwzględnia fakt, że na większość zachowań

wpływa kombinacja różnych czynników;

4) kierowanie — oznacza spowodowanie wystąpienia lub niewystąpienia danego

zachowania; dla wielu psychologów ten cel jest najważniejszy; zdolność ta daje

psychologom środki do interwencji mających na celu pomaganie;

5) polepszanie jakości życia ludzi — wiele odkryć psychologów znajduje zastosowa-

nie w rozwiązywaniu ludzkich problemów; psychologia modyﬁkujetakżewiele

ludzkich poglądów stanowiących podstawę tzw. wiedzy zdroworozsądkowej.

Psychologia łączy się z wieloma innymi dziedzinami wiedzy — jest bowiem na-

uką społeczną, nauką o mózgu, nauką o zachowaniu, nauką o poznawaniu i nauką

o zdrowiu. Jako nauka społeczna czerpie wiedzę z innych nauk społecznych — eko-

nomii, socjologii czy antropologii. Ze względu na analizy zachowania jest też na-

uką behawioralną. Ma również wiele wspólnych zainteresowań z naukami biolo-

gicznymi, zwłaszcza tymi, które badają procesy mózgowe i biochemiczne podsta-

wy zachowania. Jest również częścią nauk o poznawaniu (ang. cognitive science ),

w których badacze wiążą funkcjonowanie umysłu z badaniami i teorią w zakresie

nauk komputerowych, nauk o sztucznej inteligencji i matematyki stosowanej. Do-

tyczy też problematyki zdrowia, ma więc powiązania z medycyną, edukacją, pra-

wem i naukami o środowisku. Psychologia zachowuje także więź z ﬁlozoﬁą, reli-

gią, literaturą i teatrem (Zimbardo, 1999).

Warto podkreślić, że psychologia jest nauką — wnioski psychologiczne oparte są na

materiale zebranym zgodnie z zasadami metody naukowej . O tym, czy coś jest praw-

dziwe, czy nie, nie decydują osobiste przekonania ani autorytet, ale stosowanie

metod przeprowadzania obserwacji, zbierania danych i formułowania wniosków

(Zimbardo, 1999).

Działy psychologii

Psychologia teoretyczna zajmuje się wykrywaniem i poznawaniem praw rządzących

czynnościami psychicznymi człowieka. Psychologia stosowana służy rozwiązywaniu

praktycznych problemów i zadań w określonych dziedzinach aktywności ludzkiej.

Brak jest ostrej granicy między psychologią stosowaną a teoretyczną. Teoria służy

praktyce przez prawa regulacji stosunków człowieka z otoczeniem, wszystkie dzie-

dziny psychologii stosowanej dążą zaś do wykrycia bardziej szczegółowych praw

stanowiących teoretyczną podstawę praktycznych metod i środków oddziaływania

(Przetacznikowa, Makiełło-Jarża, 1982).

Różnorodność tematów, jakimi zajmuje się psychologia zaowocowała powstaniem

rozmaitych specjalizacji w obrębie tej nauki. Chociaż wielu psychologów działa na

różnych polach, to większość ogranicza się do jednej z podanych niżej dziedzin. Do

głównych działów psychologii teoretycznej należą: psychologia ogólna, rozwojowa

i społeczna. Do działów psychologii stosowanej należą: psychologia wychowawcza,

kliniczna, zdrowia, pracy i wiele innych, powstających w związku z użytecznością

psychologii w wielu dziedzinach życia (Przetacznikowa, Makiełło-Jarża, 1982).

Dla przykładu, przedmiotem zainteresowania psychologów rozwojowych są zmiany

ﬁzyczne,emocjonalnewfunkcjonowaniupoznawczymispołecznym,występujące

w ciągu całego życia ludzkiego. Biorą oni pod uwagę wpływ na rozwój człowie-

ka takich czynników, jak dziedziczenie czy środowisko. Psychologowie rozwojowi

prowadzą badania nad takimi problemami, jak np. konsekwencje zażywania narko-

tyków przez matkę dla rozwoju jej dziecka, wpływ różnych stylów wychowawczych

na rozwój, sposób pojmowania przez dzieci czasu i przestrzeni czy konﬂiktypoja-

wiające w okresie dorastania i adaptacyjne problemy osób starszych. Psychologowie

społeczni interesują się istotą i wyznacznikami spostrzegania sytuacji społecznych,

sposobami myślenia na ich temat i ich odczuwania, a także postępowaniem czło-

wieka wobec innych. W odróżnieniu od psychologów osobowości, którzy skupia-

ją uwagę na wewnętrznych wyznacznikach zachowania, psychologowie społeczni

koncentrują się na jego sytuacyjnym i społecznym kontekście. W rzeczywistości za-

chowanie zależy od obu grup tych czynników. Psychologowie kliniczni pomagają lu-

dziom z zaburzeniami psychicznymi, aby mogli dostosować się do wymagań, jakie

stawia przed nimi życie. Problemy te mają szeroki zakres — przez nerwice, depre-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: