Jezyk badan spolecznych.pdf

(166 KB) Pobierz
m2_OK.indd
Język badań społecznych
Wstęp
1. Poznawcze i komunikacyjne funkcje języka
1.1. Pojęcia w naukach społecznych
1.2. Definicjewnaukachspołecznych
2. Dwa poziomy języka nauki — język obserwacji i język teorii
2.1. Konkretyzacja i operacjonalizacja pojęć
2.2. Wskaźniki
2.3. Rodzaje wskaźników
3. Pomiar (poziom nominalny, poziom porządkowy, poziom interwałowy, poziom ilorazowy)
4. Skale badawcze
5. Twierdzenia
5.1. Twierdzenia analityczne i syntetyczne
5.2. Twierdzenia jednostkowe, ogólne i szczegółowe
5.3. Prawa nauki i generalizacje
5.4. Twierdzenia probabilistyczne i korelacyjne
6. Spór dotyczący wartości w naukach społecznych
6.1. Wpływ wartości na naukę i problem obiektywności w badaniach naukowych
6.2. Relatywna ocena wartościująca i kategoryczna ocena wartościująca
Bibliografia
Wstęp
Podstawowym celem dydaktycznym modułu drugiego jest zbudowanie mapy po-
jęciowej współczesnego języka badań społecznych. Studenci powinni nabyć umie-
jętność rozumienia podstawowych terminów w naukach społecznych wraz z moż-
liwością ich samodzielnego opisu, interpretacji i analizy. Po zakończeniu tej części
kursu studenci powinni móc samodzielnie stawiać pytania badawcze oraz przekła-
dać je na język badania w procesie konkretyzacji i operacjonalizacji pojęć. Studenci
powinni także zdobyć umiejętność orientacji w najważniejszych stanowiskach do-
tyczących wartościowania w naukach społecznych.
2
434099020.001.png
1. Poznawcze i komunikacyjne
funkcje języka
1.1. Pojęcia w naukach społecznych
Zdaniem Stanisława Ossowskiego język nauki jest językiem treści pojęciowych. Ję-
zyk danej dyscypliny to przede wszystkim zbiór pojęć dla niej charakterystyczny
oraz zbiór odpowiadających im terminów.
Pojęcia
Dla rozumienia pojęcia nie jest potrzebny język. Pojęcia mogą być przekazywane lu-
dziom upośledzonym, np. osobom niemym lub niewidomym, a także zwierzętom.
Pojęcie to pewna abstrakcja, symboliczna reprezentacja obiektu, do którego pojęcie
się odnosi. Pojęcia nie istnieją w rzeczywistości jako zjawiska empiryczne, są jedy-
nie symbolami tych zjawisk.
Traktowanie pojęć jako zjawisk rzeczywistych prowadzi do fałszywej konkretyzacji,
czyli do traktowania abstrakcji jako rzeczywistości, a nie jako wytworu myślenia.
Dlaczego pojęcia są tak ważne w nauce?
1. Umożliwiają komunikację między uczonymi.
2. Dzięki pojęciom jesteśmy w stanie klasyfikować własne doświadczenia badaw-
cze i je uogólniać.
3. Pojęcia określają nasz sposób patrzenia na zjawiska, które realnie występują.
4. Pojęcia wchodzą w skład teorii.
Związki pojęć z terminami mają charakter konwencjonalny, tzn. związki te zostały
ustalone na pewnym etapie rozwoju danej dyscypliny naukowej lub po prostu na
pewnym etapie rozwoju kultury.
1.2. Definicjewnaukachspołecznych
Język nauki musi spełniać pewne rygory logicznej poprawności — aparatura poję-
ciowa musi być zdefiniowana (Ajdukiewicz, 1965: 62–85).
Definicjaskładasięztrzechelementów:
— definiendum — czyli wyrazu definiowanego,
— spójnika definicyjnego—łączącegowyrazdefiniowanyi człondefiniujący(naj-
częściej w postaci wyrażenia „jest to”),
— definiens — członu definiującego,wolnegoodwyrazudefiniowanego.
Przykład definicji
Rektor ( definiendum ) jest to (spójnik definicyjny) najwyższy urząd uniwersytecki
( definiens ).
3
434099020.002.png
Definicjamożezawierać:
1. Pełną treść terminu.
To jest zbiór wszystkich cech przysługujących wspólnie wszystkim desygnatom
danej nazwy (przy pewnym jej znaczeniu).
2. Treść charakterystyczną.
Zbiór cech, że każdy desygnat 1 danej nazwy posiada każdą z tych cech i tylko de-
sygnaty danej nazwy posiadają każdą z cech tego zbioru. Treść charakterystycz-
na wyznacza jednoznacznie zakres nazwy. W treści pełnej zawarta jest treść cha-
rakterystyczna.
1 To, do czego dana nazwa
nas odsyła, np. desygnatem
nazwy pies jest każda isto-
ta nosząca cechy gatunkowe
tego zwierzęcia.
Treść charakterystyczna może być pleonastyczna , tzn. może ona zawierać więcej
cech, niż jest to potrzebne dla scharakteryzowania zakresu danej nazwy.
3. Treść konstytutywną.
Treść charakterystyczna, która nie jest pleonastyczna, to treść konstytutyw-
na. Treść konstytutywna to zbiór cech stanowiących minimum definicyjne, ze
względu na jednoznaczne wyznaczenie zakresu danej nazwy.
Rodzaje definicji:
1. Definicjenominalne—definicjejakośrodekprzekładujęzykowego.
2. Definicjerealne—definicjejakocharakterystykaprzedmiotów.
3. Definicjearbitralne(syntetyczne)—definicjejakopostulatjęzyka.
4. Definicjeostensywne(deiktyczne)—definicjeprzezwskazanie.
1. Definicjanominalna
Określa znaczenie językowe danego terminu. Ma uczynić wyraz dla odbiorcy
niezrozumiały — zrozumiałym. To taka wypowiedź, która pozwala przekładać
zdania zawierające wyraz definiowanynazdanieodtegowyrazuwolne.Wza-
kres definicjinominalnychmogąwchodzićdefinicjesprawozdawczei projektują-
ce. Definicjenominalnemogąbyćzdaniemwsensielogicznymlubnie.
Uwaga: Zdanie w sensie logicznym daje się określić w kategoriach prawda–fałsz.
2. Definicjarealna
Jest to jednoznaczna charakterystyka jakiegoś obiektu, który symbolizuje to sło-
wo. Definicjęrealnąmożnastworzyćwtedy,gdyznanyjestzakresterminu.Jest
to zdanie w sensie logicznym. Opis może być prawdziwy lub fałszywy — opis
pewnych obiektów z punktu widzenia cech dla nich charakterystycznych.
3. Definicjasprawozdawcza(analityczna)
Zdaje sprawę z tego, jak dany termin bywa rozumiany przez różnych ludzi. To swe-
go rodzaju opis obyczaju językowego. Są to zawsze zdania w sensie logicznym.
4. Definicjaprojektująca
Postuluje wprowadzenie określonego terminu w przyszłości. Definicjeprojektu-
jące wiążą się często z rozwojem technologicznym i koniecznością nazwania do-
tychczas nieznanych zjawisk, właściwości, stanów rzeczy.
5. Definicjaarbitralna(syntetyczna)
Możliwa do określenia w związku z podziałem na definicje sprawozdawcze
i projektujące. Definicjeprojektującetowłaśniedefinicjearbitralne.Niesązda-
niami w sensie logicznym, zalecają sposób użycia danego terminu.
6. Definicjaregulująca
Bierze pod uwagę zastane znaczenie, częściowo je modyfikując.Jesttoznaczenie
nieco inne, ale genetycznie związane ze znaczeniem pierwotnym. Nie są to zda-
nia w sensie logicznym.
4
434099020.003.png
7. Definicjarównoważnościowa(równościowa)
Zakres definiensu jest równy zakresowi definiendum . Definicja taka zawiera
warunek konieczny i zarazem wystarczający do tego, by ten określony przed-
miot uznać za desygnat danego pojęcia.
8. Definicjacząstkowa
Podaje tylko jeden z tych warunków, a zakres definiensu i definiendum nie ma
charakteru równościowego.
9. Definicjeprobabilistyczne
Definicjeprobabilistyczneodwołująsiędowarunkukoniecznego.Czasemjest
tak, że posiadanie jakiejś cechy zawartej w definiensie powoduje określone
prawdopodobieństwo, że przedmioty charakteryzujące się tą cechą należą do
zakresu danego pojęcia. Takie definicjenazywasięwłaśniedefinicjamiproba-
bilistycznymi. Prawdopodobieństwo może być wyrażone liczbowo, ale nie jest
to warunek konieczny.
10. Definicjeoperacyjne(związanezoperacyjnąteoriąpojęć)
Zdefiniowaćpojęciezapomocątejdefinicjitookreślićjew terminachobserwa-
cyjnych i pomiarowych oraz na podstawie wyników tych obserwacji i pomia-
rów, wystarczających do tego, by stwierdzić, że występuje dane zjawisko. Ter-
miny sformułowane poprzez wykorzystanie definicjioperacyjnejnieposiadają
innego znaczenia niż to, które nadają im operacje badawcze.
5
434099020.004.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin