ROZMNAŻANIE SIĘ I ROZWÓJ CZŁOWIEKA
1. Wskazuje na rycinach narządy układów rozrodczych: żeńskiego i męskiego oraz określa ich funkcje.
ŻEŃŚKI
· Jajowody- długość 10-20cm, wychwytuje komórki jajowe i przekazuje je do macicy; tu może dojść do zapłodnienia
· Wargi sromowe większe i mniejsze
· Łechtaczka- niewielki narząd o budowie zbliżonej do penisa. Bardzo wrażliwa na dotyk, przy odpowiednim podrażnieniu powiększa się i ulega erekcji. Składa się trzonu i żołędzi, jej wnętrze tworzą ciała jamiste
· Jajniki- migdałowaty kształt, produkuje komórki jajowe i jednocześnie jest gruczołem dokrewnym wytwarzającym estrogeny. Zbudowane z kory i rdzenia. Bogato unaczyniona kora zawiera pęcherzyki, w których są produkowane żeńskie komórki płciowe. Rdzeń- z tkanki łącznej.
· Macica- gruszkowaty kształt, o grubej ścianie mięśniowej. Część górna- trzon macicy; część dolna- szyjka macicy; górna część trzonu- dno macicy. Śluzówka macicy po osiągnięciu dojrzałości płciowej podlega zmianom w cyklu miesiączkowym, a także w czasie ciąży.
· Pochwa- elastyczny, dobrze umięśniony przewód łączący macicę ze sromem. Pośredniczy we wprowadzaniu plemników do wewnętrznych narządów płciowych. Stanowi kanał dla rodzącego się płodu i jest drogą odpływu krwi menstruacyjnej.
MĘSKI
· Nasieniowód- przewód, którym plemniki są doprowadzane z najądrza do cewki moczowej
· Cewka moczowa- przewód wyprowadzający nasienie oraz mocz na zewnątrz organizmu.
· Prącie- narząd umożliwiający wprowadzenie nasienia do żeńskich dróg rodnych kobiety, służy do wydalania moczu
· Moszna- skórno-mięśniowy worek, w którym znajdują się jądra, najądrza i początkowe odcinki nasieniowodów wraz z osłonkami
· Jądro- wytwarza plemniki oraz męskie hormony płciowe, pełni więc funkcje gonady oraz gruczołu dokrewnego. Zawieszone są na powrózku nasiennym, utworzonym przez nasieniowód, naczynia krwionośne i nerwy
· Najądrze- miejsce dojrzewania plemników, czyli uzyskiwania przez nie zdolności ruchu rozpoznawania osłonki komórki jajowej oraz miejsce magazynowania
· Gruczoł opuszkowo-cewkowy- wydziela śluz, który oczyszcza cewkę moczową z moczu w czasie ejakulacji= wytrysku, co ułatwia przepływ plemników
· Gruczoł krokowy (prostata)- jego wydzielina (białka, tłuszcze) wchodzi w skład spermy i podtrzymuje ruchliwość plemników
· Pęcherzyk nasienny- produkuje płynna wydzielinę, zawierającą m.in. fruktozę i kwas cytrynowy, utrzymującą żywotność i ruchliwość plemników
· Żołądź- miejsce najsilniejszego odbierania podniet płciowych; na szczycie ujście cewki moczowej
· Napletek- fałd skórny ochraniający żołądź. Zawiera gruczoły napletkowe wydzielające łój napletkowy- mastkę- biała, mazista substancja złożona ze złuszczonych komórek nabłonkowych, flory bakteryjnej i wydzieliny gruczołów łojowych.
2. Analizuje i omawia schemat przebiegu cyklu menstruacyjnego.
1. FSH zaczyna pobudzać wzrost pęcherzyków jajnikowych. Po jakimś czasie wyłania się pęcherzyk dominujący, który rośnie najszybciej. Produkuje on coraz więcej estrogenów, które oddziałują na macicę, przygotowując ją do przyjęcia zapłodnionego jaja.
Pierwsza faza cyklu: macica przygotowuje się do przyjęcia zapłodnionego jaja. Błona śluzowa ulega pogrubieniu, wytwarzają się gruczoły produkujące płyn maciczny (odżywianie plemników/ zarodka). Po jajeczkowaniu, gdy wzrośnie progesteron, macica zostaje dodatkowo zaopatrzona w naczynia krwionośne, a wytworzone wcześniej gruczoły zaczynają produkować płyn maciczny. Kilka dni po jajeczkowaniu, jeśli nie doszło do zapłodnienia, dodatkowe naczynia krwionośne obkurczają się i zanikają. Śluzówka zaczyna obumierać, obumarłe tkanki złuszczają się – towarzyszy temu krwawienie z końcówek naczyń krwionośnych – miesiączka.
Cykl owulacyjny: Folikulotropina pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych. Wyłania się najszybciej rosnący pęcherzyk dominujący, produkuje coraz więcej estrogenów oddziaływujących na macicę. Po ok. 10 dniach dochodzi do uwolnienia lutotropiny – gdy osiągnie max poziom pęcherzyk jajnikowy pęka – owulacja. Pęcherzyk zmniejsza wydzielanie estrogenów a zwiększa progesteronu. Pozostałe pęcherzyki obumierają. Po owulacji pęcherzyk wypełnia się krwią po czym przekształca w ciałko żółte, które nadal produkuje progesteron. Rosnący poziom progesteronu powoduje zahamowanie wydzielania lutotropiny, brak lutotropiny hamuje wydzielanie progesteronu. Po 10 dniach od owulacji, na 4 dni przed miesiączką poziom estrogenów i progesteronu jest niski.
3. Omawia przebieg zapłodnienia.
W procesie zapłodnienia możemy wyróżnić 4 etapy:
a. zbliżenie do siebie gamet
b. przejście plemnika przez osłony jajowe
c. połączenie jąder komórki jajowej i plemnika
d. aktywacja powstałej komórki diploidalnej do dalszego rozwoju.
a) Zbliżenie się do siebie gamet
Plemniki zbliżają się do komórki jajowej za pomocą wici. W przemieszczaniu się pomagają im tez skurcze macicy. Plemniki podążają do jaja dzięki chemotaksji – rozpoznają specyficzne sygnały chemiczne.
b) Przejście plemnika przez osłony jajowe
Przejście plemnika przez osłony pierwszorzędowe poprzedza reakcja akrosomalna – wydzielenia zawartości akrosomu do główki plemnika. Enzymy zawarte w tej wydzielinie rozpuszczają osłony jajowe. Po wniknięci plemnika następuje blok przeciwko polispermii.
1. Szybki blok -depolaryzacja błony komórkowej oocytu(uruchamiany 1-3 s po fuzji komórek)
2. Wolny blok -reakcja korowa i reakcja osłonki(jego aktywacja trwa ok.1 minutę)
c) połączenie jąder komórki jajowej i plemnika
Oocyt II rzędu kończy II podział mejotyczny i powstaje komórka jajowa z którą łączy się plemnik. Wytwarzają się przedjądrza męskie i zeńskie, które łącza się.
d) Aktywacja jaja
Połączenie plemnika i jaja wyzwala szereg zmian metabolicznych w komórce jajowej.
EMBRIOGENEZA- powstanie zarodka
Rozwój zarodka:
1. bruzdkowanie
2. blastulacja
3. gastrulacja i wykształcenie mezodermy
4. histogeneza i organogeneza
BRUZDKOWANIE
- wielokrotne podziały zygoty, w wyniku których powstają blastomery
- podział w obrębie osłon jajowych
- w wyniku B. powstaje morula
BLASTULACJA
- blastomery lokuja się na powierzchni kuli- blastuli
GASTRULACJA
- powstanie gastruli
- ma prajelito i pragębę
- różnicują się listki zarodkowe (ektoderma, endoderma i mezoderma)
HISTOGENEZA & ORGANOGENEZA
- komórki pierwszego listka zarodkowego tworzą naskórek
- z ektodermy => układ nerwowy i narządy zmysłów
- drugi listek zarodkowy - endoderma => nabłonek przewodu pokarmowego jego główne gruczoły
- trzeci listek -mezoderma=> skóra właściwa, mięśnie i układ kostny oraz układy: wydzielniczy, krążenia z sercem i rozrodczy
4. Omawia przebieg i zasady higieny ciąży.
PRZEBIEG CIĄŻY
Ciąża trwa 280 dni- 40 tygodni. Dzieli się na 3 trymestry.
I TRYMESTR:
- po upływie 14 dni od zapłodnienia, zarodek jest już mocno zagnieżdżony w błonie sluzowej macicy. Zaczynają się wykształcać narządy i układy narządów.
- w pierwszym miesiącu życia zarodek osiąga długość 6-7mm, można rozpoznać główkę z zaczątkami oczu, tułów zakończony ogonkiem i zawiązki kończyn- rąk i nóg po obu stronach tułowia
- różnicuje się układ nerwowy, oddechowy i pokarmowy
- na przełomie 1 i 2 mies zaczyna rozwijac się serce
- formuje się twarz z zawiązkami oczu, uszu i nosa
- ogonek zaczyna zanikać
- TERAZ TO JUŻ PŁÓD
- w 3 mies. można określić płeć
- koniec I trymestru- wykształcone zawiązki wszystkich narządów
II TRYMESTR
- intensywny rozwój narządów płodu
- 4 mies- zaczyna rozróżniać dźwięki
- 5 mies- wyczuwalne ruchy płodu
- ciało pokryte delikatnymi włoskami (lanugo)
- 6 mies- płód ma 30 cm i waży ok. 300g
- sylwetka płodu zaczyna przypominać noworodka
- potrafi ssac palec, często się wierci i kopie
- reaguje na ostre światło, usypia go chodzenie matki
III TRYMESTR
- intensywny wzrost płodu
- 28 tydz- rozwijaja się pęcherzyki płucne
- pod koniec 8 miesiąca rozwój płodu jest już zakończony
- 9 mies- dziecko przybiera na wadze i gromadzi podściółkę tłuszczową, niezbędną do utrzymania prawidłowej temperatury ciała
- z gruczołów sutkowych ciężarnej zaczyna wydobywac się siara- bogaty w przeciwciała i substancje odżywcze płyn, którym będzie się odżywiał noworodek w pierwszych dniach życia (z czasem siara zmieni się w zwyczajne białe mleko)
- na 2 tygodnie przezd porodem dziecko układa się w pozycji główkowej, schodząc do kanału miednicznego
- pod koniec 9 miesiąca tuż przed porodem płód wazy3-4 kg i ma ponad 50cm
PORÓD
PIERWSZA FAZA PORODU- ROZWIERANIE
- rozluźnienie połączeń kości miednicy, w tym spojenie łonowe
- na okoła 2 dni przed porodem odchodzi czop śluzowy, zamykający ujście szyjki macicy
- wydzielanie adrenaliny u matki i oksytocyny (skurcze macicy) i endorfiny (przeciwbólowe) oraz testosteron.
- pierwsze skurcze- rzadkie i nieregularne
- później częstsze i coraz bardziej regularne
- równocześnie z pojawieniem się skurczów szyjka macicy zaczyna się skracać i rozwierać
- pęka pęcherz płodowy i odchodza wody płodowe
DRUGA FAZA PORODU- WYPIERANIE
- rozwarcie sięga ok. 10cm
- do mimowolnych skurczów macicy dołącza kontrolowane przez ciężarną parcie, pomagające w ostatecznym wypchnięciu dziecka na zewnątrz
TRZECIA FAZA PORODU- ŁOŻYSKOWA
- po urodzeniu skurcze słabną
- wydalenie łożyska i błon płodowych
- KONIEC PORODU
Po zakończeniu porodu organizm matki potrzebuje 6-8 tygodni, aby powróciła czynność jajników i pojawiła się możliwość ponownego zajścia w ciążę.
HIGIENA CIĄŻY
Kobieta w ciąży powinna:
1. zmieniać pozycje ciała- unikać dłuższego stania, siedzenia, leżenia, chyba że jest ono zaleceniem lekarza
2. przebywać na świeżym powietrzu i często spacerować
3. lekko się gimnastykować- szczególnie jeżeli uprawiała gimnastykę przed ciążą
4. spać 8-10 godzin dziennie
5. „brać popołudniową drzemkę”
6. unikać sytuacji wywołujących negatywne emocje
7. rozmawiać ze swoim dzieckiem, dawać mu znak, że się cieszy
Kobieta w ciąży nie powinna:
1. Pić alkoholu
2. Palić papierosów
3. Opalać się
5. ...
maarteczka15