źródło
Losy w organizmie
Działanie szkodliwe
R
T
Ę
Ć
-przemysl.chemiczny, elektrochem,przyrzady pomiarowe, farby, stomatologia,fungicydy
-rtec jako katalizator do prod chlorku winylu, aldehydu octowego
-nat.źródła – parowanie z pow ziemi, wulkany, wymywanie skał
-wchlanianie przez przew pok:
*metaliczna 0%
*nieorg 10-20%
*org 100%
-przez płuca 5-75%
-kumulacja- zw.org -w mózgu, krwinkach czerwonych
-nieorg w nerkach
-mech dział -powinowactwo do gr SH
-uszk mózgu,nerek, dział teratogenne
-objawy zatrucia metylortęcią:zwężone pole widzenia, zaburzenia czucia,mowy, chodu, sluchu, drżenia mięśniowe
K
A
D
M
-spalanie węgla
-przemysl:dymy,pyly, scieki, huty, prod akumulatorów, platerowanie, fotografika, prod stabilizatorow i tw szt
-motoryzacja:oleje silnikowe, guma z opon
-rolnictwo: fungicydy, nawozy fosforowe, szlamy sciekowe
-opakowania
-tyton
-wchlanianie:
*10-40% przez drogi oddechowe
*3-20% przez przew pok
-kumulowanie: gł nerki, wątroba, również wlosy, paznokcie
-nie wyst w chwili narodzin(chroni bariera krew-lozysko)
-kumuluje się stopniowo
-dziala na ektywnosc wielu enzymow
-uszkadza kanaliki nerkowe
-choroba itai-itai (zniekszt kręgoslupa,bole ledzwiowe, lamliwosc kosci)
-niedokrwistosc, nadcisnienie, zaburzenia rozrodczosci, rakotworczy
-u szczurow: nowotwory pluc przy narazniu inhalacyjnym, nowotwory jąder, gruczolu krokoweo przy pobraniu z pasza
O
Ł
Ó
W
Farby,kosmetyki, zabawki z Chin(2007r.), przemysł, motoryzacja, opakowania lutowane, naczynia, woda wodociągowa
-wchlanianie przez pluca 50%
-wchl z przew pok:
*zw.nieorg – dorosli 10-20%, dzieci 40-50%, kumulacja w kosciach,zebach, włosach
*zw.org – prawie 100%, kumulacja w nerkach, wątrobie, mózgu
-encefalopatia ołowiowa
-zaburzenia koncentracji i pamięci, otępienie-w mniejszej ilosci Pb
- niedokrwistość
-marskosc nerek
-zaburzenia czynnosci wątroby
C
H
Spalanie węgla, p.metalurgiczny, p.garbarski, farbiarski, prep grzybobójcze do drewna, cement, azbest, papierosy
*cr+6- jako zanieczyszcz srod w wyniku dzialaln czl (spalanie)
*cr+3 – w zywn i przew pok pod wpl Hcl i innych cz.redukujacych
-we krwi ok 80% Cr jest związana z białkiem transferyną, w krwinkach czerwonych z hemoglobiną
-kumulacja w tkankach miękkich, gł. w wątrobie
-wydalana gł z moczem
-u zwierząt – dysfunkcja choroby u szczurów, u myszy zmniejszenie płodności, opóźnienie dojrzałości płciowej
-skutki dzialania przewlekłego u ludzi: nowotwory ukl.oddechowego
-przy kontakcie z betonem i cementem -wyprysk skórny
-Cr+6 rakotwórczy
Y
N
Przemysł: katalizatory w proc chem, stabilizatory tw.szt., opakowania lutowane (obecnie wycofywane), pestycydy, subst dodatk w innych krajach zawieraja cyne
- zw.nieorg (+4,+2) – wchł z przew pok 5-20%
-zw.nieorg - mogą podrazniac,nie przenikaja bariery krew-łożysko , u zwierząt– niedokrwistość, zakłócenie wchłaniania Ca, stłuszczenie wątroby
-zw.org – dział neurotok, uszk bł śluz żołądka, obniż płodności u szczurów, dział teratogennie
I
E
L
Spalanie wegla, katalizator przy utwardzaniu olejów, kontakt ze stalą nierdzewną szczególnie prod kwaśnych, dym papierosowy
-wchłanianie z przew pok 10%
-duza retencja
-tylko 1% wydala się z moczem
-kumulacja głównie w kosciach
-Ni i jego zw podane pozajelitowo zwierzetom – dzial rakotworcze
- u robotnikow na Uralu – nowotwory płuc i przew pok
- Ni + benzen(a)piren - synergizm
G
wietrzenie skał, kwaśne deszcze, spalanie wegla, przemysł, opak aluminiowe, naczynia, urządzenia, woda pitna, niektore subst dodatk, leki, skł.antyperspiantow
-wchl <1%,zwykle 0,1%, zwiększają cytryniany, zmniejszaja wapn,magnez
-transport we krwi przez transferyne i inne bialka
-szybko wydalany z moczem
-kumulacja w tk.kostnej, wątrobie, nerkach
-AIBD -osteodystrofia-
-niedokrwistość
encefelopatia
-neurotoksyczność
-PTWI 1mg/kg m.c
wpływ na reprod i rozwój ukl nerw w malych dawkach
-PTWI może być przekr u dzieci spoz subst dodatk zaw AL
F
U
Środ nat: Gleba(piaszczysta, ciezkie gleby gliniaste), woda. Poza tym: huty aluminium i szkła, prod . nawozów forforowych, spalanie wegla, pestycydy, fluorowanie wody,profilaktyka prochnicy.
-wchłanianie orzez przewód pokarmowy i drogi oddechowe (90%)-odkłada się w kościach (90 dawki zatrzymanej w org)-przenika bariere krew-łożysko
-zaburzenia w przemianie wapnia
-hamuje metaloenzymy zalezne od Mn,Fe,Cu, Ca
-hamuje oddychanie tkankowe
-zatrucia przewlekłe: fluoroza zębów, zaburzenia i zwapnienia kości, fluoroza kości, atroficzne zapalenie bł śluz żołądka
-zaburzenia psychiczne
S
W środowisku: naturalne złoża, tereny selenonośne. Poza tym: spalanie wegla i ropy, wytapianie rud miedzi i ołowiu, prod transfosforatów, pestycydy
-wchł. Z przew pok >60%, przed ukl oddech, skóre
- wiazane przez krwinki czerwone
-kumulacja w wątrobie, nerkach, włosach, paznokciach
- przechodzi przez łożysko
-w org łączą się z białkami
-wydal gł z moczem
-współzawodniczy z siarką w proc metabol
-zaburzenia proc alkilacji np. amin katecholowych
- tw toks zw alkiloselenowych
- hamuje enzymy zaw gr SH gl glutation
CHOROBY
-selenoza-wychudzenie,sztywnosc stawow, pekane kopyt(choroba ługowa), trund z utrz rownowagi, ślepota ( ślepa kołowacizna)
- u zwierz laborator- selenoza-niedokrwistość, uszk wątroby, dzial teratogenne, rakotwórcze
-ludzie na obszarach selenonośnych – niestrawnosc, naruszenie szkliwa,wypadanie włosów, pękanie paznokci, niedokrwistosc, stany zapalne skóry, wysypka
de-grengolada