Użytkowanie kośne użytków zielonych.pdf

U¯YTKOWANIE KONE

U¯YTKÓW ZIELONYCH

materia³y dla rolników

Radom 2004

Dodruk wykonano w ramach zadania zleconego MRiRW

zgodnie z decyzj¹ HORre-401-182/04

z dnia 25.06.2004 r.

Autorzy:

1. mgr in¿. Wojciech Burs

2. dr in¿. Halina Jankowska-Huflejt

3. dr in¿. Barbara Wróbel

4. prof. dr hab. in¿. Jan Zastawny

Redakcja naukowa: dr in¿. Halina Jankowska-Huflejt, prof. dr hab. in¿. Jan Zastawny

Instytut Melioracji i U¿ytków Zielonych w Falentach

Projekt ok³adki: Marek Rz¹sa, RCDRRiOW w Przysieku

Wydawca:

Krajowe Centrum Rolnictwa Ekologicznego

- Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich

w Radomiu

ul. Chorzowska 16/18, 26-600 RADOM

tel. +48(48) 365 69 00

e-mail:radom@cdr.gov.pl

www.cdr.gov.pl/radom

Realizacja i druk:

GP RCDRRiOW w Radomiu

ul. Chorzowska 16/18, 26-600 RADOM

tel. +48(48) 365 69 00

e-mail:radom@cdr.gov.pl

www.cdr.gov.pl/radom

ISBN 83-89060-50-7

Nak³ad: 5000 egz.

Spis treci

1. Wstêp ............................................................................................................... 4

2. Przyrodnicze-klimatyczne uwarunkowania produkcji ³¹kowej ...................... 4

3. Charakterystyka biologiczno-rolnicza wa¿niejszych gatunków i grup rolin ..6

3.1. Trawy ....................................................................................................... 6

3.2. Motylkowate ............................................................................................ 7

3.3. Zio³a i chwasty ......................................................................................... 8

4. Czynniki wp³ywaj¹ce na wydajnoæ ³¹k w gospodarstwie ekologicznym ....... 8

5. Uprawa gleby,zak³adanie i renowacja (odnawianie) u¿ytków zielonych ........ 9

5.1. Zak³adanie nowych u¿ytków zielonych .................................................. 9

5.2. Przygotowanie gleby do siewu mieszanek traw i rolin motylkowatych

drobnonasiennych ......................................................................................... 10

5.3. Zasady uk³adania mieszanek .................................................................. 11

5.4. Metody renowacji ................................................................................. 13

6. Przyrodnicze podstawy i zasady nawo¿enia ³¹k ............................................ 16

6.1. Cel stosowania i dzia³anie nawozów na ³¹kach ..................................... 16

6.2. Dopuszczalne nawo¿enie mineralne ...................................................... 18

6.3. Nawozy gospodarskie (obornik, gnojówka, gnojowica, komposty)

i ich stosowanie na ³¹kach ............................................................................... 20

4.4. Opracowanie optymalnych dawek nawozowych na ³¹ki (planowanie

nawo¿enia) .................................................................................................... 23

7. Zabiegi pielêgnacyjne na u¿ytkach zielonych .......................................... 26

8. produkcja siana ............................................................................................... 31

8.1. Sposoby u¿ytkowania ³¹k ...................................................................... 31

8.2. Czêstotliwoæ, terminy i wysokoæ koszenia ........................................ 31

8.3. Suszenie zielonki i zbiór siana .............................................................. 32

8.4. Metody oceny siana (wymagania jakociowe) ...................................... 33

9. Zakiszanie rolin ³¹kowych ........................................................................... 34

9.1. Dojrza³oæ do zbioru i zakiszania .......................................................... 34

9.2. Koszenie, podsuszanie i rozdrabnianie surowca rolinnego ................. 35

9.3. Technika zakiszania traw i rolin motylkowatych ................................. 36

9.4. Dodatki do zakiszania ............................................................................ 37

9.5. Pobieranie i skarmianie sianokiszonki .................................................. 38

9.6. Ocena jakociowa kiszonek ................................................................... 39

10. Magazynowanie siana i kiszonek oraz ograniczanie strat sk³adników

pokarmowych ................................................................................................ 39

11. Za³¹cznik Nr 1 Upowa¿nione jednostki certyfikuj¹ce rolnictwo

ekologiczne w roku 2003 ............................................................................. 41

1. Wstêp

Rolnictwo ekologiczne oznacza sposób gospodarowania oparty na rodkach

pochodzenia biologicznego i mineralnego, nieprzetworzonych technologiczne. Pod-

stawow¹ zasad¹ jest odrzucenie rodków chemii rolnej, weterynaryjnej i spo¿yw-

czej. Dziêki temu osi¹ga siê dwa cele: ochronê rodowiska produkcji rolniczej

(gleby, wody, krajobrazu - d¹¿enie do biologicznej samoregulacji) i wysoka jakoæ

biologiczna p³odów rolnych (pierwotna), nawi¹zuj¹ca do w³aciwoci produk-

tów powstaj¹cych naturalnie w przyrodzie.

Istotn¹ rolê w rolnictwie ekologicznym odgrywaj¹ u¿ytki zielone, zw³aszcza

wystêpuj¹ce na nich roliny motylkowate. G³ównym zadaniem gospodarki na u¿yt-

kach zielonych jest oprócz utrzymania dobrej kondycji zwierz¹t produkcja

zielonki dla prze¿uwaczy; u¿ytki zielone przemienne dodatkowo u¿yniaj¹ glebê

po przeoraniu 2-, 3-letniej darni. Tak wiêc mo¿na stwierdziæ, ¿e u¿ytki zielone

zapewniaj¹ efektywny obieg sk³adników pokarmowych w obrêbie gospodarstwa.

2. Przyrodniczo-klimatyczne uwarunkowania produkcji ³¹kowej

Czynniki klimatyczne. Do czynników klimatycznych zaliczamy: energiê s³o-

neczn¹, temperaturê powietrza, iloæ opadów atmosferycznych i ich rozk³ad w ci¹gu

roku, kierunki i natê¿enia wiatrów, wilgotnoæ powietrza, zaleganie mg³y i rosy. Pod-

stawowym czynnikiem ekologicznym jest energia s³oneczna. Bez wiat³a roliny

nie mog¹ siê rozwijaæ, niemo¿liwy bêdzie proces fotosyntezy i tworzenia asymila-

tów, tzn. wzrostu i innych procesów ¿yciowych rolin. Zacienienie zmniejsza plony

zielonej masy oraz zawartoæ bia³ka, t³uszczów, wêglowodanów i soli mineralnych

w rolinach. Roliny dziel¹ siê na wiat³olubne i cieniolubne. Rolinnoæ u¿ytków

zielonych nale¿y na ogó³ do wiat³olubnych, a pod wp³ywem zacienienia gatunki

o wiêkszych wymaganiach wietlnych po prostu zanikaj¹. Zacienienie dobrze zno-

sz¹ m.in. kupkówka (pod drzewami w sadach i parkach), wiechlina gajowa i zwy-

czajna, mietlica pospolita. Gatunki szybciej rosn¹ce s¹ zawsze uprzywilejowane w ko-

rzystaniu ze wiat³a i s¹ konkurencyjne w stosunku do rolin zacienionych.

Temperatura powietrza. Dla rolin ³¹kowych najkorzystniejsza jest rednia

temperatura dobowa od +9 do +16°C. Temperatura powy¿ej +16°C dzia³a hamuj¹-

co na wzrost i rozwój rolin, a rednia temperatura dobowa +24°C bardzo silnie

hamuje przyrost biomasy. Szczególnie niekorzystne s¹ gwa³towne zmiany tempe-

ratury wiosn¹, gdy rozpoczyna siê wegetacja rolin, oraz du¿e wahania miêdzy

dniem a noc¹. Wysoka temperatura noc¹ wp³ywa wprawdzie korzystnie na wzrost

traw, ale powoduje te¿ wiêksze zu¿ycie asymilatów na wzmo¿one oddychanie ro-

lin. Poza tym przyspiesza zakwitanie niektórych rolin.

Zamarzanie i rozmarzanie gleb mo¿e uszkadzaæ system korzeniowy rolin mniej

odpornych, np. motylkowatych, ¿ycicy trwa³ej, kupkówki pospolitej i rajgrasu

wynios³ego, czyli traw rozwijaj¹cych siê szybko. Odporne s¹ roliny turzycowate.

Na wra¿liwsze gatunki ujemnie dzia³a równie¿ d³ugotrwa³a okrywa nie¿na.

Warunki cieplne decyduj¹ o d³ugoci okresu wegetacyjnego. W warunkach kli-

matu Polski wykorzystywanie u¿ytków zielonych, a g³ównie pastwisk, trwa 100-

120 dni w rejonach podgórskich i górskich, 160-180 dni na nizinach i 180-200 dni

w pasie nadmorskim Pomorza Zachodniego.

wiat³o i ciep³o oddzia³uj¹ kompleksowo, np. wraz ze wzrostem temperatury

wzmaga siê oddychanie, a w miarê zmniejszania siê nawietlenia spada intensyw-

noæ fotosyntezy. Silne i d³ugotrwa³e nawietlenie w wysokiej temperaturze powo-

duje wiêdniêcie rolin, a po przekroczeniu punktu wiêdniêcia roliny nawet gin¹.

Opady atmosferyczne, a szczególnie ich rozk³ad w okresie wegetacyjnym de-

cyduj¹ o wzrocie, rozwoju i rozmieszczeniu rolin. Roliny ³¹kowe potrzebuj¹

wiêcej wody przed ka¿dym pokosem, a g³ównie w maju i lipcu, natomiast potrze-

by rolin pastwiskowych s¹ bardziej równomierne. Dla osi¹gniêcia plonu

7 t/ha s.m. rolinnoæ ³¹kowa musi otrzymaæ w okresie wegetacji 540 mm wody.

Z opadów roliny wykorzystuj¹ tylko 33%, (pozosta³e 67% wsi¹ka w glebê, sp³ywa

po powierzchni lub wyparowuje), a ich niedobór jest pokrywany z zapasów wody

gruntowej, której optymalne poziomy dla u¿ytków zielonych podano w tabeli 1.

Tabela 1.

Optymalne rednie poziomy wody gruntowej (w cm) na u¿ytkach zielonych

w zale¿noci od rodzaju gleby

Rodzaj gleby

£¹ka

Pastwisko

100-120

80-100

70-80

60-70

50-60

Gleby ciê¿kie, gliniaste i ilaste

Gleby rednio ciê¿kie, glinkowate i pylaste

Gleby l¿ejsze, piaszczyste i s³abo gliniaste

Gleby torfowe, pochodzenia mszysto-turzycowego

Gleby torfowe pochodzenia szuwarowo-olesowego

80-100

70-80

60-70

50-60

40-50

Czynniki biotyczne to wp³yw wszystkich organizmów ¿ywych wystêpuj¹cych

na u¿ytkach zielonych. Przejawia siê on m.in. konkurencyjnoci¹ rolin, rywaliza-

cj¹ o wodê i po¿ywienie, oddzia³ywaniem (bakterii, grzybów) na glebê i roliny,

dzia³aniem pó³paso¿ytów i paso¿ytów np. kanianki koniczynowej, chorobotwór-

czych bakterii i grzybów, rdzy, nieci i g³owni, np. g³ownia paso¿ytuj¹ca na trawie

manna mielec, niszcz¹ca j¹ niekiedy doszczêtnie.

Na u¿ytkach zielonych szczególn¹ rolê odgrywaj¹ roliny motylkowate wi¹¿¹-

ce azot atmosferyczny, który uwalnia siê po rozk³adzie korzeni rolin motylkowa-

tych i jest dostêpny dla innych rolin.

Bezporednio na roliny oddzia³uj¹ g³ównie owady, tak po¿yteczne, np. zapy-

laj¹ce roliny motylkowate i wiele zió³ ³¹kowych, jak i szkodliwe, np. mrówki w sta-

rych kopcach. Szkodliwe s¹ kretowiska poroniête chwastami i utrudniaj¹ce za-

biegi, pêdraki chrab¹szczy, ¿eruj¹ce na podziemnych organach rolin, czy najszko-

dliwsze - larwy muchówki komarnicy, podgryzaj¹ce ca³e p³aty darni. Znaczne szko-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: