Ćwiczenia – ABC układu nerwowego
Zadania układu nerwowego :
- reguluje i koordynuje czynność narządów w organiźmie
- umożliwia dostosowanie organizmu do otoczenia i zachodzących w nim zmian
Neuron (komórka nerwowa) – podstawowa jednostka morfologiczno-czynnościowa układu nerwowego. Składa się z : ciała i wypustek (neuryt i dendryt)
Neuryt ( wypustka osiowa czyli axon)
- przewodzi bodźce od komórki na zewnątrz
- pojedynczy , nierozgałęziony, jednakowej grubości
- przewodzi bodźce do komórki
- zwykle jest ich wiele, rozgałęzione
Prawo polaryzacji dynamicznej – kierunek przebiegu impulsów jest stały , w dendrycie do komórki, w neurycie od komórki.
- komórki niepobudlie pochodzenia ektodermalnego
- makroglej –
- funkcje : oddzielają i podpierają neurony, funkcje odżywcze, izolowanie synaps i
włókien bez rdzennych,wytwarzanie płynu mózgowo-rdzeniowego
= k.ependymy – wyścielają układ komorowy i produkują płyn mózgowo-rdzeniowy
= astrocyty – liczne wypustki kontaktujące się ze ścianą naczyń ,które otaczają
tzw.płytkami końcowym (bariera krew/mózg)
= oligodendrocyty – wytwarzają osłonkę mielinową wokół aksonów w CSN
- mikroglej (mikrocyty)
= w sąsiedztwie naczyń, mogą poruszać się i fagocytować
= funkcja obronna, usuwają obumarłe komórki nerwowe, pericyty wokół naczyń
Czynność układu nerwowego :
- czynności nieświadome : odruchy
- czynności świadome : działanie mięśni prążkowanych, czynności wyższego rzędu : kojarzenie, integracja, życie psychiczne.
Odruch – podstawowa czynność układu nerwowego ,realizowana za pomocą łuku odruchowego
Łuk odruchowy :
- proste i złożone ( w zależności od ilości neuronów biorących udział )
- prosty składa się z dwóch neuronów : czuciowego i ruchowego
- przebieg odruchu : receptor (zamienia bodziec na impuls nerwowy) -> dendryty neuronu czuciowego,jego ciało i axon -> synapsa (styk) ->dendryt komórki efektorowej (neuron ruchowy) ,jego ciało i axon -> efektor (np.mięśnie)
- odruchy z narządów wewnętrznych (nieświadome)
- odruchy somatyczne ( uświadamiane po fakcie)
Podział układu nerwowego :
- układ somatyczny (animalny)
= ośrodkowy układ nerwowy : mózgowie i rdzeń kręgowy
= obwodowy układ nerwowy : nerwy i zwoje obwodowe
- układ autonomiczny (wegetatywny)
= układ współczulny
= układ przywspółczulny
Organizacja układu nerwowego :
- istota szara (komórki nerwowe)
= płaszcz ,kora ( półkule mózgowe)
= słupy , jądra (rdzeń kręgowy, pień mózgu, mózg)
- istota biała (wypustki komórek nerwowych)
= pęczki, drogi, szlaki ( mózgowie)
Nerw – wypustki (wielu komórek nerwowych) wychodzące poza OUN :
- nerw ruchowy
- nerw czuciowy
- nerw mieszany (czuciowo-ruchowy)
- nerw zmysłowy
- w zależności od miejsca wyjścia : nerwy czaszkowe i nerwy rdzeniowe
Zwój – zgrupowanie komórek nerwowych poza OUN
- związane z nerwami czaszkowymi i rdzeniowymi
- wchodzą w skład układu autonomicznego (współczulnego i przywspółczulnego)
1.Rdzeń kręgowy (medulla spinalis)
- najstarszy filogenetycznie odcinek układu nerwowego
- zawarty w kanale kręgowym, otoczony oponami rdzenia.
- wewnątrz rdzenia istota szara ułożona w postaci słupów ,na zewnątrz istota biała
- rozciąga się od rdzenia przedłużonego do wys.L1/L2
- zjawisko rzekomego wstępowania rdzenia kręgowego (nierównomierny rozwój kręgosłupa i rdzenia kręgowego
- zakończenie rdzenia to stożek rdzeniowy i nić końcowa
- grubość rdzenia niejednolita – zgrubienia szyjne i lędźwiowe (kończyny)
- krzywizny rdzenia odpowiednio do kształtu kręgosłupa : szyjna i piersiowa
- 31 par nerwów rdzeniowych (korzenie tylne i przednie
- powierzchnia zewnętrzna rdzenia kręgowego :
= szczelina pośrodkowa przednia
= bruzda pośrodkowa tylna
= bruzda boczna tylna (wnikają tu nici korzeniowe korzenia tylnego)
= bruzda boczna przednia (wnikają tu nici korzeniowe korzenia przedniego) – nie ma tu bruzdy w dosłownym sensie – rdzeń jest płaskowypukły
= bruzda pośrednia tylna (C/Th)
Bruzdy dzielą powierzchnię każdej połowy rdzenia na podłużne części zwane sznurami : sznur przedni, sznur boczny, sznur tylny
Bruzda pośrednia tylna dzieli sznur tylny na dwa pęczki :
- przyśrodkowy czyli smukły
- boczny czyli klinowaty
Pomiędzy szczelina pośrodkową przednia a bruzdą pośrodkową tylną biegnie wgłąb rdzenia przegroda pośrodkowa tylna,która dzieli rdzen na symetryczne połowy.
Połowy te połączone są spoidłami :
- spoidło białe (od przodu)
- spoidło tylne (od tyłu)
Spoidła te otaczają kanał środkowy , pozostałość światła pierwotnej cewy nerwowej
Kanał środkowy w zakresie stożka rdzeniowego rozszerza się w komorę krańcową.
Neuromer – segment rdzenia kręgowego zawierający parę nerwów rdzeniowych
Podział istoty szarej rdzenia :
- słupy przednie – zawierają komórki ruchowe
- słupy tylne – zawierają komórki czuciowe
- słupy boczne – komórki układu wegetatywnego ( C8-L3 )
Róg rdzenia (przedni,tylny,boczny) – przekrój poprzeczny odpowiedniego słupa.
Istota biała rdzenia zawiera włókna nerwowe o różnym przebiegu :
- włókna biegnące do mózgowia (wstępujące) – czuciowe
- włókna schodzące do rdzenia (zstępujące) - ruchowe
- włókna łączące odcinki rdzenia - neuromery (drogi kojarzeniowe)
- włókna łączące przeciwległe strony rdzenia (drogi spoidłowe)
Komórki istoty szarej rdzenia w zależności od miejsca przeznaczenia dzielimy na :
- komórki korzonkowe
* leżące w rogach przednich :
= duże alfa-motoneurony , dla mięśni szkieletowych
= małe gamma-motoneurony , dla wrzecion mięśniowych m.szkieletowych
* leżące w rogach bocznych :
= komórki współczulne w odcinku piersiowo-lędźwiowym
= komórki przywspółczulne w odcinku krzyżowym.
- komórki spoidłowe (wewnętrzne) - łączą poszczególne odcinku rdzenia między sobą
- komórki powrózkowe – leżą w rogach tylnych, a ich neuryty tworzą drogi
Nerw rdzeniowy ( nerw mieszany )
- składa się z dwóch korzeni :
* korzenia przedniego
= neuryty komórek korzonkowych rogu przedniego
prowadzą włókna ruchowe somatyczne – dla mięsni szkieletowych
= neuryty komórek korzonkowych rogu bocznego
prowadzą włókna ruchowe trzewne dla mięsni gładkich i włókna wydzielnicze dla
gruczołów wydzielnicznych .
* korzenia tylnego
= neuryty komórek rzekomojednobiegunowych leżacych w zwojach rdzeniowych
= neuryty komórek zwojów układu autonomicznego
– leżą w kanale kręgowym
– przechodzą bezpośrednio w korzeń tylny
– zawierają przede wszystkim komórki rzekomojednobiegunowe
(nerwy somatyczne i trzewne)
Podział nerwu rdzeniowego na gałęzie (poza kanałem kręgowym) :
- gałąź przednia
= unerwia ruchowo mięśnie rozwijające się z brzusznych miotomów (tułów, kończyny)
= unerwia czuciowo skórę bocznej i przedniej stron tułowia oraz kończyn
= włókna współczulne unerwiają mięśnie gładkie skóry i gruczoły.
- gałąź tylna
= unerwia ruchowo mięśnie z grzbietowych miotomów (m.własne głębokie grzbietu)
= unerwia czuciowo skórę tylnej powierzchni ciała
= unerwia współczulnie mięsnie gładkie i gruczoły skóry grzbietu
- gałąź oponowa
= wraca do kanału i unerwia opony rdzenia kręgowego
- gałąź łącząca biała
= zmielinizowana ,prowadzi włókna komórek korzonkowych rogów bocznych
(autonomiczne) oraz włókna komórek powrózkowych (także autonomicznych) do
i ze zwoju pnia współczulnego
- gałąź łącząca szara
= prowadzi włókna bezmielinowe, pozazwojowe ze zwoju pnia współczulnego do
nerwu rdzeniowego i dalej poprzez jego gałęzie (przednią i tylną) do efektorów.
Rodzaje włókien nerwowych nerwu rdzeniowego :
- somatyczne , eferentne (zstępujące) – ruchowe dla mięsni prążkowanych
- trzewne, eferentne (zstępujące) – ruchowe dla mięśni gładkich
- somatyczne , aferentne (wstępujące) – czuciowe z narządów ruchu i skóry
- trzewne, aferentne (wstępujące) – czuciowe z narządów wewnętrznych
Gałęzie przednie w odcinku szyjnym, lędźwiowym i krzyżowym tworzą sploty , gdzie
dochodzi do wymieszania się poszczególnych nerwów rdzeniowych i ich włókien ze sobą.
- splot szyjny (C1-C4)
- splot ramienny (C5-C8/Th1)
- splot lędźwiowy (TH12/L1-L4)
- splot krzyżowy (L4/L5-S5/Co1)
Gałęzie przednie w odcinku piersiowym i gałęzie tylne wszystkich nerwów rdzeniowych zachowują budowę segmentarną.
MalinJusi