Adwent – okres przygotowania do uroczystości Bożego Narodzenia i Objawienia Pańskiego. Rozpoczyna się w niedzielę przypadającą miedzy 27 listopada a 3 grudnia i trwa cztery tygodnie.
Alba – spodnia szata liturgiczna z białego (stąd nazwa) materiału, z reguły podwiązana paskiem ( cingulum ). W zależności od kroju uzupełniana humerałem ( rodzaj chusty okrywającej szyje i ramiona ). Ma przypominać szatę chrzcielną.
Ambona – podwyższone miejsce do czytań biblijnych, psalmu responsoryjnego i orędzia wielkanocnego, ale także wygłoszenia homilii i wypowiadania w intencji w modlitwie powszechnej.
Baldachim – ozdobny daszek nad godnymi czci miejscami (ołtarz) i osobami (biskup), przede wszystkim jako baldachim niesiony nad Najświętszym Sakramentem (np. w Boże Ciało).
Celebrans – osoba przewodnicząca w zgromadzeniu liturgicznemu.
Custodia – (czytaj kustodia) – małe naczynie, w którym przechowywana jest w tabernakulum hostia do wystawienia monstrancji.
Dalmatyka – szata liturgiczna diakona.
Diakon – duchowny posiadający najniższy, a tym samym podstawowy stopień święceń.
Eucharystia – ustanowiona przez Chrystusa uczta, którą Kościół sprawuje jako dziękczynienie na pamiątkę Pana Jezusa. Nosi ona nazwę Mszy św.
Gesty liturgiczne – postawa stojąca, siedząca, klęcząca, pokłon, znak krzyża, złożenie rak, bicie się w piersi.
Hostia – chleb przeznaczony do sprawowania Eucharystii.
Kadzielnica – umocowane na łańcuszkach, zamykane przykrywką, przeważnie posrebrzane naczynie, do którego wkłada się metalową miskę z rozżarzonym węglem drzewnym, na który sypie się ziarenka drewna – kadzidła.
Kantor – ma do spełnienia funkcję należycie sprawowanej liturgii – a mianowicie śpiew. Kieruje on śpiewem zgromadzonych wiernych, intonuje aklamacje i śpiewy.
Kapa – wierzchnia szata liturgiczna, używana początkowo podczas procesji, potem w uroczystej liturgii godzin i udzielania sakramentów poza Mszą św.
Kielich – naczynie na wino eucharystyczne. Przeważnie można w nim wyróżnić: stopę, czarę i łączący je trzon. Przed oddaniem kielicha do użytku liturgicznego zostaje on poświęcony.
Kolory liturgiczne:
· Biały – obowiązuje w okresie Bożego Narodzenia i Wielkanocy, świąt pańskich, świąt Matki Bożej i świętych nie-męczenników. Oznacza radość, niewinność, chwałę.
· Czerwony – obowiązuje w Niedzielę Palmową, Wielki piątek i święta Krzyża świętego, Zielone Święta, podczas obchodów ku czci Apostołów i męczenników. Oznacza miłość, przelaną krew męczenników, Ducha Świętego.
· Zielony – obowiązuje w okresie zwykłym w ciągu roku. Oznacza nadzieję.
· Fioletowy – obowiązuje w okresie Adwentu i Wielkiego Postu. Oznacza umartwienie, pokutę, modlitwę.
Kolor fioletowy lub czarny – używany w Mszach za zmarłych.
Konfesjonał – siedzenie dla kapłana do sprawowania sakramentu pokuty.
Korporał – kawałek białego płótna, na którym stoi kielich i patena z hostią podczas liturgii eucharystycznej oraz Najświętszy Sakrament, gdy jest przechowywany i wystawiany.
Kropidło – w postaci pęczka szczeciny lub gąbki, służy do kropienia wodą święconą
Krzyżmo – mieszanina oliwy i wonnych substancji (święty olej)
Lekcjonarz – księga liturgiczna zawierająca czytania Pisma Świętego dla liturgii mszalnej.
Lektor – wierny, któremu powierzona została funkcja czytania podczas Mszy św. tekstów z Pisma Świętego z wyjątkiem Ewangelii.
Ministrant – usługujący kapłanowi przy liturgii mszalnej.
Monstrancja – naczynie liturgiczne, w którym wystawiany jest do adoracji Najświętszy Sakrament.
Naczynia liturgiczne:
· kielich – naczynie na wino,
· patena – naczynie na chleb (ma kształt małego talerzyka),
· ampułki – naczynia na wodę i wino,
· puszka – przechowywane jest w niej Ciało Pańskie,
· monstrancja – w nim Ciało Pańskie jest wystawiane do adoracji,
· custodia (czyt. custodia) – naczynie służy do przechowywania hostii dla wystawienia.
Ołtarz – stół, na którym sprawowana jest Eucharystia, na którym Pan uobecnia swoją ofiarę na krzyżu i daje siebie wiernemu ludowi za pokarm.
Postawa klęcząca – w obliczu wielkości boga człowiek czuje się mały i dlatego pada przed nim na kolana. Ta postawa jest też znakiem naszej słabości i skłonnej do grzechu natury oraz wyraża adorację i hołd dla wielkości Boga.
Postawa stojąca – to postawa człowieka wolnego. Stoję to znaczy: jestem wolny od przygnębiającego lęku, jestem gotów do wyruszenia w drogę, do służby.
Postawa siedząca – jest to postawa, w której człowiek słucha i rozmyśla.
Stuła – element stroju liturgicznego w kształcie wstęgi czy szarfy, który diakon zakłada przez lewe ramię, a kapłan i biskup na szyje.
Sutanna – długa do kostek suknia z długimi rękawami, stanowiąca podstawową formę urzędowego stroju kapłana.
Tabernakulum – szafka do przechowywania Ciała Pańskiego .Dzień i noc świeci się przed nim wieczna lampka. W kościele umieszczone jest na środku ołtarza lub w innym uwydatnionym miejscu.
Warto pokazać uczniom ilustracje poszczególnych szat i naczyń liturgicznych.
Opracowała Jolanta Lidmann-Kończalska
na podstawie R. Berger „ Mały słownik liturgiczny” oraz strony Gościa
Niedzielnego
wienczy