Wybuchy czarnych dziur.pdf

W SKRîCIE

ZAGROûENIA ZDROWOTNE

Polityka i PCB

Publiczne wypowiedzi mog

naukowca kosztowa stanowisko

C zy Brian Bush odgrywa rol« ka-

31 X

Wybuchy czarnych dziur

Jedynie MERLIN (Multi Element Radio

Linked Interferometer Network

Ð Wieloelementowa Sie Interferometrw

Po¸czonych Radiowo) zdo¸a¸ uchwyci

to zdarzenie: pod koniec

padziernika ub. r.

ten instrument

obs¸ugiwany przez

University of Manchester

zarejestrowa¸ seri«

wybuchw dochodzcych

z GRS1915 Ð czarnej

dziury odleg¸ej

o jakieæ 40 tys. lat

æwietlnych, po drugiej

stronie Drogi Mlecznej.

Materia wpadajca

po spirali do GRS1915,

ktrej masa kilkakrotnie

przewyýsza mas«

S¸oÄca, wystrzeli¸a nagle

w postaci dwch

strumieni supergorcego

gazu. Strumienie te

porusza¸y si« w przeciwnych

kierunkach z pr«dkoæciami stanowicymi

ponad 90% pr«dkoæci æwiat¸a.

narka ostrzegajcego ludzi w

kopalni przed powolnym za-

truciem, czy jest po prostu nieodpowie-

dzialnym naukowcem, ktry straszy wy-

imaginowanymi niebezpieczeÄstwami?

Bush poæwi«ci¸ 25 lat na badania nad

PCB (polichlorowanymi bifenylami)

w Wadsworth Center naleýcym do De-

partamentu Zdrowia stanu Nowy Jork

w Albany i jest uznanym w æwiecie au-

torytetem w dziedzinie wp¸ywu zwiz-

kw chemicznych na tkanki ludzkie. Je-

sieni ubieg¸ego roku prze¸oýeni nagle

przenieæli go na inne stanowisko, sku-

tecznie wstrzymujc jego badania. De-

partament zarzuca mu niekompetencj«;

stronnicy Busha natomiast uwaýaj, ýe

chciano go uciszy, poniewaý w zesz¸ym

roku zacz¸ publicznie wypowiada si«

na temat najwyraniej dotychczas nie

dostrzeganego niebezpieczeÄstwa, ja-

kim jest wdychanie PCB.

Bush kierowa¸ projektem zwanym

nieformalnie Akwesasne. Wykorzysty-

wano w nich m.in. prbki tkanek pobra-

ne od cz¸onkw plemienia Mohawk

mieszkajcych obok sk¸adowiska PCB

utworzonego przez General Motors

w pobliýu miasta Massena (stan Nowy

Jork). Projekt, w ktrym uczestniczy

wiele uniwersytetw, od Syracuse do

Albany, obejmuje obszern problema-

tyk« Ð od sposobw neutralizacji PCB

do okreælenia ich wp¸ywu na ludzkie

p¸ody in utero .

PCB to trwa¸e zwizki syntetyczne

powstajce w procesach niekomplet-

nego spalania. Zsyntetyzowano je po

raz pierwszy oko¸o 1890 roku. Od 1929

zacz«¸y pojawia si« na ca¸ym æwiecie

w produktach przemys¸u elektryczne-

go, farbach, spalinach samochodowych

i artyku¸ach codziennego uýytku oraz

jako zanieczyszczenia na sk¸adowiskach

odpadw i w wodach rzek. Spoærd 209

teoretycznie moýliwych kongenerw

PCB zsyntetyzowano oko¸o 120. Wed¸ug

badaÄ World Wildlife Fund z 1992 roku

uwolniono do ærodowiska co najmniej

450 mln kg tych chemikaliw.

Wiadomo, ýe PCB bioakumuluj si«

w ¸aÄcuchu pokarmowym ze wzgl«du

na wysokie powinowactwo do tkanki

t¸uszczowej. Na przyk¸ad jaja i æwieýo

opierzone piskl«ta jask¸ek drzewnych

Tachycineta bicolor , ýyjcych w pobliýu

sk¸adowisk PCB na obszarze zlewni gr-

1 XI

2 XI

PCB, ktre trafiaj na Ziemi«

wraz z opadami, mog stanowi

zagroýenie dla zdrowia

Ð przekonuje Brian Bush.

3 XI

MERLIN

nego biegu rzeki Hudson, s dos¸ow-

nie zbiornikami niebezpiecznych odpa-

dw. W 1994 roku zesp¸ Anne Secord

z U.S. Fish and Wildlife Service ustali¸,

ýe st«ýenie PCB w tkankach tych pta-

kw przekracza dopuszczalny przez

prawo federalne poziom 50 ppm. Stwier-

dzono u nich liczne nieprawid¸owoæci

Ð od skrzywionych dziobw czy dziw-

nego ubarwienia do niezdolnoæci budo-

wania prawid¸owych gniazd.

PCB znajduj si« na federalnej liæcie

potencjalnych kancerogenw, lecz naj-

groniejsze efekty mog by zupe¸-

nie inne. ãWiele z objaww u ludzi na-

raýonych na kontakt z PCB polega na

zaburzeniach uk¸adu nerwowego i za-

chowaniaÓ Ð pisze David O. Carpenter,

koordynator badaÄ Akwesasne i dzie-

kan w State University of New York

w Albany. W warunkach laboratoryj-

nych niektre kongenery powoduj

æmier komrek mzgu. Jak si« wydaje,

wp¸ywaj na poziom dopaminy, g¸w-

nego neurotransmitera w tym organie.

W laboratorium Busha zacz«to gro-

madzi dowody, ýe zwizki te mog by

o wiele bardziej niebezpieczne niý do-

td sdzono; na przyk¸ad niektre z nich

z ¸atwoæci przenikaj do atmosfery.

O tym, ýe przechodz w form« lotn,

wiedziano co najmniej od 1937 roku,

nikt jednak nie sprawdza¸, czy ich wdy-

chanie jest szkodliwe dla cz¸owieka. Co

wi«cej, nie wiadomo, jak daleko w tej

formie mog si« przemieszcza z wia-

trem. Badacze kanadyjscy odkryli, ýe

w mleku kobiet eskimoskich ýyjcych

na p¸nocy prowincji Quebec znajdo-

wa¸y si« znaczne st«ýenia PCB. Fakt ten

moýna wiza z powracaniem PCB na

Oszcz«dnoæci biologiczne

David Pimentel wraz z oæmioma

absolwentami Wydzia¸u Rolnictwa

i Nauk o ûyciu Cornell University

sporzdzili ostatnio rachunek us¸ug

æwiadczonych nam darmo przez roæliny,

zwierz«ta i mikroorganizmy naszej

planety. Suma wynios¸a 319 mld dolarw

w samych Stanach Zjednoczonych

i 2.9 bln na æwiecie. Oto niektre z pozycji:

MILIARDY DOLARîW

USA

åwiat

USUWANIE åMIECI

760

ASYMILACJA AZOTU

ZAPYLANIE

200

EKOTURYSTYKA

500

PRZYSWAJANIE CO 2

135

Przed¸uýenie ýycia

Pojawiaj si« nowe fakty dotyczce

genetyki starzenia. Najpierw Cynthia

Kenyon z University of California

w San Francisco donios¸a w Science ,

ýe dzia¸anie pojedynczego genu moýe

dwukrotnie przed¸uýy ýycie nicienia

Caenorhabditis elegans . Gen daf-16 jest

spokrewniony z tzw. genami forkhead ,

ktre koduj bia¸ka z ãz«bamiÓ, mogce si«

przy¸cza do DNA i kontrolowa

jego dzia¸anie. Nast«pnie Marc Tatar

z Brown University wraz z kolegami

z University of Minnesota opublikowa¸

w Nature wyniki wykazujce, ýe muchy

z dodatkowymi kopiami genu kodujcego

bia¸ko szoku termicznego hsp-70 produkuj

jego duýe iloæci, gdy s poddane dzia¸aniu

ciep¸a. Co wi«cej, podwyýszony poziom

tego bia¸ka istotnie przed¸uýa im ýycie.

Cig dalszy na stronie 16

14 å WIAT N AUKI KwiecieÄ 1998

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: