Gaśnica.pdf

jak to dział a?

i warsztacie. I chocia¿ najprawdopodobniej bêdzie

sobie ona wisieæ na œcianie lub staæ w k¹cie lata-

mi, pokrywaj¹c siê kurzem, mo¿e pewnego dnia urato-

waæ wasz¹ w³asnoœæ, a nawet ¿ycie.

Gdy gaz jest wystarczaj¹co gor¹cy, cz¹steczki sk³ad-

ników rozpadaj¹ siê i atomy rekombinuj¹ z tlenem,

tworz¹c wodê, dwutlenek wêgla i inne sk³adniki.

Gazy, wznosz¹c siê w powietrze, tworz¹ p³omieñ.

Gor¹co p³omienia utrzymuje pozosta³e paliwo w tem-

peraturze zap³onu, czyli bêdzie siê ono paliæ dopóki

bêdzie paliwo i tlen.

Jak widaæ, w procesie bior¹ udzia³ trzy zasadni-

cze elementy:

Wysoka temperatura

Tlen

Paliwo

Gaœnice s¹ zaprojektowane po to, aby likwido-

waæ przynajmniej jeden z powy¿szych czynników w celu

powstrzymania ognia. Istnieje po temu kilka sposobów.

Najlepsz¹ metod¹ usuniêcia ciep³a jest zalanie og-

nia wod¹. To och³adza paliwo poni¿ej temperatury

zap³onu, przerywaj¹c proces spalania.

Aby usun¹æ tlen , nale¿y st³umiæ ogieñ, ¿eby powie-

trze nie mia³o do niego dostêpu. Jednym ze sposo-

bów na st³umienie niewielkiego ognia jest narzuce-

nie na niego grubej p³achty. Inn¹ metod¹ jest zasy-

panie niepalnym materia³em, jak np. piaskiem lub

sod¹ oczyszczan¹ (kwaœny wêglan sodu, który roz-

k³adaj¹c siê pod wp³ywem gor¹ca, uwalnia dodatko-

wo dwutlenek wêgla).

Usuniêcie paliwa jest najtrudniejszym zadaniem

w wiêkszoœci po¿arów. W po¿arze domu to dom jako

taki jest potencjalnym paliwem. Zostanie ono usu-

niête, gdy siê ca³e wypali.

CO TO JEST OGIEÑ?

Ogieñ powstaje w wyniku chemicznej reakcji

spalania, najczêœciej pomiêdzy tlenem atmosferycznym

i jakimœ rodzajem paliwa - drewnem, wêglem, benzyn¹

itp. Oczywiœcie ani drewno, ani nawet benzyna nie za-

palaj¹ siê spontanicznie z powodu obecnoœci tlenu

w powietrzu. Aby zapocz¹tkowaæ reakcjê spalania,

paliwo musi osi¹gn¹æ w³aœciw¹ dla siebie temperaturê

zap³onu.

GAŚNICA

Marek Utkin

rys. Tomasz Paleczny

Oto jak powstaje typowy po¿ar lasu:

Coœ podgrzewa drewno do bardzo wysokiej tempe-

ratury. To mo¿e byæ wiele czynników - skoncentro-

wane œwiat³o, tarcie, coœ, co ju¿ siê pali.

Gdy drewno osi¹gnie ok. 260°C, ciep³o powoduje

rozk³ad celulozy, która wchodzi w sk³ad drewna.

Roz³o¿one sk³adniki uwalniaj¹ siê w postaci lotnych

gazów, zazwyczaj mieszaniny wodoru, wêgla i tlenu.

GAŒNICA W ŒRODKU

Gaœnica - przekrój

Gaœnice to solidne metalo-

we zbiorniki wype³nione wod¹

lub œrodkiem gaœniczym. Gdy

naciœnie siê dŸwigniê na wierz-

chu zbiornika, œrodek gaœniczy

jest wyrzucany pod du¿ym

ciœnieniem, podobnie jak z puszki

z aerozolem.

W gaœnicy (na ilustracji)

plastikowa rurka (króciec) prowa-

dzi a¿ do do³u zbiornika z mate-

ria³em t³umi¹cym. Zawór ze sprê-

¿yn¹ blokuje przejœcie od króæca

do dyszy. W górnej czêœci zbior-

nika znajduje siê mniejszy zbior-

nik - nabój ze sprê¿onym gazem,

np. dwutlenkiem wêgla lub azo-

tem. Zawór chroni gaz przed

ucieczk¹.

Aby pos³u¿yæ siê gaœnic¹,

nale¿y wyci¹gn¹æ zawleczkê,

chroni¹c¹ przed przypadkowym

uruchomieniem gaœnicy, zazwy-

czaj zabezpieczon¹ plomb¹ i wci-

sn¹æ dŸwigniê spustow¹. DŸwi-

gnia powoduje wepchniêcie igli-

cy, która otwiera zawór prowa-

dz¹cy do dyszy, a jednoczeœnie

G aœnica jest sprzêtem niezbêdnym w domu, biurze

GAŚNICA

ostry koniec iglicy przebija pokrywê zbiornika ze sprê-

¿onym gazem.

Sprê¿ony gaz wydostaje siê, wytwarzaj¹c nacisk

na œrodek gaœniczy. To z kolei wydmuchuje œrodek gaœ-

niczy przez króciec i z dyszy z du¿¹ si³¹. W³aœciwym

sposobem pos³u¿enia siê gaœnic¹ jest skierowanie dy-

szy raczej bezpoœrednio na paliwo ni¿ na p³omienie

i przemieszczanie strumienia ruchami wymiataj¹cymi.

Obecnie gaœnice z nabojem ze sprê¿onym gazem

s¹ zastêpowane gaœnicami, w których gaz pod ciœnie-

niem roboczym znajduje siê w tym samym pojemniku

co œrodek gaœniczy.

Wiêkszoœæ gaœnic proszkowych ma wbudowany

manometr. Zaznaczone na nim zielone pole oznacza

zdolnoœæ robocz¹ gaœnicy - ciœnienie panuj¹ce w zbior-

niku i ewentualn¹ potrzebê do³adowania. Zaznaczone

na manometrze temperatury -20°C i 60°C oznaczaj¹ za-

kres roboczy - przy temperaturze -20°C gaz kurczy siê

pod wp³ywem zimna i ma zbyt ma³¹ objêtoœæ, aby sku-

tecznie wyrzucaæ œrodek gaœniczy, zaœ przy 60°C gaœ-

nica mo¿e ulec rozerwaniu.

Gaśnica wodna

KLASYFIKACJA GAŒNIC

Gaœnice s¹ oznaczane w zale¿noœci od rodzaju

ognia, jaki mo¿na nimi gasiæ.

Gaœnice klasy A s³u¿¹ do gaszenia „zwyk³ych sub-

stancji palnych”, takich jak drewno, plastik lub pa-

pier.

Gaœnicami klasy B mo¿na gasiæ p³on¹ce p³yny, takie

jak benzyna, farby lub smary.

Gaœnice klasy C mog¹ byæ stosowane do gaszenia

po¿arów urz¹dzeñ elektrycznych.

Gaœnice klasy D, stosowane do gaszenia p³on¹cych

metali, s¹ spotykane rzadko i maj¹ zaznaczony ro-

dzaj metalu, do którego gaszenia s³u¿¹. (Niektóre

metale pal¹ siê bardzo dobrze - jak np. magnez, sto-

py aluminium itp. Podczas po¿aru hurtowni rowerów

na Œl¹sku, stra¿acy bior¹cy udzia³ w akcji mieli he³-

my i kombinezony pooklejane nadtopionymi i nadpa-

lonymi kawa³kami aluminiowych i magnezowych

czêœci rowerowych).

Gdy siê ma do czynienia z gaœnic¹, zawsze nale¿y

sprawdziæ jej oznaczenia, ¿eby unikn¹æ niew³aœci-

wego u¿ycia.

Gaśnica CO 2

RODZAJE GAŒNIC

Gaśnica proszkowa

Woda jest najbardziej znanym œrodkiem gaœni-

czym i jednym z najbardziej skutecznych. Mo¿e jednak

byæ niebezpieczna, jeœli siê j¹ zastosuje w niew³aœci-

wy sposób. Gaœnice wodne (wodno-pianowe, tak¿e i hy-

dronetki wodne) s³u¿¹ do gaszenia rzeczy takich, jak

p³on¹ce drewno, papier lub tektura, lecz nie s¹ wska-

zane do gaszenia po¿aru urz¹dzeñ elektrycznych ani

palnych p³ynów.

Przy gaszeniu urz¹dzeñ elektrycznych woda bê-

dzie przewodziæ pr¹d i powodowaæ pora¿enie, jeœli na-

wet nie samej osoby gasz¹cej, która mo¿e trzymaæ gu-

mowy w¹¿ i byæ odizolowana od strumienia, to osób

towarzysz¹cych, gdy¿ rozlewa siê po ziemi. W przy-

jak to dział a?

padku palnych p³ynów, jak benzyna, nafta i rozpusz-

czalniki, woda bêdzie powodowaæ ich rozlewanie siê

i pogarszaæ sytuacjê.

Jeœli za pomoc¹ gaœnicy wodnej zamierza siê

gasiæ urz¹dzenia elektryczne (np. jeœli zawieraj¹ kon-

densatory o du¿ej pojemnoœci), nale¿y od³¹czyæ je od

pr¹du i ewentualnie roz³adowaæ.

Gaœnice wodne s¹ to du¿e, czêsto srebrne zbior-

niki, wyposa¿one w manometr i w¹¿. Wewn¹trz s¹ wy-

œcie³ane blach¹ o³owian¹. Do wody dodane s¹ œrodki

powierzchniowo czynne, powoduj¹ce lepsze zwil¿anie

gaszonego obiektu i u³atwiaj¹ce tworzenie siê war-

stwy izoluj¹cej. Gaœnice wodne nadaj¹ siê wy³¹cznie

do gaszenia po¿arów klasy A.

Popularnym œrodkiem gaœniczym jest czysty

dwutlenek wêgla . W gaœnicy CO 2 jest on sprê¿ony

w solidnej, stalowej (zazwyczaj srebrnej) butli, wypo-

sa¿onej w gumow¹ koñcówkê rozpraszaj¹c¹. Gdy za-

wór zbiornika zostaje otwarty, p³ynny dwutlenek wê-

gla wytryskuje pod wysokim ciœnieniem z dyszy i za-

mienia siê w gaz. Poniewa¿ dwutlenek wêgla jest ciê¿-

szy od tlenu, wypiera go, otaczaj¹c p³on¹c¹ substan-

cjê. Dodatkowym czynnikiem gaœniczym jest efekt

och³adzania siê dwutlenku wêgla podczas rozprê¿ania,

co sch³adza paliwo (czêsto wilgoæ w powietrzu wokó³

koñcówki rozpraszaj¹cej zamienia siê w œnieg).

Gaœnice CO 2 s¹ najskuteczniejsze w gaszeniu

po¿arów klas B i C (p³yny palne i urz¹dzenia elektrycz-

ne). Gaz szybko wyparowuje i dlatego s¹ skuteczne na

odleg³oœciach od 1 do 2,5 m. Poniewa¿ trzeba siê liczyæ

z mo¿liwoœci¹ ponownego zap³onu, gaœnicê CO 2 nale¿y

stosowaæ jeszcze przez d³u¿sz¹ chwilê po zgaœniêciu

p³omieni. Mog¹ byæ nieskuteczne przy gaszeniu po¿a-

rów klasy A, gdy¿ mog¹ nie byæ w stanie wyprzeæ tak

du¿o tlenu, aby skutecznie zgasiæ ogieñ. Materia³y kla-

sy A mog¹ po ich zastosowaniu tliæ siê i ponownie za-

paliæ. Poniewa¿ zastosowanie gaœnic CO 2 nie pozosta-

wia œladów, s¹ one stosowane czêsto w szpitalach i re-

stauracjach, gdy¿ nie powoduj¹ ska¿enia sprzêtu i ¿yw-

noœci. Nowe wersje ze specjalnymi koñcówkami roz-

praszaj¹cymi s¹ stosowane równie¿ do gaszenia sprzê-

tu komputerowego z tych samych przyczyn - po odpa-

rowaniu czynnika gaœniczego urz¹dzenia nadaj¹ siê do

u¿ytku.

Gaœnice halonowe zwieraj¹ gaz, który przerywa

reakcjê chemiczn¹ utleniania materia³ów palnych. Ten

typ gaœnic stosuje siê czêsto do ochrony kosztownego

sprzêtu elektrycznego. Po zastosowaniu nie zostawiaj¹

zanieczyszczeñ, za wyj¹tkiem wilgoci, dlatego te¿

obecnie s¹ wypierane przez gaœnice CO 2 . Gaœnice ha-

lonowe maj¹ ograniczony zasiêg od 1,2 do 1,8 m. Halon

nale¿y stosowaæ na podstawê ognia, nawet po znikniê-

ciu p³omieni. Jest to przedstawiciel gaœnic klasy B i C.

Popularnym œrodkiem stosowanym w gaœnicach

jest proszek . Dotychczas najczêœciej spotykana by³a

zwyk³a soda piekarska (wêglan sodu), wêglan potasu

(niemal identyczny jak soda oczyszczana), lub - obec-

nie coraz czêœciej - fosforan amonu. Soda oczyszczana

zaczyna siê rozk³adaæ w temperaturze 70°C, uwalnia-

j¹c dwutlenek wêgla. Dwutlenek wêgla, wraz z izola-

cj¹ pod postaci¹ proszku, t³umi ogieñ.

Wiêkszoœæ gaœnic proszkowych ma oznaczenia

ABC lub BC, czyli - nadaj¹ siê do gaszenia po¿arów

klas A, B i C, lub tylko B i C. S¹ one zazwyczaj czerwo-

ne, wyposa¿one w manometr, a wiêksze modele posia-

daj¹ w¹¿ z koñcówk¹ do kierowania œrodka gaœniczego

na ogieñ.

Wiêkszoœæ gaœnic zawiera jedynie niewielk¹

iloœæ œrodka gaœniczego, wystarczaj¹cego do dzia³ania

w ci¹gu kilku sekund. Oobecna norma, zgodna z prze-

pisami UE, zak³ada, ¿e na jedn¹ gaœnicê powinno przy-

padaæ minimum 2 kg œrodka gaœniczego - i nie mo¿na

sk³adaæ tego z gaœnic 2 x 1 kg). Dlatego gaœnice s¹

skuteczne w przypadku niezbyt du¿ego, nierozprze-

strzenionego ognia. Aby zgasiæ wiêkszy ogieñ,

potrzebny jest samochód stra¿acki z odpowiednim

zapasem piany i zawodowcy, którzy wiedz¹, jak to

nale¿y robiæ.

MIOTACZ OGNIA

prawda „nie ma mi³ego sposobu, ¿eby kogoœ za-

biæ” (jak powiedzia³ genera³ Norman Schwarzkopf

na konferencji prasowej podsumowuj¹cej operacjê „Pu-

stynna Burza”), lecz zarówno jego dzia³anie bezpo-

œrednie, jak i psychologiczne jest przera¿aj¹ce, co za-

uwa¿ono ju¿ kilka tysiêcy lat temu.

Pomijaj¹c rury s³u¿¹ce do wydmuchiwania na

wroga sta³ych substancji palnych, siarki lub wêgla

(znane ok. 500 r. p.n.e.), pierwszym urz¹dzeniem s³u-

¿¹cym do ra¿enia nieprzyjaciela „p³ynnym ogniem”

jest wynalazek Ctesibusa, dokonany w III w. p.n.e.

Zastosowanie tego tzw. „ognia greckiego” najdok³ad-

niej opisano przy okazji obrony Bizancjum przez Calli-

nicusa w 675 r. n.e. Urz¹dzenia te zainstalowano na

murach Konstantynopola i na okrêtach. Jednak owa

broñ nie pozwala³a na wytwarzanie ci¹g³ego strumie-

nia ognia, jedynie na „posikiwanie”. By³ to rodzaj

zakoñczonej syfonem pompy z t³okiem jednostronnego

dzia³ania i ciecz palna (mieszanina nafty, siarki, wapna

niegaszonego itp.) wydobywa³a siê jedynie podczas

sprê¿ania.

Dopiero Chiñczycy w X w. n.e., dysponuj¹cy

o wiele lepiej rozwiniêt¹ technik¹, ulepszyli ten sprzêt

i sporz¹dzili pierwszy prawdziwy miotacz ognia, za-

pewniaj¹cy uzyskanie ci¹g³ego strumienia. Zastosowa-

no tam br¹z o wysokiej jakoœci do budowy zbiorników

i przewodów oraz parê miechów o podwójnym dzia³a-

niu. Miechy by³y napêdzane peda³ami zamocowanymi

na wspólnej osi i gdy jeden szed³ w górê, drugi by³ na-

ciskany, powoduj¹c sta³e wyt³aczanie cieczy. P³ynem

palnym by³y lekkie frakcje ropy naftowej. Chiñczycy

w owych czasach dysponowali ju¿ odpowiednimi ko-

lumnami destylacyjnymi i umieli uzyskaæ lekk¹ naftê

i benzynê.

Jednak wynalazek prochu strzelniczego spowo-

dowa³ wstrzymanie prac nad miotaczami ognia - a¿ do

I wojny œwiatowej. Wtedy to armia niemiecka odkry³a

ponownie miotacz ognia, wytwarzaj¹c nowe i ulepszo-

ne wersje. Dziêki zastosowaniu sprê¿onego gazu (azo-

tu lub dwutlenku wêgla), zasiêg miotacza wzrós³ do

ponad 30 m, a poza tym sta³ siê broni¹ przenoœn¹.

M iotacz ognia jest wyj¹tkowo paskudn¹ broni¹. Co

Miotacz ognia - przekrìj

Ogieñ grecki to:

a) broñ z VII w. n.e.

b) rodzaj „zimnych ogni”

c) p³on¹ce substancje chemiczne

trudne do ugaszenia

Podczas II wojny œwiatowej armie wszystkich

stron stosowa³y na polu walki miotacze ognia rozma-

itych typów, ze szczególnym uwzglêdnieniem modeli

plecakowych.

Jedna z rur prowadzi do systemu zap³onowego

czêœci rêcznej (przypominaj¹cej strzelbê), druga zaœ -

do zbiorników z p³ynem. Tam sprê¿ony gaz dostaje siê

do przestrzeni ponad paliwem i wywiera na nie nacisk,

sprawiaj¹c, ¿e poprzez w¹¿ dostaje siê ono do czêœci

rêcznej.

Wewn¹trz czêœci rêcznej znajduje siê mecha-

nizm spustowy, przypominaj¹cy nieco rozwi¹zania sto-

sowane w pistoletach malarskich. Jest tam zainstalo-

wany prêt zakoñczony iglic¹. Sprê¿yna przy kolbie czê-

œci rêcznej wypycha prêt do przodu, wciskaj¹c iglicê

w gniazdo i zapobiegaj¹c wyp³ywaniu paliwa przez dy-

szê. Gdy operator naciska spust, powoduje cofniêcie

siê prêta wraz z iglic¹ i wyrzucanie sprê¿onego paliwa

przez dyszê.

Przed dysz¹ znajduje siê system zap³onowy.

Przez lata w miotaczach stosowano wiele systemów za-

p³onu, niektórych wysoce zawodnych. Jednym z prost-

szych, lecz poch³aniaj¹cych sporo energii by³a spiralka

NA PLECACH...

Rysunek wyjaœnia (na podstawie modelu amery-

kañskiego), jak dzia³a typowy przenoœny miotacz ognia

o zasiêgu ok. 45 m.

Czêœæ plecakowa sk³ada siê z trzech zbiorników.

Dwa umieszczone po bokach zawieraj¹ paliwo p³ynne

na bazie nafty. Zbiorniki maj¹ zakrêcane pokrywki,

umo¿liwiaj¹ce ³atwe uzupe³nianie paliwa. Zbiornik

œrodkowy nape³niony jest sprê¿onym palnym gazem

(np. butanem). Gaz z tego zbiornika, poprzez regulator

ciœnienia, przep³ywa do dwóch rur.

jak to dział a?

z drutu oporowego, która roz¿arza³a siê i zapala³a pali-

wo. Obecnie stosuje siê raczej elektroniczne systemy

wytwarzaj¹ce iskrê. Nie s¹ one niezawodne - marines

w Wietnamie okreœlali niektóre modele miotaczy mia-

nem „zippo flamethrower”, gdy¿ w wilgotnej d¿ungli

elektronika przestawa³a dzia³aæ i do podpalenia paliwa

musieli wykorzystywaæ swoje zapalniczki zippo.

Gdy zawór zap³onu zostaje otwarty, sprê¿ony

palny gaz ze œrodkowego zbiornika czêœci plecakowej

p³ynie przewodem gazowym do wylotu czêœci rêcznej.

Tam miesza siê z powietrzem i wyp³ywa przez rodzaj

palnika o wielu ma³ych otworkach do komory znajduj¹-

cej siê przed dysz¹.

Czêœæ rêczna jest wyposa¿ona równie¿ w dwie

elektrody zap³onowe, umieszczone przed dysz¹ i zasi-

lane z baterii. Aby przygotowaæ broñ do dzia³ania,

operator otwiera zawór zap³onu i naciska spust zap³o-

nu, wytwarzaj¹c iskrê. To sprawia, ¿e przed dysz¹

pojawia siê niewielki p³omieñ pilotowy, który zapala

paliwo, gdy wytryœnie ono z dyszy.

NA CZO£GACH...

Zarówno podczas I, jak i II wojny œwiatowej

oraz w Wietnamie, miotacze ognia dzia³aj¹ce na zasa-

dzie podobnej co urz¹dzenia przenoœne, by³y monto-

wane na czo³gach. Zazwyczaj paliwo do tej broni by³o

t³oczone za pomoc¹ pomp wirnikowych lub t³okowych,

napêdzanych bezpoœrednio przez silnik czo³gu. Dziêki

tak ogromnej mocy sprê¿ania, miotacze ognia monto-

wane na czo³gach mia³y wiêkszy zasiêg, a przy znacz-

nie wiêkszej iloœci paliwa, które móg³ przewoziæ czo³g,

mia³y wiêcej amunicji.

Jednym z takich modeli by³ radziecki czo³g ciê¿-

ki KV-8S, przeznaczony (tak¿e ze wzglêdu na ogromny

efekt psychologiczny) do atakowania solidnych umoc-

nieñ. Modele lekkie nie zda³y egzaminu, gdy¿ czo³gi og-

niowe by³y pierwszym celem obrony przeciwpancer-

nej. KV-8 mia³ mo¿liwoœæ oddania 107 strza³ów z mio-

tacza ATO-41 (3 - 5 razy w ci¹gu 10 sekund), przy po-

jemnoœci jego zbiornika 960 litrów. Zasiêg miotacza za-

le¿a³ od rodzaju mieszanki - 65 m przy 60% mazutu i 40%

benzyny oraz 100 m przy mieszance nafty z benzyn¹.

W CYWILU

Wojsko u¿ywa oczywiœcie tych urz¹dzeñ po dziœ

dzieñ, lecz stosuje siê je tak¿e w dzia³aniach cywil-

nych. Niekiedy leœnicy i rolnicy wykorzystuj¹ je przy

wypalaniu, zaœ gwiazdy rocka - do tworzenia efektów

specjalnych podczas wystêpów.

W Polsce nie jest jeszcze (na szczêœcie) popular-

ne wyposa¿anie samochodów tzw. hot-rod (czyli przero-

bione na „wyœcigowe” stare modele) w dzia³aj¹ce na

zasadzie miotacza ognia urz¹dzenia powoduj¹ce wyrzu-

canie p³on¹cego paliwa z rur wydechowych, w celu wy-

warcia wra¿enia na publicznoœci. Co wiêcej, cyrkowi „po-

³ykacze ognia” dzia³aj¹ równie¿ na tej zasadzie - wy-

dmuchuj¹ z ust naftê, któr¹ nastêpnie podpalaj¹. Jed-

nak te rozrywki polecam pozostawiæ zawodowcom.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: