Drama - jako metoda nauczania i wychowania.
„Inność drugiego człowieka to także inna, jeszcze
jedna możliwość rozwojowa. Dostrzeżenie tej
inności może stać się siłą wspomagającą
rozwój”.
E. Sujak „Rozważania o ludzkim rozwoju”
Życie we współczesnym świecie nacechowane jest brutalnością i arogancją. Coraz
szybsze tempo życia, coraz większa technokracja powoduje, że nie dostrzega się drugiego
człowieka, jego uczuć, wartości każdej jednostki. Szkoła przestała być atrakcyjna dla ucznia,
nie spełnia swoich funkcji wychowawczych. Istnieje przekonanie, że niszczy ona wyobraźnię,
odbiera uczniom radość uczenia się.
Trzeba to zmienić. Zmienić formy pracy, wykorzystywać wszystkie możliwe metody
nauczania, aby uczniowie polubili przepełnione szkoły i zmęczonych nauczycieli, którzy w
każdym z nich chcą widzieć mądrego człowieka.
Drama jest metodą, która pozwala przygotować uczniów do pełnienia określonych ról
w życiu, a takie są założenia polskiej szkoły. Pomaga w rozwoju umiejętności empatycznego
spojrzenia na drugiego człowieka. Dostrzeżenia jego wartości, inności, poprzez odpowiednie
ćwiczenia wykorzystujące zmysły, pobudzające obie półkule jednocześnie – sprawie, że
dziecko uczy się i bawi, myśli i przeżywa.
Istotą tej metody jest działanie, działanie w roli, którego podstawą jest konflikt
najczęściej wpisany w utwór literacki. Owa działanie aktywizuje wszystkich uczniów. Cele
realizowane są poprzez gry i zabawy dramowe.
Nauczycieli często niepokoją pytania: jak przygotować uczniów do życia w
społeczności, w której niejednokrotnie brak miejsca na wrażliwość, uczucia, dialog
wewnętrzny? Jak uczyć, żeby młodzi ludzie nie tylko odnaleźli w niej siebie, ale przede
wszystkim potrafili kreować rzeczywistość, czyniąc ją bardziej przyjazną człowiekowi?
Pomocą w osiągnięciu tych celów może być m.in. drama. Łączy ona elementy fantazji,
kreatywności oraz intuicji, podporządkowane strukturze i zasadom tej metody nauczania i
wychowania. „Stanowi ona jednocześnie naukę i zabawę; jest drogą dochodzenia przez
uczniów do samodzielnych odkryć.”1
2
Słowo „drama” pochodzi od greckiego słowa „drao” – działam, usiłuję. Znaczyło by
to, iż „człowiek odkrywa to wszystko, co jest poza nim, a także i to, co w nim samy, poprzez
wysiłki emocjonalne i fizyczne.”2
Anna Dziedzic3 pisze, iż „drama wykorzystuje spontaniczną, właściwą naturze
człowieka, ekspresję aktorską oraz skłonność do naśladownictwa i zabawy. Może być
zarówno metodą samodzielną, wychowawczą, służącą rozwojowi osobowości dzieci i
młodzieży, jak i pomocniczą, dydaktyczną, wykorzystywaną w szkole na lekcjach języków
obcych, historii, geografii i literatury, a także na zajęciach artystycznych.”
Dalej wspomniana autorka pisze: „Drama uczy samodzielności myślenia i działania,
aktywności o otwartości, rozwija emocje, wyobraźnię i fantazję, a także elokwencje i plastykę
ciała, wyrabia umiejętność współżycia i pracy w grupie. Na lekcjach języka polskiego
rozbudza refleksję, pomaga w zrozumieniu motywacji różnych zachowań, w samodzielnej
analizie i interpretacji dzieła literackiego, a przede wszystkim wyzwala swobodne mówienie.”
Według Krystyny Pankowskiej „podstawą dramy jest fikcyjna, wyobrażeniowa
sytuacja, która powstaje, gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni przedstawia coś, co nie jest
w danym czasie obecne, używając jako środków wyrazu swoich ciał i głosów.”4
Drama pobudzając i rozwijając naturalne skłonności człowieka, związane z jego
umiejętnością „wchodzenia w role”, ma na celu wykształcenie samodzielności w myśleniu i
działaniu, wykształcenie otwartej i aktywnej postawy ucznia.
Drama przeciwstawia się tradycyjnym metodom edukacyjnym. Jest to metoda
zainteresowana indywidualnością ucznia. Pozwala poznać go bliżej, określić jego zdolności,
zainteresowania. Jest to możliwe dzięki temu, iż jest to metoda kreatywna. Polega ona na
nauczaniu poprzez działanie w roli. Uczeń, wchodząc w rolę, ukryty za maską, rozwiązuje
problemy innych ludzi (np. bohaterów literackich), ale jednocześnie swoje własne. Dlatego
tez drama powoduje zmiany w wychowankach: „wzmacnia” uczniów nieśmiałych,
zagubionych. Ćwiczenia dramowe dają uczniowi szansę do samodzielnego zdobycia wiedzy
poprzez działanie i przeżywanie. Pozwala to na odkrywanie prawd o życiu, co rozwija
osobowość młodego człowieka i przygotowuje go do odgrywania ról społecznych.
Istotną cechą dramy jest napięcie, które rozciąga się pomiędzy wyobrażeniem i
działaniem.
Gavin Bolton współczesny teoretyk dramy wszelkie zajęcia wychowawco-rozwojowe
z młodzieżą zorientowane na dramę dzieli na cztery zasadnicze grupy:
A/ Ćwiczenia – „proste doświadczanie”, różnorodne formy strukturalne realizowane w
krótkich odcinkach czasu, rozwijające wrażliwość zmysłową i wyobraźnię.
3
B/ Gry dramowe – doświadczenia oparte na improwizacjach i życiu fikcją. Są to struktury
bardziej otwarte niż w ćwiczeniach. Uczą one m.in. empatycznego rozumienia drugich,
pozwalają poznać siebie poprzez wypowiedzi członków zespołu, umożliwiają
eksperymenty bez ryzyka życiowego.
C/ Teatr – zajęcia zorientowane na przedstawienie – spektakle i struktury formalne służące
rozwojowi estetycznemu uczestników zajęć a także ekspresjo głosu, ciała i ruchu. Uczą
one poszukiwania i poznania konwencji, przeprowadzania krytycznej analizy spektaklu
oraz odczytywania symboli i metafor.
D/ DRAMA właściwa – specyficzny rodzaj zdarzenia, w skład którego wchodzą elementy
wymienionych wyżej typów zajęć. Jej celem jest zmian nastawień i przekonań
uczestników dramy, w wyniku odkrycia prawdy zamkniętej w sytuacjach
improwizowanych, zobaczenie przeżytego zdarzenia w nowym świetle.
Powoduje ona, że w sytuacjach improwizowanych na skutek walki nowych myśli i
emocji ze starymi spostrzeżeniami i odczuciami, dochodzi do iluminacji – odkrycia przez
uczestników zajęć poszukiwanej prawdy o życiu.”5
W sposób przejrzysty klasyfikację dramy możemy przedstawić w postaci trójkąta (wg
G. Boltona).
Drama
właściwa
Teatr
Gry dramowe
proste wprawki ćwiczenia gry inne
doświadczenia dramatyczne dramowe formy
dramatyczne
I II III IV V
A - Ćwiczenia.
I. Proste doświadczenia:
♦ pójście do ciemnej piwnicy, słuchanie dźwięków dochodzących z zewnątrz,
szukanie różnorakich dźwięków,
4
♦ ćwiczenia różnego typu – rozluźniające i koncentrujące.
II. Wprawki dramatyczne:
♦ przypominanie wrażeń smakowych, węchowych, np. zapach pleśni w piwnicy,
♦ ćwiczenia intonacyjne, językowe, stylistyczne:
♦ powiedz, jak reżyser, zakochany, sprawozdawca sportowy, żebrak...
♦ ćwiczenia ruchowe, np. ćwiczenie chodu Ryszarda Trzeciego.
III. Ćwiczenia dramowe:
♦ dokoń...
sylunia_boc