BIOETYKA - dział etyki zajmujący się zagadnieniami etycznymi w biologii i medycynie.
Bios etica - etyka życia, etyka zawodów medycznych, etyka badań naukowych
1) zasada podwójnego skutku-
· nie zgłaszamy zasadniczych moralnych zastrzeżeń wobec praktyk uśmierzania bólu, mimo że przyczyniają się niekiedy do skrócenia życia. W życiu bywa tak, że różne działania mają skutki uboczne. Niepożądanym skutkiem ubocznym środków p/ból jest ich wpływ na organizm, lecz przyniesienie fizycznej ulgi człowiekowi cierpiącemu budzi moralną aprobatę.
· Zasada ta wywodzi się od św. Tomasza z Akwinu. Zastosowanie leków p/ból w walce z bólem jest uzasadnione, ewentualna śmierć pacjenta jest skutkiem ubocznym( z tym że lekaż podaje zawsze najmniejszą skuteczną dawkę).
· Czy wolno zabić napastnika?- ”dozwolone” jeśli intencją ofiary jest ratowanie życia (obrona własna)
· Cel skutku jest pozytywny
· Lekarz może usunąć ciążę, jeżeli zagraża życiu matki, a usunięcie ciąży jest efektem leczniczym.
2) terapia daremna/uporczywa terapia-
Leczenie stosowane w celu podtrzymywania funkcji życiowych nieuleczalnie chorego, które przedłuża jego umieranie, wiążąc się z naruszeniem godności pacjenta, w szczególności z nadmiernym cierpieniem.
3)stan terminalny-
stan chorego kiedy można orzec datę, czas śmierci, np. pacjent umrze w ciągu trzech miesięcy.
Pacjent w stanie terminalnym, podanie mu środków p/bólowych może przyspieszyć śmierć.
Należy podać środki p/bólowe w jak najmniejszej skutecznej dawce, ponieważ celem jest poprawa samopoczucia.
Tylko wtedy kiedy pacjent jest w stanie terminalnym!
Dwie metody opieki terminalnej, czyli podtrzymywania jakości życia:
a)walka z bólem
b)pomoc psychologiczna
4)zasada całości (principe de totalite)
· traktuje człowieka jako osobę, całościowo, nie tylko fizycznie jako ciało. Zasada całościowości mówi, że można poświęcić część ciała dla ratowania całości, jak dzieje się to m.in. w amputacjach, jeśli to ratuje życie. Można usprawiedliwić przeszczepy narządów parzystych, gdyż mają one charakter instrumentalny wobec całego ciała człowieka, tzn. że służą dobru człowieka jako całości (ubogacenie dawcy i udoskonalenie wewnętrzne, miłość heroiczna). Lekarz ocenia psychiczne skutki przeszczepu.
· Można okaleczyć człowieka, jeżeli służy to dobru całości (amputacja nogi)
Zasada całości: - somatyczna (amputacja nogi)
- moralna (rozszerzona) – usprawiedliwia okaleczenie (w transplantologii np. przeszczep nerki w rodzinie)
- społeczna (usprawiedliwia przymus szczepień ochronnych, lepiej niektóre rzeczy zrobić dla całości niż indywidualności)
5)definicja śmierci-
Ewolucja definicji:
I-śmierć występuje w następstwie ustąpienia krążenia i oddychania
II-śmierć występuje w następstwie śmierci całego mózgu
III-śmierć występuje w następstwie śmierci mózgu jako całości. Rozpad części funkcjonalnej, niektóre funkcje są zachowane, ale człowiek nie może nimi kontrolować.
IV-śmierć w następstwie ustania funkcji pnia mózgu (aktualnie trwają dyskusje); sprawdza się dwa razy z przerwą kilku godzin, przeprowadzając testy sprawdzające odruchy pniowe, przy obecności anestezjologa, neurochirurga, neurologa
6) transplantologia-
nauka medyczna zajmująca się przeszczepianiem narządów
Zasada domniemanej zgody - jeśli dana osoba nie określi, że nie chce być dawcą, to po jej śmierci można pobrać narządy do przeszczepu
Pobierany narząd musi być w dobrym stanie i nadawać się do transplantacji. Wcześniej u dawcy przeprowadza się testy pniowe 2x w odstępstwie 2h, aby sprawdzić czy nastąpiła śmierć.
1995-ustawa transplantacyjna-określa kto może być dawcą
1958-respirator
1967-przeszczep serca
’60-aparatura do dializ
7) Ustawa o zawodzie lekarza
Zasada naczelna - dobro pacjenta
Zasada czynienia dobra - primum non nocere
- jeśli nie wiemy jak leczyć to może lepiej ograniczyć się do minimum
8) Eutanazja-z grec. ”dobra śmierć”
a)czynna -podanie środka uśmiercającego
b)bierna -zaniechanie czynności utrzymujących życie
eutanazja dobrowolna jest legalna w Teksasie, Szwajcarii i Holandii
Zasada eutanazji -zasada bez wyjątków…..
9) zasada potencjalności – zarodek potencjalnie może być człowiekiem
10) etyka paternalistyczna-
lekarz wie lepiej co jest dobre dla pacjenta, jak ojciec. Lekarz jest osoba światłą, pacjent ignorantem. Pacjent który chce się leczyć musi poddać się woli lekarza
11) etyka zgody-
pacjent jest osobą, ma prawo współdecydować co do sposobu leczenia. Pacjent nie jest anonimowy, kieruje się systemem wartości.
12) etyka troski o ograniczonej sprawiedliwości- dobro pacjenta jest najwyższym dobrem, troszczymy się o pacjenta, ale mamy na uwadze także przyszłych pacjentów
13) pryncypializm-
nowy kierunek w medycynie:
a)zasada czynienia dobra
b)nieuszkodzenia
c)autonomii pacjenta
d)sprawiedliwości
W razie pojawienia się konfliktu wybieramy najważniejszą zasadę. Pryncypializm jest oparty na zdrowym rozsądku.
14) klauzula sumienia-
lekarz może odstąpić od wykonywania czynności, jeśli jest to sprzeczne z religią, przekonaniami i jego sumieniem: np. odmowa wykonania aborcji.
15)zasada sprawiedliwości-
· Bardzo kosztowne leczenie u pacjentów, którym to ratuje życie, mniej chorym proponuje się tańszą diagnostykę i leczenie
· W sytuacji kiedy medycyna ma ograniczone możliwości trzeba adbać nie tylko o obecnych pacjentów, ale i o przyszłych
16)Przysięga Hipokratesa
a)wiedza wykorzystana będzie dla dobra pacjenta
b)nie dam nikomu śmiercionośnej trucizny(śmierć ma być elementem harmonii, zachowanie boskiego porządku świata. Przyśpieszenie śmierci-złamanie zasad korzystania z wiedzy).
c)niewieście nie dam środka poronnego(dozwolona była gimnastyka poronna)
d)w czystości i niewinności zachowam życie swoje i sztukę swoją(nie tylko podczas wykonywania pracy ale i później)
e)nie będę operował chorych na kamicę(zostawię to specjalistom
-uniknięcie zadawania bólu
-przestroga przed rozszerzaniem działań medycznych)
f)nie mogę odstąpić od łóżka chorego nawet jeśli nie mam wysokich zarobków(wolność od pożądań zmysłowych)
Hipokrates twierdził, że lekarz ma obowiązek odstąpienia od łoża śmiertelnie chorego pacjenta.
episte- wiedza naukowa, wgląd boski, uwolnienie się od cielesnych pożądań w sztuce lekarskiej
17) terapia nieproporcjonalna- jeśli terapia nie przynosi skutku, jest daremna, można nią usprawiedliwić odstąpienie od zabiegów
Heraklit-człowiek, istota żywa posiadająca zdolność myślenia
18) Zasady:
I. Primum non nocere - nie szkodzić
- ostrożnie z leczeniem
II. Autonomii pacjenta - na wyraźne żądanie pacjenta lekarz musi udzielić pełnej informacji,
- musi zostać poinformowany i rozumieć sposób leczenia
- pacjent ma prawo wyboru co do sposobu leczenia swojej choroby
- może tez odmówić leczenia
- zgoda świadoma
III. sprawiedliwości - w sytuacji kiedy medycyna ma ograniczone możliwości, trzeba zadbać nie tylko o obecnych pacjentów, ale i o przyszłych
19) Przywilej terapeutyczny – lekarz może zataić cześć info. dla dobra pacjenta
20) Rozszerzony nakaz lekarski - rozszerzenie ma na celu troskę o przyszłych pacjentów
- np. badania nowych leków na zdrowych ludziach (szkodzi im, ale w przyszłości może pomóc innym)
- badania i eksperymenty, lekarz musi również uwzględnić przyszłych pacjentów
21) Nakaz lekarski - nakazuje dbanie o zdrowie i dobro pacjenta
- współgra z zasadą „nie szkodzić”
- zasada podstawowa
22) Zasada zgody zastępczej – jeżeli pacjent jest nieprzytomny to rodzina ma prawo do podjęcia decyzji za pacjenta
23) Zgoda blankietowa – zgoda pacjenta wyrażona na piśmie (etycznie niewystarczająca, formalnie wystarczająca)
24) Medycyna hipokratejska - medycyna na sposób boski (wiedza naukowa)
- zadaniem medyków jest podtrzymywanie natury człowieka
- nie stosujemy lekarstw
- ciało ludzkie składa się z 4 żywiołów i nie powinno się jej modyfikować
- nie mamy prawa zatrzymywać człowieka przed śmiercią, ponieważ jest to naturalna kolej rzeczy
25) Zapłodnienia - inseminacja (homologiczna – tych samych partnerów)
- in vitro (heterologiczna – różnych partnerów)
26) Konwencja Helsińska – odnośnie eksperymentów medycznych
Przyjęta w czerwcu 1964 roku Deklaracja Helsińska Światowego Stowarzyszenia Lekarzy (wraz z późniejszymi zmianami) stwierdza między innymi, że lekarz powinien powstrzymywać się od badań na człowieku, dopóki nie przekona się, że stopień ryzyka eksperymentu jest możliwy do przewidzenia i kontrolowania. Uczestnicy projektu muszą być ochotnikami i muszą być odpowiednio o nim poinformowani, a same badania medyczne poddane są rygorom moralnym, mającym promować szacunek dla wszystkich istnień ludzkich oraz chronić ich zdrowie i prawa.
27) ustalenie statusu osoby ludzkiej – od kiedy zarodek staje się człowiekiem
28) Eksperyment leczniczy – poprawa zdrowia pacjenta (ostatnia szansa dla pacjenta)
Eksperyment badawczy – poszerza zakresy wiedzy
Eksperymencie badawczy ma na celu rozszerzenie wiedzy medycznej. Może być on przeprowadzany zarówno na osobach chorych jak i zdrowych.
Przeprowadzenie eksperymentu badawczego jest dopuszczalne wówczas gdy uczestnictwo w nim nie jest związane z ryzykiem albo też ryzyko jest niewielkie i nie pozostaje w dysproporcji do możliwych pozytywnych rezultatów takiego eksperymentu [ustawa o zawodzie lekarza].
29) tanatologia – nauka o umieraniu
que-hiciste