Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Katedra Pedagogiki Specjalnej

Koncepcja programu: dr Aleksandra Zawiślak

Pedagogika specjalna -  program nauczania-uczenia się

Kierunek studiów:                                                         -              Edukacja przedszkolna

Rok studiów (semestr):                                          -              II

Rok akademicki                                                        -              2007/2008

Typ studiów:                                                                      -              niestacjonarne

Forma  i wymiar zajęć:                                          -              wykłady 30 g.+ konwersatoria 15 g.

Forma  zaliczenia:                                                        -               zaliczenie z oceną

egzamin (forma pisemna-test)

1.      Uwagi wstępne

Celem zajęć z pedagogiki specjalnej jest zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami, strukturą oraz współczesnym obliczem tej nauki oraz przybliżenie sylwetki osoby niepełnosprawnej (szczególnie dziecka) i uwikłania jej w problemy życiowe i edukacyjne. Ma to się stać podłożem do późniejszego twórczego wykorzystywania tej wiedzy w praktycznych działaniach o charakterze edukacyjnym. Wykłady oraz konwersatoria winny też doprowadzić studentów do przyswojenia podstawowych zasad, strategii i podejść stosowanych we współczesnym postępowaniu rehabilitacyjnym i terapeutycznym oraz zrozumienia sytuacji wychowanków o nietypowych potrzebach, a także wyrobienia postaw nastawionych na  nietuzinkowość i elastyczność w pracy edukacyjnej z tymi wychowankami.

Celem zajęć jest również doskonalenie umiejętności w zakresie werbalnej prezentacji przyswojonej wiedzy oraz redagowania tekstów własnych z wykorzystaniem różnych źródeł naukowych.

Dobór treści, uczyniony w duchu najnowszych orientacji programowo-badawczych, podporządkowany został potrzebom absolwentów pedagogiki, którzy bez względu na specjalizację, w swej przyszłej pracy zawodowej, powinni  być przygotowani do kontaktu z osobami o specjalnych i nietypowych potrzebach. Wynika to ze współczesnych trendów włączania wszystkich jednostek, bez względu na zróżnicowane możliwości, do ogólnodostępnych placówek edukacyjnych. Programowi przyświeca również idea całościowego i integralnego traktowania przedmiotu pedagogiki specjalnej oraz holistycznego podejścia do jednostki niepełnosprawnej.

2.      Warunki zaliczenia przedmiotu: 

A/ ocena z konwersatorium jest wypadkową następujących czterech  elementów:

1.       Obecność na zajęciach (dopuszczalna 1 nieobecność bez usprawiedliwienia),

2.       Aktywność (przygotowanie do zajęć, zaangażowanie w dyskusjach, praca w grupach)

3.       Zaliczenie kolokwium semestralnego (maksymalna ocena z kolokwium: dobra)  - termin kolokwium : po zrealizowaniu 10 godzin zajęć konwersatoryjnych

4.       Wykonanie co najmniej jednego zadania dodatkowego – zadania te nie są obowiązkowe, lecz podwyższają ocenę końcową (wykaz zadań dodatkowych wraz z objaśnieniami znajduje się w dodatku do niniejszego programu – str. 4-5 )

Uwaga !  Spełniając warunki 1-3 można otrzymać z konwersatorium maksymalnie ocenę dobrą. Warunkiem otrzymania oceny wyższej jest spełnienie warunków 1-4.

B/  egzamin pisemny obejmuje:

Ø      treści przekazywane na wykładzie,

Ø      treści zawarte w lekturze uzupełniającej : „Dziecko niepełnosprawne w rodzinie” pod red. Ireny Obuchowskiej WSiP Warszawa 1991 – część I pt. „Rodzina a dziecko niepełnosprawne”  rozdz. 1, 2 i 3 ; str. 18 – 149 .

Zagadnienia do egzaminu dostarczone zostaną studentom pod koniec wykładów. Egzamin będzie miał charakter pisemnego testu wyboru.

Tematyka wykładów  (30 godz.)

1. Istota pedagogiki specjalnej
2. Status teoretyczny pedagogiki specjalnej jako nauki
3. Terminologia w pedagogice specjalnej
4. Tradycje polskiej pedagogiki specjalnej
5. Szczegółowe dziedziny pedagogiki specjalnej
6. Istota współczesnego paradygmatu normalizacyjnego
7. Podstawowe problemy i pojęcia pedagogiki specjalnej
8. Specyfika działalności rehabilitacyjnej w kontekście edukacyjnym
9. Niepełnosprawność ludzka
10. Sytuacja osoby niepełnosprawnej w społeczeństwie
11. Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym
12. Pedagog specjalny – specyfika roli

Tematyka konwersatoriów (15 godz.)

1        Zajęcia wstępne- 2 godz.

-prezentacja programu, organizacja zajęć,

-złożony charakter pedagogiki specjalnej.

2        Historyczne aspekty rozwoju pedagogiki specjalnej-2 godz.

-historia rozwoju  praktyki i teorii pedagogiki specjalnej w Polsce,

-ewolucja poglądów społeczeństw do osób z odchyleniami od normy.

Literatura: Z. Sękowska – Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej APS W-wa 2001 rozdz.1 pkt. 7  s. 41-44

3        Organizacyjne i prawne podstawy systemu kształcenia specjalnego w Polsce-2 godz.

-diagnoza i orzecznictwo,

-cele oraz organizacja systemu kształcenia specjalnego,

-cechy i zasady systemu,

-formy instytucjonalne.

Literatura:

Z. Sękowska – Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej APS Warszawa 2001 s. 36-41 (rozdz. I pkt.6 –tylko podrozdział Systemy kształcenia specjalnego)

4        Dylematy kształcenia integracyjnego –2 godz.

-istota, geneza i cele integracji,

-rodzaje integracji,

-zalety i wady integracji.

Literatura:

W. Dykcik – Problemy autonomii i integracji społecznej osób niepełnosprawnych w środowisku życia W: W. Dykcik (red.) Pedagogika specjalna UAM Poznań l997 s. 328-334 (tylko pkt. 6 i 7).

5        Systematyka w pedagogice specjalnej – 2 godz.

tradycyjna,

wg  H. Hanselmanna,

wg M. Grzegorzewskiej,

wg U. Bleidicka,

wg K. Kirejczyka,

wg J. Doroszewskiej,

wg A.Hulka

Literatura: Z. Sękowska – Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej APS W-wa 2001 rozdz. 1 pkt 5 s. 25-33

O. Lipkowski – Podstawy pedagogiki specjalnej W: A. Hulek (red.) Pedagogika rewalidacyjna PWN W-wa 1980 s.33-51

J. Sowa – Pedagogika specjalna w zarysie FOSZE Rzeszów 1997 rozdz. I pkt 5 s. 40-43

6        Kolokwium semestralne – 1 godz.

7        Prezentacje studentów wykonujących zadania dodatkowe - 2 godz.

8        Zmiany w perspektywach badawczych w pedagogice specjalnej – 2 godz.

Literatura:

S. Kowalik – Upośledzenie umysłowe. Teoria i praktyka rehabilitacji PWN W-wa – Poznań 1989 s.32-34

Podręczniki akademickie pedagogiki specjalnej przydatne do studiowania przedmiotu:

·         W. Dykcik (red.)-  Pedagogika specjalna  Poznań 1997

·         Z. Sękowska – Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej  W-wa 2001

·         J. Sowa – Pedagogika specjalna w zarysie Rzeszów l997

·         J. Sowa, F. Wojciechowski – Proces rehabilitacji w kontekście edukacyjnym Rzeszów 2001

·         D.M. Piekut-Brodzka, J. Kuczyńska-Kwapisz (red.) Pedagogika specjalna dla pracowników  socjalnych APS W-wa 2004

·         J. Doroszewska – Pedagogika specjalna T.I i II Wrocław l981

·         O. Lipkowski – Pedagogika specjalna W-wa l981

·         Hulek (red.) Pedagogika rewalidacyjna  W-wa 1980

Ważniejsza literatura do wykładów:

Błeszyńska K. – Jakość życia osób niepełnosprawnych i jej determinanty „Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej” 4/1998

Borzyszkowska H. – Problemy rehabilitacji i pomocy niepełnosprawnym w domu, rodzinie, przedszkolu i szkole W: Pedagogika specjalna pod red. W. Dykcika UAM Poznań 1997

Doroszewska J. – Pedagogika specjalna w służbie ludziom „Szkoła Specjalna” 4/1971

Encyklopedia Pedagogiczna pod red. W. Pomykało Fundacja Innowacja 1996

Firkowska –Mankiewicz A. – Jakość życia rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym „Psychologia Wychowawcza” 2/1999

Forum pedagogów specjalnych XXI wieku pod red. J. Pańczyka T. 1 UŁ Łódź 2002

Grzegorzewska M. – Pedagogika specjalna PIPS Warszawa l959

Hołówka J.,  Niklas  D.– Pojęcia „ograniczonej sprawności” i rehabilitacji W: Socjologia a zdrowie pod red. M. Sokołowskiej, J. Hołówki, A. Ostrowskiej PWN Warszawa 1976

Hulek  A.– Metodologia badań w pedagogice specjalnej „Kwartalnik Pedagogiczny” 1/1983

Hulek A. – Teoria i praktyka rehabilitacji inwalidów PZWL Warszawa l969

Kosakowski Czesław – Węzłowe problemy pedagogiki specjalnej Akapit Toruń 2003

Kowalewski L. – Psychologiczna i społeczna sytuacja dzieci niepełnosprawnych W: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie pod red. I. Obuchowskiej WSIP Warszawa 1991

Kowalik S. – Psychospołeczne podstawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych INTERART Warszawa l996

Kowalik S. – Wybrane psychospołeczne problemy niepełnosprawności i rehabilitacji W: Społeczna psychologia kliniczna pod red. H. Sęk PWN Warszawa 2000

Lipkowski O. – Pedagogika specjalna PWN Warszawa 1979

Ossowski R. – Teoretyczne i praktyczne podstawy rehabilitacji WSP Bydgoszcz 1999

Pedagogika rewalidacyjna pod red. A. Hulka PWN Warszawa l980

Pedagogika specjalna pod red. W. Dykcika UAM Poznań 1997

Pichalski R. – Podstawy rehabilitacji zdrowotnej, zawodowej i społecznej APS Warszawa 2002

Rehabilitacja inwalidów w PRL pod red. A. Hulka PWN Warszawa 1973

Sękowska Z. – Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej APS Warszawa 2001

Sowa  J.– Pedagogika specjalna w zarysie  FOSZE Rzeszów l997

Sowa J., Wojciechowski F. – Proces rehabilitacji w kontekście edukacyjnym FOSZE Rzeszów 2001

Dodatek do programu:

Informacja dla osób wykonujących zadania dodatkowe (nieobowiązkowe)

Zadania nieobowiązkowe mają formę indywidualnych projektów i  przeznaczone są dla studentów, którzy  zainteresowani są samodzielnym studiowaniem oraz pragnęliby poprzez dodatkowy wysiłek zdobywać najwyższe oceny z tego przedmiotu.

Zadanie dodatkowe, aby zostało zaliczone musi być ocenione na ocenę minimum dobrą, oraz posiadać następujące cechy:

¨       jeden autor

¨       twórcze i samodzielne podejście do tematu,

¨       staranna szata graficzna,

¨       zadanie musi być zaprezentowane na zajęciach i złożone w terminie (najpóźniej na przedostatnich zajęciach konwersatoryjnych; prace nie będą przyjmowane poza zajęciami bez prezentacji)

Lista dodatkowych zadań:

¨      Prezentacja sylwetki osoby z niepełnosprawnością

Co należy zrobić ?

1. Odnaleźć w swoim środowisku osobę w jakiś sposób niepełnosprawną (rodzaj niepełnosprawności  oraz wiek  nie ma znaczenia).
2. Poznać historię jej życia oraz bieżącą sytuację (zdrowotną, szkolną, finansową, mieszkaniową, zawodową, problemy, poglądy na świat  itp.) – informacje zbieramy z różnych źródeł (sama osoba, rodzice, przyjaciele, nauczyciele itp.)
3. Zebrać i skserować dostępne dokumenty (np. orzeczenia lekarskie, psychologiczne, świadectwa szkolne, fotografie, wytwory pracy np. rysunki itp. ) – dla zapewnienia anonimowości wymazujemy imię i nazwisko oraz adres
4. Nadać zebranemu materiałowi formę przejrzystej prezentacji (opis, album, multimedia, gazetka itp.)
5. Zaprezentować efekt swojej pracy - sylwetkę osoby niepełnosprawnej, na dowolnych zajęciach konwersatoryjnych (najpóźniej na przedostatnich) w formie 10-15 minutowego wystąpienia (zgłaszamy prowadzącemu przed zajęciami)
6. Złożyć prezentację prowadzącemu.

¨      Analiza mini-problemu badawczego związanego z pedagogiką specjalną

Co należy zrobić ?

1. Wybrać  szczegółowy problem związany z szeroko pojętą tematyką pedagogiki specjalnej

Przykładowe pytania badawcze:

Ile osób w moim środowisku jest niepełnosprawnych ?

Jak przedstawia się integracja w mojej miejscowości ?

Co sądzi moja grupa konwersatoryjna o przywilejach dla studiujących niepełnosprawnych ?

Jakie najczęściej problemy związane z niepełnosprawnością  poruszane są w prasie ?

Jakie przepisy prawne poprawiają sytuację osób niepełnosprawnych ?

Jakie trudności napotykają rodziny z dziećmi z upośledzeniem umysłowym ?

Jakie postawy wyrażają dzieci sprawne w stosunku do niepełnosprawnego kolegi z klasy ?

Co myśli o świecie i ludziach dziecko ze szkoły specjalnej ?

              Jakie bariery architektoniczne istnieją w mojej dzielnicy ?

2. Zastanowić się w  jaki sposób rozwiązać wybrany problem ( obserwacja, ankieta, analiza dokumentów, studium przypadku, wywiady z ludźmi ...)
3. Przygotować narzędzia do badań i przeprowadzić badanie
4. Zebrać materiał i opracować go pisemnie (opis, tabele, wykresy, wnioski)

7. Zaprezentować efekt swojej pracy - na dowolnych zajęciach konwersatoryjnych (najpóźniej na przedostatnich), w formie 10-15 minutowego wystąpienia (zgłaszamy prowadzącemu przed zajęciami)
8. Złożyć pracę prowadzącemu.

¨      Opracowanie pomocy naukowej z zakresu pedagogiki specjalnej

Co należy zrobić ?

1. Wybrać zagadnienie z zakresu pedagogiki specjalnej

Przykładowo:

pojęcie specjalnych potrzeb edukacyjnych,

definicje pedagogiki specjalnej

nauki współpracujące z pedagogiką specjalną

najczęstsze metody terapeutyczne w pedagogice specjalnej

etapy przystosowywania się do niepełnosprawności

2. ...