Wymiar sprawiedliwości- specyficzna forma aktywności państwowej polegająca na rozpatrywaniu i rozstrzyganiu sporów prawnych przez podmiot nie uczestniczący w sporze, na podstawie prawa i w trybie przewidzianym prawem.Jako kolejne stadia tego procesu wymienia się:- ustalenie stanu faktycznego;- ustalenie w związku ze stanem faktycznym obowiązujących przepisów prawnych;- ustalenie nie budzącej wątpliwości treści tych przepisów prawnych;- przyporządkowanie stanu faktycznego przepisom prawnym;- wydanie orzeczenia w danej sprawie.SĄDOWNICTWO.Wymiar sprawiedliwości opiera swe działanie i organizację na kilku konstytucyjnych zasadach. Zasady te to m.in.:1) zasada jednolitości systemu sądownictwa, zapewniająca jednolite stosowanie prawa przez wszystkie sądy na terenie Polski.2) zasada niezawisłości sędziów - oznacza zakaz integracji organów państwowych i innych podmiotów w sprawy będące przedmiotem rozstrzygnięć dokonywanych przez sędziego.3) zasada udziału ławników ludowych - reprezentują oni społeczny punkt widzenia, mogą wypowiadać się w sprawie kary i winy.4) prawo do obrony - przysługuje skarżonemu w procesie karnym. Prawo to jest jednym z podstawowych praw obywatelskich.Artykuł 175 konstytucji stanowi, że wymiar sprawiedliwości sprawują:- Sąd Najwyższy- sądy powszechne- sądy administracyjne- sądy wojskoweSądy wyjątkowe mogą być ustanowione tylko na czas wojny. Przepis ten poza uporządkowaniem struktury sądów w Polsce wskazuje na istotną zasadę ustroju państwa - zasadę sądowego wymiaru sprawiedliwości. Artykuł ten wskazuje, komu powierza się sprawowanie wymiaru sprawiedliwości.Na zakres wykonywanego przez sądy polskie wymiaru sprawiedliwości wpływa realizacja jednej z zasad życia konstytucyjnego stanowiąca o tym, iż każdy ma prawo do rozpatrywania sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd i nie można tego prawa nikomu zabraniać. Sądy jako organy bezstronne, niezawisłe i nie zainteresowane treścią rozstrzygnięcia w konkretnej sprawie maja gwarantować rozstrzygnięcie sporów w sposób uznawany za spełniający wymagania stawiane orzeczeni "sprawiedliwy".PROKURATURA.W Polsce zasadnicze przepisy odnoszące się do Prokuratury znajdują się w ustawie z dnia 20 czerwca 1985 roku o Prokuraturze. Prokuratura podlega Ministrowi Sprawiedliwości, który sprawuje funkcję Prokuratora Generalnego.Zadania prokuratury realizowane maja być min. przez prowadzenie śledztwa, prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego, koordynowanie działań w zakresie ścigania przestępstw prowadzonych przez inne organy, sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed wszystkimi sądami. W sprawach z oskarżenia publicznego udział prokuratora w rozprawie jest obowiązkowy.W polskim systemie prawa karnego prokurator pełni kilka ról. Jest on organem postępowania przygotowawczego, które albo prowadzi sam albo nadzoruje. W dalszym etapie postępowania tj. w procesie sądowym działa już jako strona postępowania gdzie występuje w roli oskarżyciela publicznego. Prokurator w swym działaniu powinien kierować się zasadą bezstronności i równego traktowania wszystkich obywateli.
lilinka971