Barwa głosu.pdf

rOzDzIAł I • Coś znaCzyć

Dzieczyka

śpieająca

do lustra,

Jea E. Liotard 1

aparat mowy

Do naszych uszu dociera każdego dnia gąszcz dźwię

ków. Ale człowiek ma niezwykłą umiejętność odróżniania

jednych od drugich, potrai na przykład skoncentrować

się i słyszeć przebieg tylko jednej rozmowy na korytarzu

pełnym zgiełku. Potrai też rozpoznać drobne, pojedyncze

dźwięki wypowiadane w długim ciągu innych oraz wśród

szumów, trzasków i zgrzytów. Układ słuchowy człowieka

dobrze reaguje na dźwięki uporządkowane, na przykład

w formie muzyki. Dlatego słuchanie harmonijnej gry na

instrumentach sprawia nam przyjemność.

Tworzywem dźwięków jest powietrze, które drgając,

układa się w fale głosowe. Mowa ludzka również jest prze

twarzana na takie fale, a następnie rozkodowywana przez

aparat słuchowy odbiorcy w postaci zrozumiałych słów.

zadania

1. a)Połóżrękęnaśrokuklatkipiersiowejiswobonie,powoliwma

wiajkażzzapisanchwrazów.

kultura

pokolenie

dziedzictwo

dorobek

b)Wjakisposóbwpowiaaszsłowa:wchającczwchając

powietrze?

c)Zaobserwujpracępłuctużprzerozpoczęciemmówienia.Zapisz

jenozaniowwniosek.

2. a)Przstawłońw2–3centmetrowejoległościoust.Nierusza

jącjej,wmawiajkilkakrotnie,krótko,każązgłosekoznaczonch

zapisanminiżejliterami.

1 Jean E. Liotard

–wym.[liotar]

–malarzszwajcarski,

1702–1789.

b)Czstrumieńpowietrzaoczuwannałoniwczasiewma

wianiaposzczególnchgłosekjestientczn,czróżn?

c)Sprawź,wjakączęśćłoniuerzawostającesięzustpowie

trze.Czzawszetraiawtosamomiejsce?

)Sformułujustniewniosekwnikającztegoćwiczenia.

aparat mowy

Funkcjęaparatugłosowegoczłowiekapełnijegoaparatoechow.

Działaonpoobniejakętinstrumentmuzczn.Dwawielkie

miech– płuca –tłocząpowietrzeosterczącejkugórzerur,czli

tchawcy .Jejzakończeniemjest krtań ,któramożebćotwartalub

zamkniętaprzezwapłatmięśni,zwanewiązałamialbo struna

m głswym .Drgającewiązałasąźrółemluzkiegogłosu.Po

przepchnięciusięmięznimipowietrzeprzeostajesięo jamy

gardłwej ,azniejo jamy ustnej ,czasamirównieżo nswej .

Tchawica,krtań,jamagarłowa,nosowa,azwłaszczaustnapełnią

funkcjępułarezonansowego,które–takjakwinstrumentach

–służwzmocnieniuźwięku.

teoria

3. Dokłanieprzeanalizujrsunekprzestawiającnarząmow,

anastępniepokaż,gziemaszpłuca,tchawicęorazwktórm

miejscumieścisiękrtań.

zadania

podniebienie miêkkie

podniebienie twarde

jama nosowa

górna warga

górne zêby

górne dzi¹s³a

dolna warga

dolne zêby

dolne dzi¹s³a

œrodkowa czêœci

jêzyczek

jêzyka

tylna

nag³oœnia*

krtañ

wi¹zad³a g³osowe

* ruchoma chrz¹stka

zamykaj¹ca wejœcie do krtani

w czasie jedzenia i picia

czêœci ruchome

Schemat

arządó moy

czêœci nieruchome

przednia

rOzDzIAł I • Coś znaCzyć

4. Weźlusterko,otwórzszerokoustaiobejrzjswojąjamęustną.

Którezzaznaczonchnarsunkunarząówmowsąwioczne

wlusterku?

5. Jaksązisz,laczegowiązałagłosowenazwamrównież„stru

namigłosowmi”?

6. a)Patrzącwlusterko,wmówkilkakrotniegłoskioznaczonew

mienionmiliterami.

l, r, t, d, n

b)Wskażnajbarziejruchliwnarząmow.Wjaśnij,laczego

nazwategonarząujestsnonimemwrazu mowa .

7. a)Ponowniespójrzwlusterkoiwmówgłoskioznaczonezapisa

nminiżejliterami.

u, o, a, i, e, y, w, b, m, dz, t, c, ć, k

b)Wbierzspośrówmienionchokreśleńte,któreopisująsposób

poruszaniasięiukłaaniawarg.

wysuwają się do przodu, zbliżają się do dziąseł, wznoszą się do

podniebienia twardego, zaokrąglają się, spłaszczają się, zwierają

się, przylegają do dolnych zębów, przymykają się

8. Osobgłuchoniemelubnieosłszącepotraiącztaćzruchuwarg.

Spróbujit.Poprośkoleżankę(kolegę),abobróciłasię(obrócił

się)twarząociebieiwmówiła(wmówił)„bezgłośnie”jeną

zgłosekoznaczonchliterami: o , a , m , p , r , n , c .Spróbujoganąć,

którąznichwmówiła(wmówił).Zamieńciesiępotemrolami.

teoria

Wjamiegarłowejiustnejznajująsię:

a) narządy ruchme –poniebieniemiękkie(tlne),jęzk,szczę

kaolnaiwargi;

b) narządy neruchme –poniebienietware(przenie),ziąsła,

szczękagórna.

Dziękiruchomnarząówpowietrzezostajewprawionewrgania,

któreprzenosząsięwformiefalgłosowchiocierająoucha

obiorc.Wwnikutegoprocesusłszmźwiękimow.

Artykulacją nazwamukłairuchnarząówmowpoczas

wmawianiaanejgłoski.

aparat mowy

9. a)Zaznacznarsunkuprzerwanąliniąwszstkierogi,którmi

powietrzemożewostawaćsięzpłucnazewnątrz.Strzałkąwskaż

kierunektegoruchu.

b)Popisznaschemacieruchomenarząmow.

zadania

10. Uzupełnijprztoczonfragmentksiążkipt.„Naukaojęzkula

polonistów”właściwmiwrazami.

W powstawaniu dźwięków mowy biorą udział trzy grupy narzą-

dów mowy: płuca wraz z tchawicą, ………………………, w której

znajdują się wiązadła głosowe, oraz nasada, czyli jama gardłowa,

nosowa i …………………………. wraz ze znajdującymi się w niej

narządami, tzn. wargami, zębami, dziąsłami, ………………. .

(Danuta Bartol-Jarosińska, Stanisław Dubisz, Jerzy Podracki,

Józef Porayski-Pomsta, Elżbieta Sękowska)

to warto wiedzieć

Słowo artykułować jest często nadużywane w prasie, radiu lub telewizji.

W wielu sytuacjach można je zastąpić innym wyrazem, np.

Prelegenci 2 niezbyt jasno artykułują (lepiej: przedstawiają, wyrażają)

swoje poglądy polityczne . Uczniowie zbyt rzadko artykułowali (lepiej: wy-

rażali) swoje życzenia .

Poprawne są zdania: Dzieci najpóźniej zaczynają artykułować głoski

k, g, ch. Głoska g jest artykułowana przy zsuniętych wiązadłach głosowych.

2 Prelegent –osoba

wygłaszającaodczyt

publiczny,wykład.

rOzDzIAł I • Coś znaCzyć

spÓłGłoski

zadania

1. a)Wmówkrótkoiwraźniekażągłoskęzpierwszego,anastęp

niezrugiegoszeregu.

a, e, o, i, y, u

b, c, f, g, m, s, t, z

b)Czwszstkiegłoskisączstmi,pojenczmiźwiękami?

Opowieźuzasanij.

2. a)Weźlusterkoipatrzącwnie,wmówkrótkogłoskę b ,ana

stępniegłoskę t .

b)Cznarząmowwczasiewmawianiagłoseksąotwarte,

czzwartealboprzmknięte?Zwróćuwagęnaruchjęzkaoraz

ukławarg.

c)Opiszkrótkozachowaniewiocznchwlusterkunarząów

mow.

)Głośnokrzknijgłoskę b lub t .Oceńefekt.

Deinicja

Przznacznmzwieraniusięizbliżaniunarząówmownie

powstająjużczste,onośneźwięki,leczgorzejsłszalne

szmeralbopołączeniaszmerówiźwięków.Głoskitakie

nazwam spółgłskam .

zadanie

3. Wpiszwszstkiespółgłoskipolskiegoalfabetu: b , c , ć it.

teoria

Wjęzkupolskimwróżniamspółgłoskitwareimiękkie.

Spółgłsk twarde ,np. s , z , n , p , b , sz , ż , cz , dż ( s arna, z ero, n os,

p ająk, b rak, sz um, ż aba, cz as, dż em),powstają,kieśrokowa

częśćjęzkajestoalonaoponiebieniatwarego.

Spółgłsk mękke powstają,kieśrokowaczęśćjęzkazbliża

sięoponiebieniatwaregolubgootka.Wtakisposóbsąar

tkułowanespółgłoski: ś , ź , ć , dź , ń ,oznaczanewpiśmienawa

sposob:

1. ś lub, ź róło, ć wikła, dź więk,sło ń ;

2. s ostra, z ęba, c emno, dz eń, n ebo.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: