Kościół - opozycja wobec rządów w Polsce '56-76. Wybór dokumentów.pdf

(752 KB) Pobierz
Microsoft Word - opozycja.doc
OPOZYCJA KOŚCIOŁA
RZYMSKOKATOLICKIEGO
WOBEC RZĄDÓW
KOMUNISTYCZNYCH W POLSCE
1956 – 1976
WYBÓR DOKUMENTÓW
MMIII
7899168.001.png 7899168.002.png
WYKAZ DOKUMENTÓW
1956 r., październik 27, Warszawa. Memoriał Episkopatu Polski do l sekretarza KC PZPR
Władysława Gomułki w sprawie obsady stanowisk duchownych, powrotu usuniętych
biskupów, nauczania religii w szkołach i powołania wspólnej komisji do rozpatrzenia
całokształtu stosunków Państwo-Kościół. ................................................................................. 4
1959 r., październik 19, Warszawa. Pismo Sekretarza Episkopatu bpa Zygmunta
Choromańskiego do Ministra Oświaty Władysława Bieńkowskiego, wyrażające dezaprobatę
Kościoła w związku z usuwaniem nauki religii z programów szkolnych.................................. 7
1960 r., wrzesień 4, Jasna Góra, List Episkopatu Polski do wiernych, traktujący o aktualnych
niebezpieczeństwach dla wiary i jej wyznawców ze strony władz państwowych. .................. 11
1961 r., marzec 23, Warszawa. Protest Episkopatu wobec władz państwowych przeciwko
przekształcaniu szkół zakonnych w świeckie. ......................................................................... 16
1961 r., wrzesień 2, Jasna Góra. Protest biskupów polskich przeciwko zarządzeniu Ministra
Oświaty z 19 sierpnia 1961 r., ograniczającemu nauczanie religii. ......................................... 20
1963 r., sierpień 28, Jasna Góra. List pasterski Episkopatu do kapłanów, omawiający szykany
i represje stosowane przez władze państwowe wobec Kościoła w Polsce oraz nadzieje
wynikające z religijnej postawy społeczeństwa. ...................................................................... 22
1965 r., marzec 12. List pasterski biskupów polskich na rozpoczęcie ostatniego roku Wielkiej
Nowenny, wzywający wiernych do wspólnych z kapłanami wysiłków na rzecz zwycięstwa
wiary i duchowego odrodzenia narodu. ................................................................................... 36
1965 r., kwiecień 10, Warszawa. List biskupów polskich w sprawie dostosowania
wewnętrznych aktów prawnych odnośnie nauczania religii do ratyfikowanej przez Polskę
międzynarodowej konwencji o zwalczaniu dyskryminacji w oświacie................................... 41
1965 r., listopad 18, Rzym. Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich z okazji
zbliżającego się Tysiąclecia Chrztu Polski ze słowami przebaczenia i z prośbą o wybaczenie
wspólnej obciążającej przeszłości i rozpoczęcie dialogu między obu narodami. .................... 46
1966 r., luty 10, Warszawa. Słowo biskupów polskich o intencji i treści listu do biskupów
niemieckich. ............................................................................................................................. 52
1966 r., kwiecień 1, Warszawa. Społeczny odbiór pezetpeerowskiej polityki wobec Kościoła
rzymskokatolickiego. ............................................................................................................... 56
1966 r., maj 3, Jasna Góra. Akt oddania Polski przez biskupów i wiernych Kościoła
rzymskokatolickiego w macierzyńską niewolę Maryi Matki Kościoła za wolność Kościoła
Chrystusowego. ........................................................................................................................ 60
1968 r., styczeń 25, Warszawa. List Episkopatu Polski do duchowieństwa o moralnym
zagrożeniu narodu. ................................................................................................................... 62
1968 r., marzec 21, Warszawa. Memoriał Episkopatu Polski, potępiający postępowanie władz
wobec protestujących studentów, opowiadający się za rozwiązywaniem sporów społecznych
metodą dialogu przy poszanowaniu zasadniczych uprawnień jednostki i społeczeństwa. ...... 69
1968 r., maj 3, Jasna Góra. Słowo Episkopatu Polski o wyda. rżeniach marcowych,
podejmujące analizę źródeł i skutków protestów studenckich oraz polityki władz
państwowych. ........................................................................................................................... 71
1968 r., sierpień 15. Słowo Biskupów polskich w sprawie uwięzionego na Jasnej Górze
obrazu nawiedzenia. ................................................................................................................. 73
1970 r., grudzień 30, Warszawa. Odezwa Rady Głównej Episkopatu Polski, przypominająca
podstawowe prawa obywatelskie społeczeństwa. .................................................................... 75
1971 r., styczeń 1, Gniezno. Kazanie Prymasa Polski, ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego,
wygłoszone w Bazylice Prymasowskiej, nawiązujące do tragicznych wydarzeń na Wybrzeżu,
upominające się o prawa obywatelskie ludzi pracy. ................................................................ 77
„ Godzien jest robotnik zapłaty swojej" - Obowiązek zaspokojenia potrzeb własnego Narodu
.................................................................................................................................................. 78
„Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" - Obowiązek poszanowanie prawa do wypoczynku ... 79
1973 r., wrzesień 14, Warszawa. Deklaracja Episkopatu Polski w sprawie wychowania
katolickiej młodzieży w Polsce. ............................................................................................... 82
1974 r., styczeń 27, Warszawa. „Homo politicus" - kazanie świętokrzyskie prymasa Stefana
Wyszyńskiego na temat władzy politycznej. ........................................................................... 86
1976 r., styczeń 9, Warszawa. Memoriał Episkopatu Polski, prezentujący stanowisko
Kościoła wobec projektowanych zmian w Konstytucji PRL................................................... 93
1976 r., styczeń 17, Warszawa. List prezesów Klubów Inteligencji Katolickiej i redaktorów
naczelnych wydawnictw katolickich w sprawie projektowanych zmian w Konstytucji PRL. 99
1976 r., styczeń 25, Warszawa. Kazanie świętokrzyskie ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego,
prymasa Polski, na temat relacji: naród - Kościół - państwo. ................................................ 101
1956 r., październik 27, Warszawa. Memoriał Episkopatu Polski do l sekretarza KC
PZPR Władysława Gomułki w sprawie obsady stanowisk duchownych, powrotu
usuniętych biskupów, nauczania religii w szkołach i powołania wspólnej komisji do
rozpatrzenia całokształtu stosunków Państwo-Kościół.
Pan
Władysław Gomułka
Pierwszy Sekretarz KC PZPR w Warszawie
Szanowny Panie Pierwszy Sekretarzu!
Od pewnego już czasu toczy się w Polsce dyskusja na temat reform gospodarczych,
demokratyzacji życia społecznego, praworządności i moralności.
Ostatnie przemówienie Pana na obradach VIII Plenum dało wyraz zarówno krytycznemu
ustosunkowaniu się do wielu przejawów życia gospodarczego i politycznego w kraju, jak i
konstruktywnym wskazaniom na przyszłość.
W imieniu Episkopatu, duchowieństwa i wiernych, pragniemy poinformować Pana i
przedstawić Mu nasz punkt widzenia na zagadnienia, obchodzące zarówno Kościół jak i
Państwo, i w ten sposób przyczynić się do dobra ogólnego.
Ponieważ kwestie te są liczne i złożone, w niniejszym piśmie poprzestaniemy na
zasadniczych stwierdzeniach, tym bardziej, że w memoriałach, pismach i rozmowach z
Przedstawicielami Rządu PRL niejednokrotnie poruszaliśmy sprawy odnoszące się do
Kościoła.
Naprzód parę wyjaśnień odnośnie stosunku Kościoła do Państwa w Polsce Ludowej. W roku
1950 Episkopat zawarł z Rządem Porozumienie, które miało służyć za podstawę wzajemnych
stosunków. Niestety, punkty umowy, odnoszące się do zobowiązań Państwa w stosunku do
Kościoła, stale były naruszane i niewiele z nich jest respektowanych. Zobowiązania zaś
Episkopatu były dokładnie dotrzymywane. Zastosowanie w życiu Deklaracji Rządu z roku
1953 spotkał podobny los.
Z konkretnych spraw, które pragniemy przedstawić Panu Pierwszemu Sekretarzowi, jako
najważniejsze uważamy:
1. Sprawa Dekretu z 9 lutego 1953 r. o obsadzaniu stanowisk kościelnych.
Po wydaniu tego dekretu, naruszającego zarówno przepisy Konstytucji jak i prawa Kościoła i
punkt 3 „Porozumienia", Episkopat natychmiast zaprotestował, podając racje swego stano-
wiska. Dekret ten jednak był w całej rozciągłości egzekwowany ze strony Państwa i
wykorzystywany przez czynniki administracyjne na szkodę Kościoła. Wywołało to liczne
spory i zadrażnienia, nie przyczyniające się do normalnych stosunków między Państwem i
Kościołem. Jak dowodzi kilkuletnia praktyka również dla Państwa dekret ten nie przyniósł
żadnych faktycznych korzyści. Uważamy wiec, że należałoby dekret powyższy odwołać.
Podkreślamy w tym miejscu, że zarówno Kościół, jak i Państwo na usunięciu tego dekretu
mogą tylko zyskać.
2. Nauczanie religii dzieci i młodzieży zarówno w szkołach jak i poza nimi.
„Porozumienie" gwarantowało młodzieży katolickiej nauczanie religii w szkołach w
dotychczasowym stanie rzeczy (tj. w takim, jakim był w dniu „Porozumienia"). Daleko
odbiegła od tego punktu „Porozumienia" praktyka... Po prostu stosy dokumentów, w których
rodzice domagali się powrotu prefektów czy katechetek do szkół, świadczą o ogromnym
zainteresowaniu rodziców sprawą wychowania religijnego w szkole.
Biskupi ze swej strony, biorąc pod uwagę faktyczny stan rzeczy, polecili księżom nauczanie
dzieci i młodzieży, pozbawionych nauki religii w szkole, poza szkołą.
Tu, zdawałoby się, nie będzie już trudności ze strony czynników administracyjnych.
Tymczasem i tu napotykał Kościół na liczne przeszkody.
Dlatego też i ta sprawa domaga się pilnego i słusznego załatwienia.
3. Sprawa Biskupów Polskich, usuniętych ze swych diecezji.
Trudno jest znaleźć poważny motyw, by w stosunkach uregulowanych „porozumieniem"
trzeba było aż takich posunięć. Biskupi Polscy rozumieją doskonale sytuację gospodarczo-
polityczną Państwa, w tej sprawie niczego im rzeczowo i obiektywnie zarzucić nie można.
Jeśli zaś występowali przeciw nadużyciom Władzy państwowej lub bezprawiu, to mieli do
tego nie tylko prawo, ale i obowiązek obywatelski. Przecież wyrządzono Kościołowi ogromne
krzywdy pod względem materialnym i moralnym. Krzywdy, które szerokim echem rozeszły
się po świecie, nie mogły nie spowodować ujemnych skutków dla poczucia sprawiedliwości i
praworządności w całym społeczeństwie, i to nie tylko u katolików, ale i u uczciwych ludzi
odmiennego światopoglądu. Teraz, gdy w kierunku naprawienia krzywd, przede wszystkim
natury prawno-moralnej, idą wysiłki całego Narodu Polskiego, których syntezę podał tak
trafnie Pierwszy Sekretarz KC PZPR, mamy niepłonną nadzieję, że główna z nich - usunięcie
Biskupów ze swych stanowisk - zostanie naprawiona. Naprawienie tej krzywdy będzie
przyjęte przez społeczeństwo polskie jako jeden z dowodów prawdziwej reformy życia
publicznego. Przechodząc do konkretów, przedstawiamy Panu następujące sprawy do ure-
gulowania:
1) Kardynał Prymas Stefan Wyszyński. Sprawa ta znana jest dobrze Panu. Przeliczne głosy
społeczeństwa, domagające się powrotu Księdza Prymasa na swe stanowisko nie są Mu obce.
Nasze memoriały i prośby w tej sprawie są Panu także dostępne. Tu dołączymy tylko ostatni
dokument, w którym treściwie jest ujęta istota powyższego zagadnienia (zob. aneks).*
2) Biskupi Śląscy - Stanisław Adamski, Julian** Bieniek i Herbert Bednorz. Biskupi Śląscy
zostali usunięci ze swych stanowisk 4 lata temu. Pretekstem do ich uregulowania*** było
wezwanie wiernych do podpisywania petycji w sprawie nauczania religii dzieci i młodzieży
katolickiej. Oburzenie społeczeństwa śląskiego i całej Polski za ten akt było wielkie.
Pan, Panie Sekretarzu, może łatwo się przekonać, jak wielką odda Państwu przysługę, jeśli
prawowici Pasterze diecezji wrócą na swoje stanowiska. Wystarczy tylko wsłuchać się i
wczytać w podania dzielnego ludu śląskiego, górników i hutników, by zrozumieć ile szkód
wyrządza się poczuciu prawnemu i moralnemu tych ludzi, jeżeli dalej będzie kontynuowana
polityka siły przed prawem, słusznością, sprawiedliwością i celowością działania.
3) Biskup Antoni Baraniak, uwięziony razem z Księdzem Prymasem i dwa przeszło lata
niewinnie pozostający w więzieniu. Ostatni dekret Prokuratury Generalnej umorzył śledztwo
w jego sprawie i w ten sposób obalił wszelkie zarzuty, jakie Księdzu Biskupowi stawiano w
śledztwie. Byłoby rzeczą bardzo wskazaną, by Biskup Baraniak, Sufragan Archidiecezji
Gnieźnieńskiej, wrócił do swego miejsca pracy.
4) Arcybiskup Eugeniusz Baziak, mianowany przez Stolicę Apostolską Administratorem
Apostolskim Archidiecezji Krakowskiej po śmierci Księdza Kardynała Sapiehy, w czasie
procesu krakowskiego został usunięty ze swego stanowiska.
5) Biskup Lucjan Bernacki, Wikariusz Generalny Ordynariusza Gnieźnieńskiego, został
usunięty z Gniezna administracyjnie przed 3 laty. Widać „winy" jego nie były poważne, jeżeli
pozwolono mu na wybór miejsca pobytu i poruszanie się po całym kraju za wyjątkiem terenu
Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
6) Biskup kielecki Czesław Kaczmarek. Proces pokazowy, jakiemu Biskup Kaczmarek został
poddany, nie odbiegał od procesów pokazowych, które były właściwością poprzedniego okre-
su. Ksiądz Biskup po przeszło 4-letnim więzieniu wniósł do Prokuratury Generalnej o
rehabilitację. W motywach swych uzasadnia tezę o przymusie fizyczno-moralnym, wywartym
na jego zeznanie, które pozwalały spreparować wyrok skazujący go na 12 lat więzienia.
Diecezja kielecka i Kościół w Polsce z ulgą przyjęły decyzję Władz o powrocie Księdza
Biskupa Kaczmarka do rządów w swej diecezji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin