MAAS Violet F.doc

MAAS Violet F. : Uczenie się przez zmysły : wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej dla rodziców i specjalistów / tł. [z ang.] Ewa Grzybowska, Zbigniew Przyrowski, Marta Ślifirska. – Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1998. – 160 s. : rys. ; 21 cm

Termin integracja sensoryczna określa procesy percepcji zmysłowej wrażeń docierających do naszego ciała i zintegrowanych w układzie nerwowym tak, by mogły być użyte do powstania odpowiednich reakcji. Zrozumienie terminu integracja sensoryczna jest równoznaczne ze zrozumieniem tego jak funkcjonuje mózg i cały układ nerwowy. Dr Ayres definiuje integrację sensoryczna jako proces, w którym następuje organizacja dostarczanych do naszego organizmu wrażeń, tak by mogły być wykorzystane w celowym, zakończonym sukcesem działaniu.

Dziecko musi wykorzystywać doświadczenia zmysłowe tak, by mogło właściwie odpowiadać na życiowe wymagania płynące z otoczenia. Nazywamy to reakcją adaptacyjną -celowym, ukierunkowanym na określony cel działaniem lub reakcją na bodziec zmysłowy. Zanim dziecko zacznie przejawiać reakcje adaptacyjne, jego układ nerwowy musi nauczyć się „rozumieć i organizować" wrażenia zarówno na poziomie odruchowym, podświadomym, jak i wyższym, „korowym" (świadomym). Możemy reagować adekwatnie do sytuacji jedynie wtedy, gdy mózg wie i rozumie, co się wydarzyło.

Książka prezentuje jeszcze jedną naukową metodę patrzenia na łudzi:

• pomocną w identyfikacji subtelnych deficytów mogących przeszkadzać w osiąganiu
przez człowieka jego potencjalnych możliwości,

• pozwalającąje wyjaśnić na podstawie wiedzy teoretycznej i naukowych badań,

• umożliwiającą złagodzenie przyczyn tych deficytów.

Czy terapia SI to tylko zabawa?

Terapia SI ma wzmóc rozwojowe funkcje dziecka, poprawić uczenie się szkolne, sprawić, by mogło cieszyć się z wykonywanych w okresie dorastania zadań, ułatwić funkcjonowanie przez całe życie.

Toczenie się po podłodze w ręczniku lub nadmuchiwanej beczce, kręcenie się i huśtanie w hamaku, jazda na deskorolce, wąchanie zapachów lub balansowanie na dużej piłce - to zabawa, ale przecież zabawa jest dla dziecka „działalnością naukową", dlatego też terapia SI określana jest „naukowa zabawą." Zabawa dla dziecka jest tym czym interesująca i przyjemna praca dla dorosłych.

Poprzez zabawę mózg i cały układ nerwowy integruje bodźce zmysłowej doświadczenia w taki sposób, by móc je wykorzystać w celowym działaniu i procesach uczenia się.

Co to są dysfunkcje SI

Deficyty w zakresie integracji sensorycznej nie oznaczaj ą bardzo rozległych zaburzeń. W zależności od rodzaj u zaburzeń mogą one utrudniać proces czytania, pisania, samoobsługi czy wykonywania ćwiczeń sportowych, objawiają się także impulsywnością, nadpobudliwością, nadwrażliwością na dotyk - mylnie utożsamiane z zaburzeniami emocjonalnymi. Rolą terapii integracji sensorycznej jest poprawa funkcjonowania podstawowych układów zmysłowych. Integracja poprawia funkcjonowanie wyższych ośrodków korowych poprzez usuwanie blokad zakłócających ich prawidłowe działanie. SI nie uczy specyficznych zdolności, a jedynie sprawia, by uczenie się było coraz łatwiejsze.

Dlaczego terapia SI jest skuteczniejsza niż inne programy percepcyjno-motoryczne?

Ponieważ:

• praca badawcza w SI opiera się na teorii neurofizjologicznej – ma zatem podstawy naukowe. Znając podstawy neurologii możemy łatwiej zrozumieć, w jaki sposób działa mózg jako całość, w jaki sposób systemy zmysłów przetwarzają i integrują informacje, jakie objawy, powtarzające się w pracach badawczych, mogą wskazywać na dysfunkcje SI. Wiedząc czego szukać, możemy łatwiej określić istniejące problemy;

• testy integracji sensorycznej i obserwacje kliniczne SI precyzyjnie określają, jakie są deficyty, jak są głębokie i których systemów zmysłów i mechanizmów mózgowych dotyczą;

• ocena – dokonana na podstawie teorii neurologicznej, testów SI i obserwacji klinicznej – pozwala stwierdzić, jakiego rodzaju terapia jest potrzebna.

Dlaczego ważne jest wczesne rozpoznanie i wprowadzenie terapii SI?

• wczesna interwencja pozwala uchwycić podstawowe problemy związane z integracją sensoryczno-motoryczną we wczesnym stadium, gdy układ nerwowy dziecka rozwija się i dojrzewa;

• neurolodzy twierdzą, że układ nerwowy jest plastyczny, ale im wcześniej rozpoczniemy terapię tym będzie ona skuteczniejsza;

• starsze dziecko żyje ze swoim problemem dłużej i jest bardziej wrażliwe na swoje
deficyty, nie jest rozumiane przez otoczenie, u takiego dziecka powstają wtórne problemy emocjonalne oraz problemy związane z zachowaniem. Czasami unika tych czynności, których najbardziej potrzebuje. Wcześniejsze niepowodzenia wpływają na samoocenę dziecka i jego możliwości.

Skąd wiemy, że terapia SI działa skutecznie?

Bo jeśli jest odpowiednio dobrana po kilku tygodniach lub miesiącach obserwuje się następujące pozytywne zmiany:

-          stopniowo poprawia się wiara dziecka we własne siły i samoocena,

-          stopniowo poprawia się poczucie równowagi i koordynacja,

-          poprawia się motoryka duża i mała,

-          dziecko chętniej podejmuje się nowych i trudnych zadań,

-          dziecko lepiej słucha, wypełnia polecenia i koncentruje się,

-          stopniowo poprawia się umiejętność czytania, pisania i inne umiejętności szkolne,

-          bodźce dotykowe i inne mniej zaburzają działania dziecka,

-          poprawia się mowa i sposób wyrażania się,

-          stopniowo maleje nadpobudliwość- dziecko kontroluje swoje nadmiernie nasilone reakcje na otoczenie,

-          dziecko nie chce zakończyć sesji terapeutycznej (tak bardzo podobają mu się zajęcia) -jest to oznaka sukcesu.

Twórcą teorii Integracji Sensorycznej jest A. Jean Ayers, psycholog-terapeuta, nauczyciel akademicki, przez wiele lat związana z Uniwersytetem Południowokalifornijskim. Tam też - we wczesnych latach 60-tych w oparciu o przegląd literatury, wiedzę z zakresu neurobiologii, psychologii, terapii, pedagogiki i klinicznych doświadczeń - formułuje Ayers hipotezy wskazujące na implikacje funkcji psychologicznych w trudnościach w uczeniu się. Dla sprawdzenia postawionych hipotez Ayers konstruuje kilkanaście (18) testów, które dziś nazywane są Południowokalifornijskimi Testami Integracji Sensorycznej (Soutern California Sensory Integration Tests). Każdy test mierzy psychoneurologiczne procesy, które przyczyniają się do wykształcenia zdolności do uczenia się. W roku 1965 po przebadaniu 100 dzieci z trudnościami w uczeniu się i grupy 50 dzieci z normą okazało się, że wyniki w poszczególnych testach są różne dla tych dwóch grup. Co oznaczało, że testy te mogą różnicować dzieci na te, które mają trudności w uczeniu się wynikające z zaburzeń w pracy centralnego układu nerwowego i te, których trudności w uczeniu są innego pochodzenia. Na podstawie wyników tych badań Ayers wyodrębniła również kilka syndromów towarzyszących trudnościom w uczeniu się a mianowicie: apraksje, dysfunkcje w zakresie postrzegania przestrzeni i formy, deficyty w zakresie obustronnej integracji motorycznej, percepcji figury i tła oraz obronnego syndromu dotykowego. Następne badania przeprowadzone na 92 dzieciach mających dysfunkcje centralnego układu nerwowego, potwierdziły przypuszczenie, że trudności w uczeniu się często łączą się z dysfunkcjami mózgu. W 1972 roku po dokonaniu analizy wyników uzyskanych z badań dzieci z trudnościami w uczeniu się 48 testami na populacji 148 dzieci Ayers publikuje dane wskazujące na to, które z tych testów badają percepcję przestrzeni, integrację bilateralną i postularną, praksję, funkcje prawej i lewej półkuli mózgowej, i inne. Wyniki tych wszystkich badań posłużyły do stworzenia klasyfikacji typów dysfunkcji występujących u dzieci z trudnościami w uczeniu się. W 1977 roku Ayers na podstawie analizy wyników badań 128 dzieci z trudnościami w uczeniu się Testami Integracji Sensorycznej i Południowokalifornijskim Testem Porotacyjnego Oczopląsu (Souter California Postrotary Nystagmus Test) stwierdziła, że testy te badają: procesy somatosensoryczne, planowanie motoryczne, funkcje słuchowo-językowe, koordynację wzrokowo-ruchową, oczopląs porotacyjny i reakcje postularno-oczne. W tym czasie krystalizuje się też typologia systemów nerwowych łączących się z procesami uczenia się i mających pośredni i bezpośredni wpływ na te procesy. Lata 80-te to szczytowy okres w kształtowaniu się teorii Integracji Sensorycznej. Ayers pracuje nad przystosowaniem integracji sensorycznej do terapii dzieci z trudnościami w uczeniu się, dzieci z upośledzeniem umysłowym, dzieci autystycznych i dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Opracowuje szereg przyrządów i pomocy niezbędnych do prowadzenia terapii. Zakłada również Instytut badawczy w Torance w Kalifornii, gdzie prowadzone są dalsze badania, terapia dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej i szkolenie terapeutów Sensory Integration. W ciągu całego okresu twórczego Ayers publikuje kilkadziesiąt artykułów i opracowań badawczych, wydaje dwie książki: "Sensory Integration and the Child" (Integracja sensoryczna i dziecko), "Sensory Integration and Learning Dysorders" (Integracja sensoryczna i zaburzenia w uczeniu się). Przy Jej współudziale nakręcono cztery profesjonalne filmy na temat terapii i diagnozy Integracji Sensorycznej. Metoda ta staje się coraz bardziej znana i stosowana na całym świecie m.in. w USA, Australii, Kanadzie, Anglii, Japonii, Austrii, Portugalii, Niemczech, Danii, a ostatnio w Polsce.

Ten intensywny okres pracy zostaje przerwany śmiercią w 1988 roku.

Główne założenia teorii integracji sensorycznej

Ayers definiuje Integrację Sensoryczną jako organizację wejściowych danych zmysłowych dokonywaną przez mózg w celu produkowania odpowiedzi adaptacyjnych na wymagania otoczenia, albo inaczej Integracja Sensoryczna to proces, dzięki któremu mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów, segregując je, rozpoznając, interpretując, integrując ze sobą i uprzednimi doświadczeniami, odpowiada na wymagania otoczenia adekwatną reakcją.

Istotą teorii jest opis bioelektrycznych strumieni impulsów biegnących z różnych sensorycznych receptorów zbiegających się w centralnym systemie nerwowym. Ta wielość informacji musi być lokalizowana, sortowana, porządkowana i organizowana w taki sposób, aby wszystko wokół nas nabierało znaczenia, a nasze zachowanie było adekwatne do sytuacji. Stąd jednym z ważniejszych punktów teorii jest wyjaśnienie: w jaki sposób dzieci rozwijają swą zdolność do organizacji zachowania?

Integracja Sensoryczna pociąga za sobą według Ayers organizację doznań płynących z dwóch lub więcej sensorycznych modalności w celu emisji właściwych odpowiedzi adaptacyjnych. Kiedy funkcje integracji sensorycznej są efektywne, to odpowiedzi adaptacyjne są właściwe i adekwatne do żądań płynących z otoczenia. Złożoność tych odpowiedzi jest różnorodna. Można je umieścić na pewnym kontinuum od najmniej skomplikowanych do coraz bardziej złożonych. Na przykład: na jednym końcu kontinuum będą reakcje dziecka na wymagania sytuacji gdy stoi na huśtawce, która nie jest wprawiona w ruch, na przeciwnym końcu tego kontinuum będą reakcje pozwalające dziecku stać na huśtawce, która się porusza i jednocześnie rzucać woreczkiem do celu.

W teorii Integracji Sensorycznej zakłada się, że zdolność do odpowiedzi adaptacyjnych i zdolność do integracji wrażeń są wzajemnie zależne. Ayers podkreśla, że poprawna integracja sensoryczna jest podstawą do normalnego uczenia się i właściwego zachowania. Kompleks takich operacji jak procesy percepcji słuchowej, percepcji wzrokowej czy cały zespół procesów związanych z abstrakcją, takich jak czytanie, rozumienie, pisanie itp., są zależne od intersensorycznych koordynacji wrażeń dotykowych, przedsionkowych (vestibularnych) i proprioceptywnych na poziomie pnia mózgu. Ayers odkryła to i udowodniła, że wyższe poznawcze funkcje, które wiążą się z nauką (w tym z nauką szkolną) mogą być poprawione, a ich skuteczność zwiększona poprzez lepszą integrację systemów somatosensorycznych, dotyku, propriocepcji i przedsionkowych (vestibular). Analizując wpływ różnych systemów sensorycznych (słuchowego, wzrokowego, dotykowego, węchowego, proprioceptywnego, vestibularnego) na rozwój wyższych czynności mózgowych Ayers podkreśla, iż nie wszystkie z nich odgrywają równorzędną rolę. Stąd też system dotykowy i przedsionkowy (vestibular) są pojmowane w teorii Integracji Sensorycznej jako jednoczące i integrujące pozostałe. Uważa, że te dwa systemy dostarczają danych wejściowych, które kształtują podstawowe relacje jednostki do siły grawitacji i otaczającego środowiska. W swych kolejnych badaniach Ayers wykazała, że dane vestibularne (o grawitacji i ruchu) są pierwszoplanowe i zasadnicze w naszym systemie nerwowym. Jeśli system przedsionkowy (vestibular) nie pracuje prawidłowo, integracja i interpretacja innych wrażeń jest zakłócona. Badania wskazały, że wszystkie istoty żyjące muszą być w relacji do grawitacji ziemskiej, która jest najbardziej stałą i uniwersalną siłą w otaczającym nas świecie. Ayers twierdzi, że dzieci są nawet wyposażone z "popęd" do ujarzmienia i opanowania siły grawitacji.

Gdzie zachodzą podstawowe procesy integracyjne? Czy inaczej mówiąc, które struktury układu nerwowego odgrywają najważniejszą rolę w integracji sensorycznej? W swych pracach Ayers podkreśla rolę rdzenia kręgowego, pnia mózgu, tworu siatkowego, układu przedsionkowego i móżdżku, półkul mózgowych i kory mózgowej. Nie wchodząc w szczegółową analizę funkcjonowania poszczególnych struktur nerwowych trzeba powiedzieć za Ayers, że wszystkie wyższe procesy korowe, a szczególnie odpowiedzialne za uczenie się zależą od adekwatnej organizacji sensorycznych wrażeń w pniu mózgu. Dopiero po przejściu pnia mózgu następuje szczegółowe opracowanie wrażeń w korze mózgowej i kojarzenie ich z poprzednimi, wcześniej zarejestrowanymi doświadczeniami. Ten skumulowany efekt procesów nerwowych prowadzi do odpowiednio zorganizowanej reakcji motorycznej. Przykładem niech będzie układanie puzzli przez dziecko. Aby ułożyć puzzle dziecko musi wziąć do ręki kawałek układanki. Wówczas pobudzane są peryferyczne nerwy w receptorach dotyku, a jednocześnie pobudzane są nerwy wzrokowe w siatkówce. Dalej pobudzenia te w postaci impulsów bioelektrycznych poprzez rdzeń kręgowy i nerwy czaszkowe docierają do pnia mózgu, gdzie podlegają wstępnej obróbce i przekazywane są dalej do kory mózgowej gdzie te wzrokowe i dotykowe wrażenia są kojarzone i porównywane z wcześniejszymi doświadczeniami. To prowadzi do zaplanowania odpowiedzi, która jest kierowana przez korę i modulowana przez móżdżek. W konsekwencji dziecko wkłada odpowiedni kawałek układanki w odpowiednie miejsce.

W swej teorii Ayers podkreśla, że kiedy wszystkie systemy sensoryczne współpracują ze sobą i kiedy wrażenia są sprawnie organizowane na odpowiednich poziomach systemu nerwowego wówczas adaptacja, uczenie się i emocjonalna równowaga przychodzą dziecku w sposób naturalny. Jeśli nie - to mówimy o zakłóceniach procesu uczenia się spowodowanych nieodpowiednim funkcjonowaniem procesów integracji sensorycznej.

Ayers wyróżniła kilkanaście rodzajów dysfunkcji integracji sensorycznej:

1. Dysfunkcje wynikające ze złego funkcjonowania systemu przedsionkowego (vestibular)
2. 1. Dysfunkcje integracji vestibularno-bilateralnej i dysfunkcje vestibularno-językowe występujące wówczas, gdy system vestibularny jest podwrażliwy na bodźce
   2. Dysfunkcje - nazwane przez Ayers - niepewnością grawitacyjną (gravitational insecurity) i nietolerancją ruchu (intolerance to movement) występujące wówczas, gdy system vestibularny jest nadwrażliwy na bodźce
3. Zakłócenia wynikające głównie ze złej organizacji bodźców dotykowych
4. 1. Dyspraksja rozwojowa (Ayers wyróżnia kilka typów; najważniejsze to dyspraksja somatosensoryczna i dyspraksja konstrukcyjna)
   2. Nadwrażliwość dotykowa lub podwrażliwość dotykowa
5. Dysfunkcje uogólnione (to te gdzie mamy do czynienia z kilkoma typami dezorganizacji sensorycznej)

Rozpoznawanie powyższych dysfunkcji dokonuje się na Podstawie wyników badania dziecka Południowokalifornijskimi Testami Integracji Sensorycznej, Południowokalifornijskim Testem Oczopląsu Porotacyjnego, Klinicznej Obserwacji. Te badania wskazują jak dobrze jest zintegrowany system vestibularny, wzrokowy, dotykowy i proprioceptywny, jak funkcjonuje planowanie motoryczne, koordynacja wzrokowo-ruchowa, przekraczanie linii środkowej ciała, obustronna koordynacja ruchowa, lateralizacja, ruchy gałek ocznych, odpowiedzi postularne i inne. Diagnoza może również stwierdzić, który z systemów sensorycznych jest nadwrażliwy, a który podwrażliwy. Wszystkie informacje zebrane przy pomocy tych testów, jak również testów. uzupełniających, zamieszczone są w odpowiednio konstruowanym raporcie, gdzie opisane są przyczyny niepowodzeń i ich implikacje w strukturze systemu nerwowego. Kolejnym krokiem jest zaplanowanie terapii i wyjaśnienie jej celów rodzicom dziecka. Terapia opiera się na modelu integracji sensorycznej zakładającym stopniowe przechodzenie od prostszych do coraz bardziej zorganizowanych odpowiedzi adaptacyjnych jednostki na wymagania płynące z otoczenia. Na pierwszym sensoryczno-motorycznym poziomie dokonuje się rozwój funkcjonowania wszystkich systemów sensorycznych, co prowadzi w konsekwencji do rozwoju takich funkcji jak: schemat ciała, dojrzewanie odruchów, zdolność do sensorycznego różnicowania, bezpieczeństwo grawitacyjne, zdolność do różnicowania stron ciała, planowanie motoryczne. Na kolejnym poziomie percepcyjno-motorycznym następuje rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej kontroli ruchów gałek ocznych, przystosowanie postawy do wymagań środowiska (tzw. bezpieczeństwo grawitacyjne), percepcji wzrokowo-przestrzennej i uwagi. Końcowym etapem w rozwoju integracji sensorycznej jest zdolność dziecka do uczenia się, do prawidłowego i adekwatnego do sytuacji zachowania, do normalnej codziennej aktywności.

Formy terapii są bardzo atrakcyjne dla dzieci i odbywają się na sali gimnastycznej lub w dużym pomieszczeniu, gdzie można rozmieścić wszystkie niezbędne przyrządy, takie jak hamaki, specjalne huśtawki, deskorolki, deski obrotowe, tunele, trampoliny, suchy basen, podwieszane liny, trapezy, pochylnie, zestawy miękkich klocków, zestawy do stymulacji węchowej, wzrokowej, słuchowej itp. Terapią integracji sensorycznej w oparciu o kompleksową diagnozę może być prowadzona przez uprawnionych do tego terapeutów SI. Terapeutami SI mogą zostać psycholodzy, pedagodzy, rehabilitanci i lekarze, po ukończeniu kilkuetapowego kursu zakończonego egzaminem i wydaniem certyfikatu przez osoby uprawnione'. Jednakże osiągnięcia terapii SI mogą być wykorzystane jako wspomagające i uzupełniające klasyczne metody reedukacji dzieci z trudnościami w uczeniu się. Wiele ćwiczeń można prowadzić z dziećmi nawet nie dysponując odpowiednią salą. Po takim stwierdzeniu powstają pytania: Czy ze wszystkimi dziećmi w równym stopniu można prowadzić te ćwiczenia? Jeśli nie, to z jakimi można prowadzić? Jak rozpoznać dzieci, które mogą mieć zaburzenia integracji sensorycznej? Czy istnieją jakieś symptomy mówiące o tym, jaki system sensoryczny źle funkcjonuje? Pytania można mnożyć, ale udzielenie na nie odpowiedzi nie wydaje się możliwe w artykule tylko sygnalizującym istnienie teorii Integracji Sensorycznej. Wymaga to bardziej szczegółowego opracowania. 

Główne założenia integracji sensorycznej

Teoria integracji sensorycznej opiera się na kilku podstawowych założeniach odwołujących się do neurologii i teorii zachowania. Założenia te odwołują się do badań Ayres ale również doniesieniach innych naukowców wiążących procesy zachodzące w mózgu z zachowaniem człowieka. Teoria integracji sensorycznej na podstawie tych założeń stara się opisać prawidłowości w funkcjonowaniu procesów integracji zmysłowej w oun. W oparciu o to definiuje dysfunkcje w zakresie integracji sensorycznej i wskazuje na odpowiednie techniki terapeutyczne.

1.Plastyczność neuronalna / Schaaf 1994/ a więc zdolność mózgu do zmian i modyfikacji . Ma ona zasadnicze znaczenie dla terapii integracji sensorycznej zakładającej możliwość zmian w obrębie systemu nerwowego pod wpływem kontrolowanej stymulacji systemów sensorycznych w szczególności dotykowego, przedsionkowego i proprioceptywnego.
Zależy od wielu czynników :
a. zaangażowania w wykonywane zadania terapeutyczne / motywacji/.
b. różnorodności otoczenia w którym przebiega terapia, Ayres /1972/ pisze, że zróżnicowane otoczenie - w którym eksploruje dziecko - dostarczające wielu przedsionkowych, proprioceptywnych i dotykowych wrażeń ma zasadniczy wpływ na postępy terapeutyczne poprzez pozytywny wpływ na zmiany w oun.
c. krytycznych okresów rozwojowych dla poszczególnych funkcji i wieku. Okresy krytyczne zostały zidentyfikowane w prawie wszystkich aspektach rozwoju człowieka i dotyczą ruchu, mowy, inteligencji, zachowań społecznych, emocji i wielu innych. Ograniczenie dopływu niezbędnych wrażeń w okresie krytycznym dla danej funkcji powoduje często ograniczenie możliwości reagowania na pewne bodźce w przyszłości Hubel i Weisel 1977/.
2.Sekwencyjny rozwój procesów integracji sensorycznej dokonuje się w normalnym rozwoju dziecka. Złożone kompleksowe zachowania rozwijają się w oparciu o bardziej podstawowe wcześniej wykształcone / Fisher i Murray 1991/.
Jeśli pojawiają się dysfunkcje integracji sensorycznej wówczas proces ciągłego doskonalenia funkcji rozwojowych zostaje zakłócony. Terapia polegająca na kierowanej stymulacji sensorycznej poprawia procesy integracji sensorycznej umożliwiając sekwencyjne pojawianie się coraz bardziej złożonych zachowań.
3.Integralność systemu nerwowego. Ayers pisząc o integralności wskazywała na to, że działanie ośrodków korowych zależne jest od prawidłowego funkcjonowania struktur podkorowych w których dokonują się główne procesy sensoryczne. Obecnie w teorii integracji sensorycznej uważa się że ponieważ mózg funkcjonuje jako całość to zależność jest wzajemna między ośrodkami podkorowymi i korowymi. Pribran /1986/ precyzując to pisze, że integralność i hierarchizacja mózgu polega na kontroli ośrodków podkorowych przez ośrodki korowe i na odwrót kontroli ośrodków podkorowych nad korowymi. Takie rozumienie funkcjonowania systemu nerwowego pozwala twierdzić iż poprawa działania ośrodków podkorowych przyczynia się do lepszej pracy ośrodków korowych i całego mózgu. W procesach integracji sensorycznej biorą więc udział zarówno ośrodki korowe jak i podkorowe.

Reakcje adaptacyjne wpływają na rozwój integracji sensorycznej, a także procesy integracji sensorycznej przyczyniają się do pojawienia się reakcji adaptacyjnych na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Pojawienie się reakcji adaptacyjnych opiera się na doświadczeniach sensoryczno-motorycznych i prowadzi do rozwoju neuronalnego modelu pamięci tego jak "czuje się ruch" Ten neuronalny model może być następnie użyty do planowania bardziej kompleksowego zachowania adaptacyjnego.

Diagnoza procesów integracji sensorycznej

Do diagnozy zaburzeń integracji sensorycznej Ayres opracowała specjalne metody: Kliniczną Obserwację, Południowo-Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej /SCSIT / i Testy Praksji /SIPT/. Dysfunkcje SI mogą mieć różne nasilenie od łagodnego po znaczne i przejawiać się w różny sposób. Symptomy zaburzeń SI często ze sobą współwystępują tworząc syndromy wyłonione przez Ayres i jej współpracowników na podstawie analizy czynnikowej wielu badań różnych grup dzieci. Oczywiście nie sposób w tym krótkim czasie omówić wszystkich wyłonionych syndromów dlatego przedstawię jedynie najważniejsze w sposób bardzo syntetyczny.

Dysfunkcje somatosensoryczne - odnoszą się do zaburzeń procesów dotykowych szczególnie w zakresie dyskryminacji.
Dysfunkcje posturalne, obustronnej koordynacji i sekwencyjności wiążą się z zaburzeniami przetwarzania i przesyłania przedsionkowo-proprioceptywnych informacji wejściowych do wyższych struktur ośrodkowego układu nerwowego.

Dysfunkcje w zakresie somatopraksji są przejawem zaburzeń związanych z przetwarzaniem i przesyłaniem dotykowych informacji wejściowych do wyższych struktur ośrodkowego układu nerwowego i wiążą się z planowaniem motorycznym. Włączając w to sekwencyjność i projektowanie lub antycypacje ruchów.
Dysfunkcje w zakresie modulacji sensorycznych danych wejściowych przejawiają się :
1.obronnością dotykową, czyli awersyjnymi reakcjami na dotyk,
2. niepewnością grawitacyjną i nietolerancją na ruch, czyli awersyjnymi reakcjami na ruch
4.obronnością sensoryczną, czyli awersyjnymi reakcjami na kilka modalności sensorycznych jednocześnie, a więc na dotyk, dźwięk, ruch, zapach.

I.Występowanie dysfunkcji integracji sensorycznej

Zaburzenia integracji sensorycznej zauważane są przez klinicystów u bardzo licznej grupy dzieci. Wiedza na ten temat poszerzana jest każdego roku. Oczywiście w tym dość skrótowym opracowaniu problematyki integracji sensorycznej nie można opisać wszystkich populacji u których obserwuje się nieprawidłowości w procesach sensorycznych. Dlatego postanowiono przedstawić jedynie wybrane.

1.Dzieci z trudnościami w uczeniu się
Deficyty integracji sensorycznej występujące u dzieci z trudnościami w uczeniu się obejmują zaburzenia w rejestracji i przetwarzaniu bodźców głównie w obrębie trzech podstawowych systemów sensorycznych : przedsionkowego, proprioceptywnego i dotykowego. Przejawiają się dysfunkcjami w zakresie reakcji posturalnych /obronnych, równoważnych i posturalnych w tle/, funkcji oko-ruchowych, napięcia mięśniowego, schematu ciała, trudnościami w planowaniu ruchu, dysfunkcjami w obustronnej koordynacji ruchowej i sekwencyjności. Zaburzenia te skutkują trudnościami w nauce czytania, obniżonym poziomem graficznym, błędami podczas pisania polegającymi na zamianie liter podobnych ale ułożonych inaczej w przestrzeni/ b-d ; p-b; itp./, kłopotami w różnicowaniu prawo lewo i słabej obustronnej koordynacji ruchowej. Tym typowym trudnościom towarzyszą również zaburzenia emocjonalne, trudności w koncentracji uwagi i nadpobudliwość psychoruchowa.

2.Mózgowe porażenie dziecięce.
U dzieci z mpdz mamy do czynienia z różnymi typami zaburzeń integracji sensorycznej. Zaliczymy do nich :
a.zaburzenia w zakresie przetwarzania bodźców dotyko...