Początek XXI - ego wieku to czasy charakteryzujące się ogromną ilością zdarzeń powodujących kryzysy poszczególnych osób lub kryzysy całych społeczeństw (terroryzm, kataklizmy). To wszystko powoduje, że coraz więcej osób szuka i korzysta z pomocy psychologicznej. Stąd w artykule tym na początku zostanie przybliżone pojęcie pomocy psychologicznej, jej fazy, a następnie zostanie omówiona jedna z form poradnictwa psychologicznego - rehabilitacja psychologiczna. Pojęcie pomocy psychologicznej pojawiło się w literaturze specjalistycznej w latach 80 - tych XX wieku (por. np. Goldstein 1975, Mellibruda 1980, Brickman 1982). Jest to szczególny rodzaj interakcji między osobą pomagającą a wspomaganą. Interakcja ta polega na tym, że strona pomagająca i wspomagana współpracują ze sobą. Pomagający wykorzystuje wiedzę psychologiczną i zmierza do rozwiązania problemów życiowych osoby wspomaganej, do przezwyciężenia jej trudności lub do zapobiegania zaburzeniom. Celem procesu pomocy psychologicznej jest odkrycie przez osobę wspomaganą (w samej sobie) nowych możliwości, wzmocnienie motywacji do działania, usprawnienie funkcjonowania w różnych sferach życia, czasem nawet pomoc w znalezieniu sensu życia. Jakość relacji między pomagającym (psychologiem) a wspomaganym w ogromnej mierze zależy od psychologa. Dlatego tak ważne jest, aby już w pierwszym kontakcie z osobą - w czasie pierwszej rozmowy - psycholog zadbał o stworzenie właściwej atmosfery rozmowy, zaakceptował klienta, był empatyczny, otwarty. Powinien zaplanować powitanie z klientem: w pierwszej kolejności poinformować czym zajmuje się zawodowo, aby rozmówca wiedział z kim rozmawia oraz jakiego rodzaju pomocy może oczekiwać. Bardzo ważne jest zatem to, aby od pierwszego spotkania pokazać klientowi pomocne nastawienie - przejawiać zachowania prospołeczne, których celem winna być korzyść osiągnięta przez innego człowieka, jego dobro, spowodowanie w drugim człowieku korzystnej zmiany. Stąd często od osoby pomagającej oczekuje się, by była ona "silna", dobra, ma posiadać wiedzę fachową.Pomoc psychologiczna powinna obejmować kilka spotkań, w których można wyodrębnić następujące fazy:
· zdiagnozować problem, to znaczy zidentyfikować trudności, z jakimi osoba sobie nie radzi,
· określić czynniki podtrzymujące istnienie problemu oraz trudności związane z jego rozwiązaniem,
· zastanowić się i poszukać nowych sposobów rozwiązania trudności,
· wzmocnić klienta w realizowanych przez niego zmianach.
Do działań psychologicznych w zakresie pomocy psychologicznej zalicza się:
· promocję zdrowia - działania nastawione na rozwój cech, które sprzyjają kształtowaniu i zachowaniu zdrowia,
2) prewencję - zapobieganie patologii,
· poradnictwo psychologiczne - pomoc w rozwiązywaniu kryzysów rozwojowych,
· interwencję kryzysową - pomoc w rozwiązywaniu sytuacji traumatycznych i kryzysowych, działanie zmierzające do odzyskania przez osobę dotkniętą kryzysem zdolności jego samodzielnego rozwiązania,
· psychoterapię - pomoc klientowi w zrozumieniu problemu, wskazanie perspektyw rozwojowych oraz towarzyszenie osobie w przebyciu tej drogi,
· resocjalizację - pomoc w zmniejszeniu i usunięciu zaburzeń emocjonalnych,
· rehabilitację.
Każda z wymienionych form pracy psychologicznej wymaga nieco innych umiejętności, zastosowanie konkretnej formy zależy od potrzeb człowieka oczekującego wsparcia, bądź grupy, wobec której podejmowane będą działania. Trzeba uwzględnić m.in. oczekiwania osoby wspomaganej, czas jaki będzie potrzebny osobie do rozwiązania problemu, zaistniałej sytuacji kryzysowej lub do usprawnienia funkcjonowania osoby. W procesie tym bardzo ważne jest, aby uwzględnić zasoby tkwiące w samej osobie wspomaganej. Jednym z działań psychologicznych, podejmowanych w zakresie pomocy psychologicznej, jest rehabilitacja psychologiczna. Zakłada ona związek między dwiema dziedzinami nauki - między psychologią a rehabilitacją. Jak zauważył bowiem A. Kabsch (1986), psychologia powinna przenikać wszystkie rodzaje rehabilitacji. W przypadku, gdy w rehabilitacji osób niepełnosprawnych wiedza psychologiczna nie jest uwzględniana, rehabilitacja ta jest niepełna. Działania psychologiczne podejmowane w rehabilitacji psychologicznej dotyczą grupy osób niepełnosprawnych. Mają one na celu maksymalne przystosowanie jednostki do otoczenia społecznego i przygotowanie jej do samodzielnego uczestnictwa w życiu społecznym. Zadaniem rehabilitacji psychologicznej jest także psychiczne przystosowanie osoby do istniejącej niepełnosprawności. W rehabilitacji tej można mówić także o psychoterapii nastawionej na zlikwidowanie silnych reakcji na kalectwo fizyczne. Niepełnosprawność jest od wielu wieków niezwykle istotnym problemem społecznym. Jakkolwiek w przeszłości grupa osób niepełnosprawnych była dyskryminowana, nawet izolowana, tak obecnie niepełnosprawni mają coraz większy udział w życiu społecznym. Podejmowane są wobec nich różnego rodzaju inicjatywy, np. powstawanie instytucji świadczących usługi tylko dla tej grupy, tworzone są rozwiązania prawne oraz podejmowane na szeroką skalę akcje medialne w celu propagowania wśród pracodawców zatrudniania osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy. Nie oznacza to jednak, że nie napotykają szeregu barier - czy to architektonicznych czy mentalnych, czy też barier wynikających z ustaleń prawnych. Zadania w zakresie udzielania pomocy psychologicznej osobom niepełnosprawnym polegają na stworzeniu im odpowiednich warunków, dzięki którym w przyszłości będą mogli, pomimo ograniczeń wynikających z dysfunkcji, podjąć aktywność zawodową, osiągając na tym polu sukcesy na równi z osobami sprawnymi, ułożyć sobie życie w oparciu o inne wartości niż niepełnosprawność, dążyć do spełnienia własnej egzystencji.
madziurix