POTOCKI.pdf

Autor: Wacław Potocki

Tytuł: Wiersze (wybór)

Forma: liryka

Czas powstania: lata życia poety to 1621-1696

Twórczość Wacława Potockiego zalicza się do nurtu ziemiańskiego baro-

ku, zwanego również sarmackim albo swojskim. Literatura ta charakte-

ryzowała się kultywowaniem rodzimych tradycji, propagowaniem własnej

szlacheckiej ideologii. Potocki uznawał swoje polskie pochodzenie za po-

wód do dumy, a twórczość literacką traktował jako służbę społeczną. Zy-

skała ona u potomnych miano obywatelskiego sumienia narodu.

Zbytki polskie to fraszka społeczno – obyczajowa. Potocki potępia wy-

stawne życie i zbytki, którymi zajmują się obywatele, nie zwracając uwa-

gi, że Polska chyli się ku upadkowi. Autor ostrzega, że wszystko to okaże

się nic nie warte w obliczu katastrofy.

Pospolite ruszenie to utwór przedstawiający obraz wojska polskiego, w

którym niezdyscyplinowana i gnuśna szlachta oburza się na rotmistrza

budzącego ją do walki. Wobec zagrożenia zachowuje się beztrosko, nie

słucha rozkazów, rozprawia o dumie i prywacie, nie myśląc w ogóle o od-

powiedzialności za Ojczyznę. Poeta zawarł w tym utworze krytykę stanu

szlacheckiego, który nie myśli o sprawach Ojczyzny, nie stawia się na we-

zwanie, tylko się bawi. Wiele w tym wierszu gorzkiej ironii, do której

sprowokowała go prawda o zniewieścieniu, zaniku ducha rycerskości i

warcholstwie polskiej szlachty.

Czuj! Stary pies szczeka to wiersz przedstawiający alegoryczny obraz

państwa. Głos poety, wskazujący przyczyny upadku Polski, brzmi jak

szczekanie psa, który próbuje obudzić gospodarza podczas rabowania

jego majątku. Złodzieje symbolizują wrogów Polski, zarówno zewnętrz-

nych, jak i wewnętrznych.

Nierządem Polska stoi to rozbudowana fraszka narracyjna, w której

autor kreśli realny obraz ówczesnej Polski. Źle się dzieje w naszym pań-

stwie, prawa państwowe zmieniają się nieustannie, co najbardziej godzi

w najbiedniejszą cześć społeczeństwa, rząd jest niestabilny, nikt nie sza-

nuje konstytucji, ludzie nie myślą o przyszłości, tylko o własnych intere-

sach.

Natura wszystkim jednaka to postulat Potockiego, aby prawa dla każ-

dego człowieka były takie same, panowała równość. Różnice społeczne

ludzie wytworzyli sami. Autor okazuje współczucie chłopom, a jednocze-

śnie krytykuje szlachtę, która jest grzeszna i ulega pokusom. Odwołuje

się do jej religijnego sumienia i w ten sposób pragnie zmusić ich do zmia-

ny postępowania.

Transakcja wojny chocimskiej to najbardziej znany utwór Potockiego,

pierwszy polski epos opisujący bitwę pod Chocimiem z 1621 r., w której

1 z 2

Polacy odnieśli zwycięstwo nad wojskami tureckimi. Poemat jest napisa-

ny jako kronika wojny (na podstawie pamiętników) w układzie diariuszo-

wym, jak dziennik (zdarzenia opisane są wg chronologicznego następ-

stwa). Potocki chciał zostawić potomnym znakomity przykład dawnego

męstwa i wojennej cnoty. Tekst ten jest pochwałą dawnej polskiej armii

głoszoną po to, by poruszyć sumienie sobie współczesnych, którzy dawno

już zapomnieli, co znaczy walczyć o swoją Ojczyznę. Potocki wiele miejsca

poświęcił opisom potyczek, działaniom bohaterów i ich psychologicznej

motywacji. Wprowadził do utworu mnóstwo dygresji, w których analizuje

i ocenia stan szlachecki.

Wiele utworów Wacława Potockiego stanowi jakby ówczesny rachunek

obywatelskiego sumienia narodu. Tworzą one swoistą panoramę staro-

polskiego życia szlachecko-ziemiańskiego. Cechą jego utworów jest dy-

gresyjność, wprowadzanie refleksji na tematy społeczne, stanowe, oby-

czajowe. Pisarz okazał się czujnym i krytycznym obserwatorem szlachty,

coraz bardziej przywiązanej do swoich przywilejów, a zaniedbujących

obowiązki. Swoje refleksje poeta wyraził w postaci niepozbawionych gory-

czy uwag o zaniedbaniach stanu rycerskiego i wojennego rzemiosła. Po-

równywanie współczesnych szlachciców do dawnych Sarmatów - przod-

ków bez skazy, jeszcze bardziej wyostrzało obraz moralnego upadku

szlachty.

Najsłynniejsze cytaty:

“Nierządem powiedział ktoś dawno, Polska stoi;

Gdyby dziś pojźrał z grobu po ojczyźnie swojej,

Zawołałby co garła: Wracam znowu, skądem,

Żebym tak srogim z Polską nie ginął nierządem!” ( Nierządem Polska stoi )

“Wprzód niźli sarmackiego Marsa krwawe dzieje

Potomnym wiekom Muza na papier wyleje,

Niż durnego Turczyna propozyt szkarady

Pisać pocznę w pamiętne Polakom przykłady.

Boże! (...)

Ciebie proszę, abyśto, co ku twojej wdzięce

W tym królestwie śmiertelne chcą wspominać ręce,

szczęścić raczył” ( Transakcja wojny chocimskiej )

2 z 2

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: