FINANSOWANIE I ZARZĄDZANIE KULTURĄ.PDF

Raport został opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa

Narodowego jako jeden z Raportów o Stanie Kultury , podsumowuj ą cych zmiany,

jakie dokonały si ę w sektorze kultury w Polsce w ci ą gu ostatnich dwudziestu lat.

Tre ś ci zawarte w Raportach o Stanie Kultury odzwierciedlaj ą wył ą cznie pogl ą dy ich

autorów.

Raporty o Stanie Kultury obejmuj ą nast ę puj ą ce obszary tematyczne:

Û Raport o stanie i zró Ŝ nicowaniach kultury miejskiej;

Û Raport o finansowaniu i zarz ą dzaniu instytucjami kultury;

Û Raport o systemie ochrony dziedzictwa kulturowego;

Û Raport o muzeach;

Û Raport o wzornictwie;

Û Raport o rynku dzieł sztuki;

Û Raport o ksi ąŜ ce;

Û Raport o teatrze;

Û Raport o ta ń cu współczesnym;

Û Raport o kinematografii;

Û Raport o szkolnictwie artystycznym;

Û Raport o edukacji kulturalnej;

Û Raport o digitalizacji dóbr kultury;

Û Raport o mediach audiowizualnych;

Û Raport o promocji Polski przez kultur ę .

Finansowanie kultury i zarządzanie instytucjami kultury

Autorzy:

Jakub Głowacki

Jerzy Hausner

Krzysztof Jakóbik

Krzysztof Markiel

AmbroŜy Mituś

Michał śabiński

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Małopolska Szkoła Administracji Publicznej

Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden

z Raportów o Stanie Kultury.

Spis tre ś ci

1. Cel opracowania i wst ę pne ustalenia definicyjne

2. Wnioski i rekomendacje

3. Zasady zarz ą dzania instytucjami kultury i finansowania działalno ś ci

kulturalnej

3.1. Kierunek i konsekwencje zmian systemowych

3.2. Relacje między administracją rządową i samorządową

3.3. Prowadzenie działalności w sferze kultur

3.4. Zarządzanie instytucjami kultury

4. Ź ródła finansowania kultury

4.1. Wydatki budŜetu państwa

4.2. Wydatki jednostek samorządu terytorialnego

4.2.1. Wydatki gmin

4.2.2. Wydatki miast wojewódzkich

4.2.3. Wydatki powiatów

4.2.4. Wydatki województw

4.3. Zagraniczne środki publiczne

4.4. Wydatki gospodarstw domowych

Aneks

1. Instytucje kultury

2. Szkolnictwo artystyczne

3. Wydawnictwa i czytelnictwo

4. Niektóre wskaźniki uczestnictwa w kulturze

Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden

z Raportów o Stanie Kultury.

1. Cel opracowania i wst ę pne ustalenia definicyjne

Celem opracowania jest zebranie i uporządkowanie informacji dotyczących instytucji

kultury w Polsce w latach 1995-2007 – zwłaszcza zarządzania nimi i ich finansowania – oraz

sformułowanie rekomendacji dla polityki w tej sferze aktywności społeczno-gospodarczej.

RozwaŜania rozpoczyna część poświęcona zagadnieniom prawnym funkcjonowania sektora

kultury oraz zarządzania instytucjami kultury, tu teŜ znajdują się rekomendacje. Druga część

jest analizą głównych źródeł finansowania kultury w Polsce. Obejmuje ona w szczególności

wydatki z budŜetu państwa, nakłady jednostek samorządu terytorialnego, środki z funduszy

strukturalnych UE oraz wydatki budŜetów gospodarstw domowych. Na koniec załączono

aneks zawierające dane liczbowe opisujące sieć instytucji kultury w Polsce oraz uczestnictwo

w kulturze.

Powszechnie pod pojęciem „kultura” rozumie się „całokształt materialnego i

duchowego dorobku ludzkości gromadzony, utrwalany i wzbogacany w ciągu jej dziejów,

przekazywany z pokolenia na pokolenie”1. W swoim socjologicznym wymiarze kultura nie

zna granic – otacza człowieka w kaŜdym aspekcie jego Ŝycia. Zaliczenie czegoś do kultury

jest równoznaczne z przyjęciem, Ŝe podlega to naszemu sterowaniu. Rozwój kultury i sztuki

wymaga nieskrępowanej działalności o charakterze artystycznym. MoŜe wówczas zaistnieć

proces twórczy, który jest formą interpretacji świata.

W aspekcie organizacji i finansowania kultury słowo „kultura” najczęściej

utoŜsamiane jest z subsydiowanymi ze środków publicznych „branŜami” kultury, takimi jak

teatr, opera, filharmonia itp. Takie rozumienie kultury nie obejmuje tzw. dochodowych branŜ

kultury, do których moŜna zaliczyć między innymi media, kinematografię, fonografię, a

zwłaszcza wytwory nowych technologii. Choć oba sektory (subsydiowany i dochodowy)

wzajemnie się uzupełniają i wspólnie kształtują Ŝycie kulturalne, to wydaje się, Ŝe z czasem

coraz większą rolę będzie odgrywał sektor dochodowy, a tym samym będzie rosło znaczenie

podmiotów prywatnych. Choć nie moŜna nie zauwaŜać, Ŝe subsydiowane obszary kultury

takŜe się rozwijają i ewoluują. W Polsce moŜna było obserwować te procesy – skądinąd

1 Słownik j ę zyka polskiego , Biblioteka Multimedialna PWN, Warszawa 2002.

Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden

z Raportów o Stanie Kultury.

bliskie tendencjom zachodzącym w polityce kulturalnej wielu państw europejskich – przez

ostatnie dwadzieścia lat: postępował i nadal dokonuje się proces modyfikacji struktury

organizacyjnej instytucji kultury (ich kompetencji i zakresu działalności), a co za tym idzie –

zasad finansowania kultury jako całego sektora.

Sfera kultury wyodrębniona tu i opisana obejmuje branŜowo zorganizowany sektor o

charakterze instytucjonalnym i pozainstytucjonalnym, który umoŜliwia uprawianie twórczości

artystycznej (np. malarstwo), aktywność w obszarze sztuk wykonawczych (np. muzyka,

opera, przedstawienia sceniczne), a takŜe ochronę i udostępnianie obiektów materialnego i

duchowego dziedzictwa (m.in. biblioteki, muzea, archiwa, ośrodki dokumentacji).

Jednocześnie do sfery tej naleŜy edukacja artystyczna – jako narzędzie oraz miejsce

budowania kompetencji do twórczej i ciągłej edukacji, pogłębiania wiedzy o znaczeniu

kultury i zdobywania kompetencji do pomnaŜania wszelkich form aktywności twórczej.

WaŜnym zagadnieniem są takŜe alokacje finansowe będące efektem korzystania z

róŜnorodnych wytworów i produktów przemysłów kultury. Wytwory te stanowią nośniki

warstwy znaczeniowej, symbolicznej i chociaŜ najczęściej ani nie są obiektami tworzonymi

osobiście przez artystów, ani nie są produkowane jednostkowo, z reguły uznajemy je za

kopiowalne (replikowalne) dzieła sztuki. Są zatem dobrami kultury w pełnym znaczeniu.

Przemysły kultury, do których zalicza się przemysł filmowy, wydawniczy, nagraniowy, radio,

telewizję itd., są miejscem kreowania powaŜnych wydatków o charakterze konsumpcyjnym

ściśle powiązanych z potrzebą korzystania z wytworów kultury, czyli z kompetencjami

kulturalnymi społeczeństwa, które aktywnie uczestniczy w kulturze (bądź jako twórca, bądź

jako konsument).

2. Wnioski i rekomendacje

Liczba instytucji kultury i podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w obszarze

kultury systematycznie i szybko rośnie, szczególnie w ostatnich latach (2004-2007). Rośnie

równocześnie liczba osób w nich zatrudnionych. JednakŜe stanowi ona tylko ułamkową część

ogólnego zatrudnienia (około 0,7%).

Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden

z Raportów o Stanie Kultury.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: