8
KURATOR SĄDOWY
Kara pozbawienia wolności – polega na umieszczeniu skazanego w więzieniu (zakładzie karnym).
Kara ograniczenia wolności – polega na tym, że skazany nie trafia do więzienia, ale:
- nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu
- jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd
- ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary
Areszt śledczy = funkcja zabezpieczająca przygotowanie jednostki – miejsce osadzania osób tymczasowo aresztowanych. Areszty śledcze występują w dwóch rodzajach: samodzielnie, oddział zakładu karnego.
Wywiad środowiskowy – przeprowadza się w porze dziennej (od godziny siódmej do godziny dwudziestej pierwszej). Wywiad środowiskowy przeprowadza się w miejscu zamieszkania lub pobytu skazanego, szkole lub miejscu pracy skazanego. Wywiad środowiskowy przeprowadza się w terminie 14 dni od dnia otrzymania zlecenia, chyba że wyznaczony został inny termin.
Jurysdykcja – uprawnienie konkretnego organu państwa do rozstrzygania kwestii – przedmiotu sporu – przez ustalenie i ocenę faktów oraz ich prawnych konsekwencji. Obszar, na jaki rozciągają się kompetencje określonej instancji sądowniczej.
Probacja – okres próbny poprzedzający nowicjat lub sam nowicjat.
Suicydologia – wyodrębniła się w latach 60-tych. Myśli i czyny o samobójstwie jako odebranie sobie życia lata. W latach 90-tych powstała nazwa samobójczość.
Systemy (modele) kuratora sądowego:
Angielsko – amerykański model kurateli sądowej:
Zawiera cztery dementy podstawowe:
- uznanie sprawcy za winnego przestępstwa
- zawieszenie orzeczenia o karze
- nałożenie na sprawcę obowiązkowego okresu próby
- poddanie sprawcy dozorowi kuratora
Regulamin obowiązków kuratorskich w systemie amerykańskim obejmował:
- przeprowadzenie wywiadów środowiskowych przed sprawą
- uczestniczenie w rozprawie sądowej
- składanie wyjaśnień w sprawie celowości stosowania dalszego dozoru kuratorskiego
- składanie określonych sprawozdań szefowi policji
- przeprowadzenie działalności resocjalizacyjnej w środowisku naturalnym podopiecznych
System angielsko – amerykański oparty jest na probacji. Podstawą funkcjonowania prawnego kuratora w Anglii była ustawa z 1907 roku, która w zasadzie zalegalizowała wcześniejszą działalność społeczną w tym zakresie. W 1907 w Anglii wprowadzono po raz pierwszy nazwę „kurator sądowy”.
Belgijsko – francuski model kurateli sądowej:
Polska zaczerpnęła z systemu belgijsko – francuskiego. System belgijsko – francuski oparty jest na systemie wolności dozorowanej, który powstał na podstawie wydanych w tym przedmiocie aktów prawnych. Zadania tego systemu oraz zadania kuratorów belgijskich są zróżnicowane w zależności od tego czy pracują z nieletnimi czy z dorosłymi i tak samo jest w Polsce.
Działalność kuratora obejmuje cztery podstawowe zakresy:
- szeroko rozumiane poradnictwo sądowe w tym zwłaszcza poradnictwo opiekuńczo – wychowawcze dla nieletnich i ich rodzin
- diagnostyka w sytuacjach bytowo – wychowawczych nieletnich prowadzących do wystawienia opinii o nieletnich wraz z sugestiami odnośnie do możliwości stosowania alternatywnych dla więźnia środków penalnych lub wychowawczych
- sprawowanie nadzoru nad podsądnymi, zwykle dotyczył 20 osób z wyjątkiem specjalistów – diagnostyków (5 osób w miesiącu)
- sprawowanie sądowej kontroli nad przebiegiem wykonywaniem zadań związanych z tzw. środowiskiem otwartym, np. umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej
Japoński model kurateli – opieki sądowej:
W Japonii istnieją biura opiekuna sądowego. Głównie zadania to:
- nadzór nad korzystającymi z probacji i zwolnienia warunkowego we wszystkich grupach wiekowych
- uregulowanie stosunków rodzinnych i innych warunków społecznych, np. praca, mieszkanie, przed zwolnieniem z zakładów poprawczych
- opieka penitencjarna nad opuszczającymi zakłady karne bez nadzoru
- badanie przypadków i wnioskowanie o ułaskawienie
- szerzenie profilaktyki przestępczości
Opiekunowie są etatowymi pracownikami sądu zatrudnionymi przez Ministerstwo Sprawiedliwości Japonii. W 1950 roku w Japonii wprowadzono instytucje sądowego opiekuna społecznego. Ci opiekunowie wykonywali następujące zadania:
- pomagają przestępcom w powrocie do społeczeństwa readaptacji szerzą ideę zapobiegania przestępczości
- nadzorują i organizują pomoc przebywającym na probacji i zwolnieniach warunkowych
Kadencja społecznego opiekuna sądowego trwa dwa lata w Japonii, ale może być przedłużona o kolejne 2 lata.
Czym się różni model angielsko – amerykański od belgijsko – francuskiego?
Model angielsko – amerykański powstał tak, że najpierw powstała praktyka sądowa, a później akty sądowe i rozporządzenia prawne.
Powstanie i rozwój instytucji kuratorów sądowych rodzinnych:
Historyczny początek instytucji kuratorskiej wiąże się z wydaną w 1440 roku przez króla angielskiego Antchelstona ustawą w myśl, której wobec skazanego na śmierć dziecka poniżej 15 roku życia nie mógł być wykonany, a tegoż skazanego oddano pod opiekę biskupa. Nowożytna forma kurateli rozwinęła się w XIX wieku w Anglii. Po pewnym czasie angielskie doświadczenia dotarły do Stanów Zjednoczonych. W 1841 roku szewc z Bostonu Jan Augustuz złożył kaucję za skazanego i wziął go pod swoją opiekę (nigdy nie wrócił na drogę przestępstwa). Jan Augustuz sprawował nadzór nad 2.000 osób i tylko 10 z nich sprawiły mu zawód. W 1878 roku w stanie Massachusetts została wydana ustawa powołująca kuratorów zawodowych. Zajmowali się oni przestępcami, którym ze względu na pomyślne prognozy kryminologiczne nie wymierzono kary pozbawienia wolności. System probacji z instytucji lokalnej stał się dość szybko instytucją samodzielną uznaną przez prawo wszystkich niemal stanów Ameryki oraz ustawodawstwo federalne. Podstawą prawną funkcjonowania kuratorów w Anglii stanowiła ustawa z 1907 roku. Ale w roku 1886 Rząd Austriacki utworzył Radę Dzieci Państwa mającą na celu opiekę nad dziećmi zaniedbanymi, opuszczonymi i popełniającymi przestępstwa. Podobne organy tworzono w Anglii, nawet w Indiach, a w Europie w Norwegii w 1869 roku powstała ustawa o ochronie dzieci zaniedbanych. Opinia społeczna w Chicago poruszona została danymi o warunkach w jakich dzieci odbywały karę więzienia. Po krótkich procesach nad projektem ustawy parlament stanu Illinois (stan w USA) uchwalił w 1899 roku ustawę o dzieciach opuszczonych i występnych nakazującą utworzenie pierwszego na świecie sądu dla nieletnich. A pierwszym w Europie sąd dla nieletnich powstał w Anglii w Billingham w 1905 roku, a parę miesięcy później w Danii. W kolejnych latach powstawały sądy dla nieletnich również w 1913 roku w Austrii, Portugalii, Szwajcarii, Niemczech, Rosji, Francji. Ewolucja postępowania z nieletnimi wykształciła przekonanie, że przestępczość i determinacja nieletnich mają z reguły ścisły związek z patologią rodziny. Toteż coraz większe uznanie zdobywało sobie koncepcja sądownictwa rodzinnego, idea sądów rodzinnych zrodziła się na gruncie USA. Pierwszy sąd rodzinny powstał w 1914 roku.
Powstanie i rozwój instytucji kuratorów rodzinnych w Polsce:
Organizacja postępowania z nieletnimi w Polsce była skomplikowana. rozwój sądowych i pozasądowych kryteriów oddziaływania na dziecko hamowały warunki polityczne i ekonomiczne. Okres rozbiorów uzależnił polskie ustawodawstwo od ustawodawstwa zabiorców. Polskie warunki organizacyjno – prawne kształtowały się w dobie zaborów (zależnie od aktualnych prądów kulturalno – oświatowych, a także od sytuacji polityczno – ekonomicznej krajów zaborczych. Ożywienie polskiej jurysdykcji w tej dziedzinie mogło nastąpić dopiero po odrodzeniu niezależnej państwowości. Dnia 7 lutego 1919 roku Józef Piłsudski – naczelnik państwa polskiego podpisał dekret o utworzeniu sądów dla nieletnich. Na jego podstawie Minister Sprawiedliwości wydał dnia 26 lipca 1919 roku rozporządzenie w przedmiocie urządzenia sądu dla nieletnich. Rozporządzenie to regulowało organizację tych sądów, a także aparat monarchiczny. Na podstawie tych przepisów utworzono w Warszawie, Łodzi i Lublinie sądy dla nieletnich które zaczęły działać od 1 września 1919 roku. Instytucja kuratora dla nieletnich powołana została na mocy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dnia 25 czerwca 1929 roku. I to jest początek istnienia kurateli dla nieletnich Polsce. W sprawie przekształcenia instytucji opiekunów sądowych na kuratorów nieletnich przy sądach grockich i sądach dla nieletnich. Zgodnie z paragrafem pierwszym tego rozporządzenia stali opiekunowie sądowi i przewidziani dekretem z dnia 7 lutego 1919 roku w przedmiocie utworzenia sądu dla nieletnich stają się z dniem 1 lipca 1929 roku kuratorami nieletnich przy sądach grockich. Przepisy te w 1929 roku wykształcili podstawowe elementy statusu kuratora sądowego. W myśl tych przepisów kurator to pracownik sądowy pobierający godziwe wynagrodzenie na podstawie określonego stosunku pracy. Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 25 czerwca 1935 roku o kuratorach nieletnich przekształciło pracę kuratora nieletnich w działalność społeczną. Następne akty prawne utrwalały społeczny wymiar kurateli, aż do 10 maja 1959 roku.
Akty prawne:
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 marca 1951 roku o kuratorach sądowych dla nieletnich stwierdza, że pełnienie obowiązków kuratora sądowego dla nieletnich jest funkcją społeczną. Za pełnienie tych obowiązków kurator może otrzymać ryczałt miesięczny, którego wysokość powinna być uzależniona od ilości i rodzaju czynności wykonywanych na zlecenie sądu jednakże może być większy od uposażenia pracownika państwowego w najniższej grupie.
3 lipca 1956 roku kuratorzy nazywali się inspektorami społecznymi i działali przy sądach powiatowych. Inspektorzy społeczni stanowią organ pomocniczy sądu, a dokładnie organ władzy opiekuńczej.
13 lutego 1959 roku o kuratorach sądowych dla nieletnich wprowadziło dwoistość kurateli dla nieletnich. Dwoistość: pełnienie obowiązków kuratora sądowego dla nieletnich jest w zasadzie funkcją społeczną, ale w miarę potrzeby mogą być powoływani kuratorzy sądowi dla nieletnich pełniący swe czynności zawodowo.
10 kwietnia 1959 roku ukazało się Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości, które bliżej precyzował o instytucje kuratora zawodowego. Kandydat na kuratora sądowego musiał mieć ukończone 25 lat, musiał mieć odpowiednie kwalifikacje i kilkuletni okres pracy z młodzieżą. Kurator, w myśl tego rozporządzenia był głównym pomocnikiem sędziego dla nieletnich, ale także wychowawcą w środowisku otwartym.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 3 maja 1973 roku stwierdził, że kuratorami sądowymi dla nieletnich są kuratorzy zawodowi i społeczni. Zgodnie z § 1 z ustawy 1 „kuratorzy zawodowi są pracownikami sądów powszechnych, powołuje ich do pracy, zwiesza w czynnościach i zwalnia prezesa sądu wojewódzkiego”.
Zgodnie z § 3 ustawy 1 kuratorów społecznych powołuje, zawiesza w czynnościach i odwołuje prezes sądu powiatowego. Kuratorzy społeczni pełnią powierzone im obowiązki w ramach funkcji społecznej.
Przełom nastąpił w 1982 roku w regulacji prawnej sądowych kuratorów dla nieletnich stanowi art. 101 punktu 2 ustawy z 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich. Wprowadził on nowelizację rozporządzenia prezydenta RP z dnia 6 lutego 1982 roku brzmi następująco: „Przy sądach działają kuratorzy (rodzinni dla dorosłych), którzy pełnią swe czynności albo zawodowo albo w ramach funkcji społecznych”. Rok 1982 dokonał podziału na kuratorów rodzinnych i dla dorosłych.
13 maja 1983 roku akt ten (z 26 października 1982 roku) wszedł w życie po kilku miesiącach od ogłoszenia. Nastąpiło podniesienie rangi kuratorów sądowych przez nadanie im statusu zawodowego (ustawowy status).
Ranga zawodu kuratora sądowego 20 czerwca 1985 roku wzrosła na mocy ustawy. Obowiązuje od 01.09.1985 roku. W sądach działają kuratorzy sądowi (rodzinni dla nieletnich), którzy wykonują czynności o charakterze wychowawczo – resocjalizacyjnym i profilaktycznym.
Polski system kurateli podobny do systemu belgijsko – francuskiego. Na przestrzeni dziejów w Polsce funkcjonowały następujące modele kurateli: opiekun sądowy, opiekun społeczny (kurator), model kurateli społecznej, model sądowy społeczny, inspektor – model społeczny, dwoisty model kurateli społecznej i zawodowej, od 1982 roku model zawodowo – społeczny. Model zawodowo – społeczny kurateli sądowej dla nieletnich dla dorosłych trwa do dzisiaj. Ustawa z 27 lipca 2001 roku – w Polsce pracują kuratorzy, obowiązuje do dziś.
Kuratela dzieli się:
- kurator dla nieletnich i rodzinny
- kurator dla dorosłych
Funkcje kuratora sądowego:
Kurator sądowy podobnie jak sędzia jest funkcjonowaniem państwowym realizującym zadania wobec osób objętych jurysdykcją sądową. Kurator podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za działania lub zaniechania, zaniedbania w swojej pracy. Odpowiada przed kierownikiem zespołu kuratorskiego, później przed prezesem sądu rejonowego (dalej już nie dotrwa).
1. Funkcja judykacyjna:
Judykacyjna (nadzorcza) to kontrola sądowa obejmująca nadzór w zakresie orzecznictwa sądowego, np. przestrzegać powstrzymywania orzecznictwa sądowego.
Kodeks karny wykonawczy z 1968 roku powołał instytucję sądu penitencjarnego. Kontrola nad przebiegiem i legalnością wykonania kary pozbawienia wolności, a także nad całością postępowania wykonawczego w sprawach karnych związanych miejscami nie izolacyjnymi ,np. z karą ograniczenia wolności, a także nad działalnością profilaktyczną i pomocą postpenitencjarną.
2. Funkcja wykonawcza:
Kurator wykonuje orzeczenia sądu. Funkcje kuratorów zawodowych i społecznych związane są z wykonywaniem czynności o charakterze wychowawczo – resocjalizacyjnym i profilaktycznym. Czynności kuratorów związane z wykonywaniem orzeczonego środka. Stanowią istotę funkcji wykonawczej.
3. Funkcja diagnostyczno – doradcza:
Głównymi czynnościami kuratorów w zakresie tych funkcji jest zbieranie danych osobowo – poznawczych, środowiskowych niezbędnych do prowadzenia procesu resocjalizacji oraz do wydania orzeczenia sądowego.
Obowiązki kuratora zawodowego:
- kierowanie pracą kuratorów społecznych oraz innych osób wykonujących dozory lub nadzory samodzielne
- kontrola ścisłego wykonywania przez skazanego nałożonych na niego obowiązków i poleceń
- organizowanie i prowadzenie działań mających na celu pomoc w społecznej readaptacji
Czynniki ułatwiające sprawowanie funkcji kuratora:
- odpowiedni zasób wiedzy w zakresie problematyki prawnej, resocjalizacyjnej, psychologicznej, pedagogicznej, socjologicznej
- umiejętność praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy
- liczne kontakty z instytucjami dysponującymi zapleczem socjalno – kulturowym i funduszami na cele socjalnej
- ...
skrzacik_211