SYSTEM POLITYCZNY IZRAELA.pdf

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

Krzysztof Chaczko: System polityczny Izraela

Autor: Krzysztof Chaczko

06.08.2007.

Ustalenia wstêpne: kategoria systemu politycznego

Na temat systemu politycznego napisano ju¿ wiele. Jednak¿e, kategoria ta wci±¿ wydaje siê

nie tyle niejasna, co ró¿norodna i niejednolita, a przez to w pewien sposób i kontrowersyjna.

Niemo¿no¶æ wykreowania - czy przyjêcia - ogólnej teorii systemu politycznego, powoduje, i¿

w¶ród politologów, tudzie¿ osób analizuj±cych to pojêcie, uformowały siê swoiste ,,szkoły'',

oferuj±ce okre¶lone podej¶cia (ujêcia) do kategorii systemu politycznego. Idzie tu m.in. o

podej¶cie instytucjonalne, relacjonalne, funkcjonalne czy te¿ cybernetyczne. [1] Nie wchodz±c

w zawiło¶ci powy¿szych perspektyw, na potrzeby niniejszego opracowania, wykorzystana

zostanie trójwarstwowa koncepcja systemu politycznego, zaproponowana przez wrocławskich

politologów - Andrzeja Antoszewskiego i Ryszarda Herbuta w pracy Systemy polityczne

współczesnego ¶wiata (zob. ryc. 1). [2]

Model takiego systemu politycznego składa siê z trzech warstw (płaszczyzn), których analiza

pozwala wyci±gn±æ interesuj±ce wnioski.

(1) Pierwsz± z płaszczyzn stanowi± uwarunkowania społeczno-kulturowe. W skład ich wchodzi

przede wszystkim charakterystyka danego społeczeñstwa (jêzyk, narodowo¶æ, religia) czy te¿

doniosłe konflikty społeczno-polityczne (podziały socjopolityczne). [3] Analiza poszczególnych

elementów pozwala stwierdziæ, czy społeczeñstwo jest jednolite czy sfragmentaryzowane lub

na przykład okre¶liæ dominuj±cy typ czy sposób rozwi±zywania konfliktów społeczno-

politycznych.

Ryc. 1. Trójwarstwowy model systemu politycznego

¬ródło: Opracowanie własne na podstawie: A. Antoszewski, R. Herbut, Systemy polityczne

współczesnego ¶wiata, Gdañsk 2001, s. 47-48.a

(2) Drug± płaszczyzn± s± uwarunkowania instytucjonalne. Obiekty zainteresowañ tej warstwy

to w szczególno¶ci normy organizuj±ce ¿ycie polityczne. Mamy tu wiêc zasady ustrojowe

(podział władz), ustawy zasadnicze (konstytucja) oraz system wyborczy. Co wa¿ne, przy

analizowaniu tej płaszczyzny nie mo¿na pomin±æ relacji czy stosunków pomiêdzy głównymi

o¶rodkami władzy, gdy¿ to one czêsto ¶wiadcz± o istocie uwarunkowañ instytucjonalnych.

(3) Ostatni± płaszczyzn± powy¿szego modelu systemu politycznego, jest system rywalizacji

politycznej. Jest to - jak pisz± autorzy - istota systemu politycznego (...) przejawiaj±ca siê w

zachowaniach podejmowanych przez jego uczestników. [4] Dlatego analiza tej warstwy skupia

siê na systemie partyjnym i jego rywalizacji czy roli jednostek (przywódców politycznych) w

kształtowaniu ¿ycia politycznego.

Wszystkie trzy powy¿sze płaszczyzny (czy warstwy) tworz±ce system polityczny, w szczególny

sposób wpływaj± na siebie. Uwarunkowania społeczno-kulturowe determinuj± kształt

instytucji, a te z kolei wpływaj± na ostro¶æ konfliktów społecznych. Natomiast na system

rywalizacji politycznej oddziaływaj± obie warstwy (zachowania wynikaj±ce z podziałów oraz

ramy organizacyjne), wywołuj±c okre¶lony styl rywalizacji, który mo¿e wpływaæ na konkretne

rozwi±zania instytucjonalne.

(1) Izraelskie uwarunkowania społeczno-kulturowe

Izrael nale¿y do społeczeñstw sfragmentaryzowanych. Od samego pocz±tku powstania tego

http://www.psz.pl/content/view/5638/

Utworzono 9 February, 2008, 15:02

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

pañstwa, w¶ród ludno¶ci istniały zasadnicze podziały, wynikaj±ce z ró¿norodno¶ci etnicznej,

religijnej, kulturowej czy społecznej jego mieszkañców. Obecnie, z ponad 6 milionów

obywateli Izraela, około 80 proc. stanowi± ¯ydzi (ponad połowa urodziła siê w tym kraju,

reszta pochodzi z innych pañstw ¶wiata), pozostałe 20 proc. to w wiêkszo¶ci Arabowie (w¶ród

których 75 proc. to muzułmanie, reszta to m.in. chrze¶cijanie) (por. tabela 1). [5]

Tabela 1. Populacja i wspólnoty religijne w Izraelu

Liczba Procent (%) Populacja 2000 r. 6 369 300 ----- ¯ydzi 5 180 600 81, 3 Arabowie

1 188 700 18, 7 Religia ¯ydzi (judaizm) 4 955 400 77, 8 Muzułmanie 970 000 15, 2

Chrze¶cijanie (Arabowie) 111 400 1, 7 Chrze¶cijanie (inni) 23 700 0, 4 Druzowie 103 800 1,

6 Nie zakwalifikowani 205 000 3, 2¬ródło: G. S. Mahler, Politics and Government In Israel.

The Maturation of a Modern State, Lanham-Oxford 2004, s. 63.

Podział na ludno¶æ arabsk± i ¿ydowsk±, choæ jest bardzo charakterystyczny i wyra¼ny, to

jednak nie stanowi głównej linii dziel±cej społeczeñstwo izraelskie. Wydaje siê, ¿e o wiele

dono¶niejsze i bardziej istotne s± podziały przebiegaj±ce wewn±trz ludno¶ci ¿ydowskiej.

Chodzi tu głównie o konflikt kulturowo-etniczny (aszkenazyjczycy vs. sefardyjczycy) oraz

religijny (ortodoksi vs. ¶wieccy). Warto tak¿e zwróciæ uwagê na konflikt - okre¶lony przez

Arenda Lijphart, Petera J. Bowmana oraz Reuvena Y. Hazana - mianem podziału

nacjonalistyczno-terytorialnego (,,gołêbie'' vs. ,,jastrzêbie''), gdy¿ ma on decyduj±cy wpływ

na system rywalizacji politycznej. [6]

(a) Konflikt Arabowie - ¯ydzi

Obecnie w Izraelu ¿yje ponad milion osób pochodzenia arabskiego. Jest to ludno¶æ nie

¿ydowska, okre¶lana czasami mianem ,,izraelskich Arabów'' albo ,,palestyñskich

Izraelczyków''. Ich sytuacja, od chwili powstania pañstwa, była bardzo trudna. Liczne wojny

arabsko - izraelskie, [7] napiêta sytuacja polityczna czy pó¼niejsze palestyñskie zamachy

terrorystyczne, spowodowały bardzo siln± nieufno¶æ a czasami nawet nienawi¶æ i wrogo¶æ ze

strony wiêkszo¶ci ¿ydowskiej. Pomimo, i¿ Arabowie uzyskali izraelskie obywatelstwo, pañstwo

przez wiêkszo¶æ czasu koncentrowało siê na zagadnieniach stwarzanych przez imigrantów

¿ydowskich, a regiony zamieszkiwane przez Arabów pozostały na marginesie zainteresowañ

władz. Do tego, dochodziły mało popularne w społeczeñstwie ¿ydowskim pogl±dy izraelskich

Arabów, wyra¿aj±ce siê w poparciu arabskiego nacjonalizmu, którego sztandarow± postaci±

był Gamal Naser. Identyfikacja z t± ideologi± stanowiła główny impuls pierwszych politycznych

wyst±pieñ Arabów w Izraelu. W wyniku kolejnych wojen, które koñczyły siê upokorzeniem

krajów arabskich i klêskami ich armii, jeszcze bardziej zdewaluowano wizerunek Araba w

oczach Izraelczyków. [8] Z drugiej strony, ¿ywiołowa rado¶æ ¯ydów z odniesionych zwyciêstw

stawała siê zwykle pocz±tkiem nowych napiêæ pomiêdzy obiema społeczno¶ciami.

Inn± niezwykle wa¿k± przeszkod± w integracji ludno¶ci ¿ydowskiej z arabsk± s± istotne

ró¿nice w tradycji, religii, kulturze czy pozycji społecznej obu nacji. Arabowie - w

zdecydowanej wiêkszo¶ci wyznawcy islamu, wychowani w swojej cywilizacji, której daleko do

warto¶ci ,,zachodu'' - ¶rednio odnajduj± siê w demokratycznym Izraelu, wyrosłym głównie pod

wpływem tradycji europejskich. Poza tym, arabscy obywatele Izraela, to głównie klasa

pracuj±ca w społeczeñstwie zdominowanym przez klasê ¶redni±, politycznie marginalna grupa

w silnie zcentralizowanym pañstwie i arabskojêzyczna mniejszo¶æ w¶ród hebrajskojêzycznej

wiêkszo¶ci. [9] Izolacjê Arabów pogłêbiał dodatkowo fakt, stworzenia przez pañstwo

faktycznie dwóch systemów społeczno-politycznych. Obok ¿ydowskich szkół, powstały uczelnie

z jêzykiem arabskim, kład±ce nacisk na narodowe tradycje i kulturê. Społeczno¶æ ta ma tak¿e

własne programy telewizyjne i radiowe, przestrzega własnych ¶wi±t i zasad religijnych oraz

podlega niezale¿nemu, islamskiemu s±dowi.

Nierówne traktowanie, głêboka nieufno¶æ czy wrêcz dyskryminacja Arabów przez ¯ydów, i z

drugiej strony arabski nacjonalizm i czêsto sprzeciwianie siê statusowi Izraela jako pañstwa

¿ydowskiego i jego prawa do istnienia, spowodowały zasadnicze ró¿nice i podziały w obrêbie

http://www.psz.pl/content/view/5638/

Utworzono 9 February, 2008, 15:02

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

tych społeczno¶ci. Odbicie tych antagonizmów, odnajdujemy tak¿e na poziomie rywalizacji

politycznej. Czêste bojkotowanie wyborów przez ludno¶æ arabsk±, powodowało, i¿ przeciêtnie

w Knesecie zasiada kilku posłów reprezentuj±cych tych obywateli, pocz±tkowo wybieranych z

list sprzymierzonych z izraelsk± lewic±, a nastêpnie z własnych, arabskich partii, z reguły

skrajnie lewicowych. Ten wzglêdny radykalizm arabskich wyborców wynika z upo¶ledzonej

pozycji społecznej oraz wrogiej wobec nich postawy ugrupowañ prawicowych. Przeciêtny Arab,

je¶li nie chce współpracowaæ z ¿ydowsk± lewic±, mo¿e jedynie wybraæ arabski nacjonalizm,

kwestionuj±cy istnienie pañstwa izraelskiego. [10]

(b) Konflikt aszkenazyjczycy - sefardyjczycy

Wewn±trz ¿ydowski konflikt kulturowo-etniczny, dzieli tê społeczno¶æ na aszkenazyjsk± i

sefardyjsk±. I choæ jest to obraz nie¶cisły i mocno uproszczony, to zupełnie wystarczaj±cy na

potrzeby niniejszego opracowania. [11]

W tym znaczeniu, przez aszkenazyjczyków nale¿y rozumieæ ¯ydów, których korzenie tkwi± w

Europie ¦rodkowej i Wschodniej (głównie Niemcy i Polska; od hebr. Ashkenaz - Niemcy).

W¶ród tej grupy, znajduj± siê tak¿e potomkowie aszkenazyjczyków, którzy na przestrzeni lat

wyemigrowali do Ameryki Północnej i Południowej, Afryki Południowej (RPA) i Australii.

Niektórzy członkowie tej społeczno¶ci nadal posługuj± siê tradycyjnym jêzykiem

aszkenazyjczyków, czyli jidysz, mieszanin± słów hebrajskich, słowiañskich i ¶redniowiecznego

dialektu niemieckiego, ale zapisywanego alfabetem hebrajskim. Do czasu II wojny ¶wiatowej,

aszkenazyjczycy stanowili 90% (ok. 15 milionów) wszystkich ¯ydów.

Z kolei sefardyjczycy bêd± wywodziæ siê zarówno od ¯ydów wygnanych w XV wieku z

Hiszpanii i Portugalii (od hebr. Sefarad - Hiszpania), którzy nastêpnie osiedlili siê Afryce

Północnej oraz na europejskim wybrze¿u Morza ¦ródziemnego; jak i od potomków ¯ydów

pochodz±cych z islamskich krajów Azji. Tradycyjnym jêzykiem tej grupy był jêzyk zwany

ladino, zbli¿ony do dialektu starokastylijskiego, ale zapisywany alfabetem hebrajskim. A¿ do

XIX wieku, wiêkszo¶æ ¯ydów w Palestynie nale¿ała wła¶nie do sefardyjczyków.

Konflikt miêdzy aszkenazyjczykami a sefardyjczykami ujawnił siê zaraz po powstaniu Izraela.

Pierwsi osadnicy syjonistyczni i nielegalni imigranci byli aszkenazyjczykami. To oni przyczynili

siê do powstania i zorganizowania pañstwa oraz przygotowali pó¼niejsz± masow± imigracjê

sefardyjczyków z krajów arabskich. Aszkenazyjczycy objêli główne instytucje pañstwowe,

staj±c siê elit± polityczn± i intelektualn±, przenosz±c i rozwijaj±c przywi±zania do tradycji

Europy ¦rodkowo-Wschodniej. Była to grupa wychowana w ideałach demokratycznych, której

bliskie były koncepcje socjalistyczno-pionierskie. Wiêkszo¶æ z nich stanowili zasymilowani,

wykształceni, pół-¶wieccy ¯ydzi, pochodz±cy czêsto ze społeczeñstw technicznie rozwiniêtych.

Z drugiej strony stanêli sefardyjczycy, ¯ydzi ¿yj±cy od stuleci na ziemiach arabskich i dlatego

skłonni byli trzymaæ siê tradycyjnego, patriarchalnego modelu społecznego. Procesy

demokratyczne i wymogi nowoczesnego pañstwa były dla nich obce, co utrudniało im

integracjê z szybko rozwijaj±c± siê gospodark± oraz segmentem aszkenazyjskim. Choæ w¶ród

sefardyjczyków zdarzały siê osoby wykształcone (głównie we Francji i Wielkiej Brytanii), to

jednak ogromn± wiêkszo¶æ stanowiły masy niewykształconej, ubogiej i tradycjonalistycznie

religijnej ludno¶ci, której rytm ¿ycia wyznaczały ¿ydowskie nakazy religijne. Ludno¶æ ta

szybko stała siê obywatelami drugiej kategorii, której aszkenazyjska wiêkszo¶æ próbowała

narzuciæ swój styl ¿ycia. Jednak ró¿nice kulturowe, społeczne i ekonomiczne były zbyt istotne i

obejmowały zbyt wiele dziedzin ¿ycia, aby dało siê je szybko usun±æ.

Sytuacja skomplikowała siê jeszcze bardziej, gdy do Izraela zaczêły przybywaæ coraz wiêksze

fale sefardyjczyków. Liczebno¶æ tej ludno¶ci wzrosła z poni¿ej 15% populacji w 1948 do 50%

w latach sze¶ædziesi±tych. [12] Ze wzglêdu na niebezpieczeñstwo utrzymania siê silnego

http://www.psz.pl/content/view/5638/

Utworzono 9 February, 2008, 15:02

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

podziału pomiêdzy obiema społeczno¶ciami, politycy izraelscy starali siê zapewniæ

sefardyjczykom awans cywilizacyjny oraz doprowadziæ ich do integracji z reszt±

społeczeñstwa. Było to jednak zadanie niełatwe, szczególnie bior±c pod uwagê fakt, i¿ do

koñca lat piêædziesi±tych obie grupy współistniały praktycznie bez wzajemnych oddziaływañ

społeczno-kulturalnych. W tych latach, ¯ydzi z Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu wyra¿ali

swoje frustracje i alienacjê poprzez antyrz±dowe demonstracje (np. ruch ,,Czarnych Panter'')

oraz udzielanie poparcia wyborczego partiom opozycyjnym.

Podział na dwa ¶wiaty etniczno-kulturowe wpływał te¿ na sferê polityki. Społeczno¶æ

nieaszkenazyjska, długo nie miała własnej reprezentacji oraz cierpiała na brak politycznych

osobowo¶ci. Liczba posłów pochodzenia afrykañskiego i azjatyckiego, była niewielka, choæ z

o¶miu w roku 1948, wzrosła do dziewiêtnastu (na 120) w 1973 roku. [13] Sytuacja poprawiła

siê dopiero w latach 80. Protesty społeczne ucichły i stały siê marginalne, a upo¶ledzone

dawniej grupy osi±gnêły postêp niemal we wszystkich dziedzinach ¿ycia społecznego. Coraz

czê¶ciej zaczêły pojawiaæ siê mał¿eñstwa mieszane i przeró¿ne kontakty miêdzy-grupowe. I

choæ wci±¿ widaæ ró¿nice miêdzy aszkenazyjczykami i sefardyjczykami, to bez w±tpienia, nie

stanowi± one zagro¿enia dla stabilno¶ci społeczno-politycznej pañstwa. [14]

Nastêpny podział dziel±cy społeczno¶æ izraelsk±, to konflikt aksjologiczny, czyli spór o

znaczenie i wpływ judaizmu na pañstwo. Kwestia ta, od samego pocz±tku wzbudzała napiêcia

społeczne, powoduj±c protesty, demonstracje i liczne przesilenia rz±dowe.

Izrael nie ma pisanej konstytucji (zob. ni¿ej) oraz wyra¼nego rozdziału pañstwa i religii.

Spowodowane jest to zwi±zkiem religii moj¿eszowej z narodem ¿ydowskim, gdy¿ judaizm,

naród, kultura i etyka s± od siebie ¶ci¶le uzale¿nione, i nawet niewierz±cemu ¯ydowi trudno

odrzuciæ dziedzictwo, które przecie¿ korzeniami siêga do tradycji biblijnych (religijnych).

Relacje miêdzy pañstwem a religi± opieraj± siê wiêc na status quo, czyli przestrzeganiu

czterech podstawowych zasad. Po pierwsze, szabat i ¿ydowskie ¶wiêta s± oficjalnymi ¶wiêtami

pañstwowymi; po drugie, w instytucjach publicznych podawana jest ¿ywno¶æ koszerna; po

trzecie, status cywilny (mał¿eñstwa, rozwody, pogrzeby, niektóre aspekty dziedziczenia)

podlega jurysdykcji s±dów rabinicznych; po czwarte, szkoły pañstwowe reprezentuj±

pañstwowy nurt ¶wiecki lub pañstwowy nurt religijny i s± finansowane z bud¿etu pañstwa.

[15]

Oczywi¶cie nie wszystkim odpowiada taki stan rzeczy. Czê¶æ ortodoksyjna domaga siê jeszcze

wiêkszego wpływu na pañstwo (lub w ogóle pañstwa religijnego, opartego na prawach

halachy). Z kolei społeczno¶æ ¶wiecka uwa¿a, i¿ ju¿ obecnie pañstwo za bardzo manifestuje

swoj± judaistyczn± to¿samo¶æ i domaga siê zniesienia przywilejów religijnych. Jednocze¶nie,

dosyæ trudno opisaæ dokładny podział społeczeñstwa i wyznaczyæ jego granicê. Bior±c jednak

pod uwagê badania opinii publicznej przeprowadzone przez Instytut Guttmana, mo¿na

zaryzykowaæ uogólnienie, i¿ w społeczeñstwie izraelskim wystêpuje do 30% osób

zlaicyzowanych i tyle¿ samo osób religijnych. [16]

Spór miêdzy uniwersalistyczn±, ¶wieck± i racjonalistyczn± orientacj± a głosicielami

wyj±tkowo¶ci ¿ydowskiej, dosyæ regularnie wzbudza tak wielkie emocje, i¿ powoduje liczne

upadki gabinetów izraelskich, demonstracje a nawet uliczne starcia miêdzy obiema opcjami.

Na poziomie politycznym, spolaryzowane segmenty reprezentuj± niezwykle wpływowe partie

religijne oraz ugrupowania ¶wieckie (anty-religijne) (zob. ni¿ej). O ile podział na ¯ydów

aszkenazyjskich i sefardyjskich stopniowo łagodnieje, to spór o rolê judaizmu w pañstwie

wyra¼nie przybiera na sile. Obecnie trudno wskazaæ rozs±dne rozwi±zania tej sytuacji, i jak

sugeruje Urii Huppert (...) tak jak niebezpieczeñstwem zewnêtrznym dla Izrael byli i s±

Arabowie, tak niebezpieczeñstwem wewnêtrznym byli i s± religijni fundamentali¶ci. Konflikt

pomiêdzy ortodoksj± a ¶wieckim pañstwem to dzi¶ nasz najwiêkszy problem wewnêtrzny. [17]

http://www.psz.pl/content/view/5638/

Utworzono 9 February, 2008, 15:02

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

(d) Konflikt ,,jastrzêbie'' - ,,gołêbie''

Specyfik± społeczeñstwa izraelskiego, jest brak podziału na prawicê i lewicê w takim

znaczeniu jak to siê przyjêło w Europie Zachodniej. Oczywi¶cie w społeczeñstwie funkcjonuj±

pojêcia prawicy i lewicy, z tym, ¿e kryteriom tym raczej nie przypisuje siê tradycyjnych

znaczeñ ,,europejskich'' a odnosi siê je przede wszystkim do zało¿eñ w kwestii rozwi±zania

problemu palestyñskiego/arabskiego.

Izraelski podział na prawicê i lewicê, okre¶lany tak¿e mianem konfliktu nacjonalistyczno-

terytorialnego, ma zatem wył±cznie wymiar stosunku do polityki arabskiej. W tym znaczeniu,

prawica - okre¶lana kategori± ,,jastrzêbi'' - uwa¿a, i¿ wstêpnym i nieodzownym warunkiem

jakichkolwiek rokowañ z Palestyñczykami musi byæ całkowite wyrzeczenie siê przez nich

terroru, a ka¿de ustêpstwo izraelskie powinno byæ rekompensat± za ustêpstwo strony

palestyñskiej, gdy¿ w przeciwnym razie Palestyñczycy mno¿± swoje ¿±dania i domagaj± siê od

Izraelczyków kolejnych ustêpstw, a¿ do zgody na likwidacjê Izraela. Natomiast lewica -

okre¶lana mianem ,,gołêbi'' - postuluje, i¿ nale¿y pod±¿aæ w stronê kompromisu, poprzez

ustêpstwa wobec Palestyñczyków, m.in. dla skłonienia ich do wyrzeczenia siê przemocy i

terroru. [18]

W grê wchodz± tu głównie kwestie ziem zajêtych przez Izrael podczas wojny sze¶ciodniowej

(Zachodni Brzeg Jordanu, Wzgórza Golan, czê¶æ Jerozolimy), gdzie ,,jastrzêbie'' skłaniaj± siê

ku tendencji zasiedlania i ekspansji tych terenów, za¶ ,,gołêbie'' zorientowane s± na hasło

,,ziemia za pokój''. Granica pomiêdzy obiema grupami przebiega według przekonania, jaka

jest najlepsza i najskuteczniejsza droga do zapewnienia osobistego bezpieczeñstwa

mieszkañcom Izraela. Warto te¿ wspomnieæ, i¿ oba bloki wcale nie j± jednomy¶lne, poniewa¿

w¶ród ich składników istniej± do¶æ znaczne ró¿nice, od zupełnie nie przejednanej i agresywnej

postawy na jednym skraju skrzydła do natychmiastowej gotowo¶ci do bardzo daleko id±cych

ustêpstw na skraju drugiego skrzydła. [19]

(2) Izraelskie uwarunkowania instytucjonalne

(a) Ustawy zasadnicze

Izrael nie posiada spisanej konstytucji w sensie jednego aktu normatywnego o szczególnej

mocy prawnej. Nie oznacza to jednak¿e, i¿ Izrael celowo pod±¿ył w kierunku rozwi±zania

westminstersko-brytyjskiego, gdy¿ w przypadku Izraela brak konstytucji wynika po prostu z

braku porozumienia co do tre¶ci ustawy zasadniczej (m.in. sprzeciw partii religijnych). [20]

Tym niemniej, w przeci±gu ponad półwiecza istnienia Izraela, parlament tego kraju

systematycznie normował zasady funkcjonowania pañstwa. Odbywało siê na to zasadzie

uchwalania tzw. ,,Aktów konstytucyjnych'' czy te¿ ,,Ustaw zasadniczych'' (Fundamental Law),

których - jak do tej pory - przyjêto jedena¶cie. S± to: Ustawa Zasadnicza o Knesecie (1958);

O gruntach izraelskich (1960); O Prezydencie Pañstwa (1964); O gospodarce finansowej

pañstwa (1975); O siłach zbrojnych (1976); O Jerozolimie stolicy Izraela (1980); O

s±downictwie (1984); O Kontrolerze Pañstwowym (1988); O wolno¶ci zawodowej (1994); O

godno¶ci ludzkiej i wolno¶ci (1994) oraz Ustawa Zasadnicza o Rz±dzie (2001). [21]

Szczególn± kwesti±, przy analizowaniu powy¿szych ustaw jest ich pozycja prawna, a

mianowicie, ustaw tych nie nale¿y traktowaæ jako głównych aktów prawnych, nadrzêdnych

wobec zwykłych ustaw, gdy¿ uchwalane s± one zwykł± wiêkszo¶ci± głosów i - poza wyj±tkami -

t± sam± droga mog± byæ zniesione. Mo¿na wiêc ¶miało powiedzieæ, i¿ w Izraelu obowi±zuje

system konstytucyjny bez formalnie przyjêtej konstytucji.

(b) Re¿im polityczny

http://www.psz.pl/content/view/5638/

Utworzono 9 February, 2008, 15:02

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: