Strona 4
Thomas Luckmann „Niewidzialna religia”
1. Jakie jest miejsce człowieka w porządku społecznym?
§ w konfrontacji ze współczesnym społeczeństwem,
§ gdzieś pomiędzy społeczeństwem masowym a indywidualizmem,
§ odpowiedź sformułować w ujęciu holistycznym na gruncie socjologicznej TEORII RELIGII.
§ Posłuchać Durkheima i Webera i połączyć rozwiązanie dylematu ze słowem-kluczem sekularyzacją współczesnego świata
§ PROBLEM ISTNIENIA JEDNOSTKI W SPOŁECZEŃSTWIE JEST PROBLEMEM „RELIGIJNYM”!
2. Blask dyscypliny a jej jałowość (okres kościelny, pastorski)
§ Lata 30 i 40. – religia była rozumiana jako system wierzeń, spełniający pewne funkcje integracyjne w prymitywnej społeczności, jeśli nie jako prehistoryczny etap rozwoju umysłu ludzkiego, i którego przetrwanie w formie instytucjonalnej we współczesnym społeczeństwie nie stanowi już zainteresowań badawczych dla socjologa.
§ Później, w latach powojennych socjologia religii została odkryta przez kościoły.
§ Zarzuty: przesyt badań ilościowych, (prymitywnych) monografii organizacji kościelnych, prac na temat socjologii parafii. Za dużo tego, za dużo procentów, liczb, danych – w książce Luckmanna nie ma ani jednej liczby!
§ WĄSKA I POWIERZCHOWNA SOCJOLOGIA RELIGII, ZBYT KOŚCIELNA, PARAFIALNA, wręcz SOCJOLOGIA RELIGII = SOCJOLOGIA PARAFII
§ Religijność pojmowana wyłącznie jako religijność kościelna, a definicja religii ma swoją treść opartą na kościele
§ Zdominowanie socjologii religii przez Kościoły – sponsorów
§ MONOPOL KOŚCIOŁA NA RELIGIĘ!
§ Założenia: 1) Identyfikacja ze sobą Kościoła i religii (RELIGIA = zorganizowanie i zinstytucjonalizowanie) 2)Religia faktem społecznym 3) Religia jest zinstytucjonalizowanym konglomeratem pewnych irracjonalnych wierzeń, które wynikają z konfrontacji jednostek i społeczności z niepojmowaną dla nich rzeczywistością. 4) Poglądy pozytywistyczne, zastąpienie religii nauką.
3. W Europie:
SEKULARYZACJA – wyraźnie pejoratywne zabarwienie – proces patologii religijnej mierzonej przy pomocy kurczącego się oddziaływania Kościoła - próżnia instytucjonalna (Comte i jego anty-kościół)
§ Zatem rola socjologii religii to analiza narodowych i klasowych różnic w procesie upadku religii, w kurczeniu się oddziaływania Kościoła.
è Areligijne społeczeństwo – kondycja
è Kościoły są wyspami religii (irracjonizmu) na morzu zeświecczenia (lub rozumu)
è Zatem rola socjologii religii to analiza narodowych i klasowych różnic w procesie upadku religii, w kurczeniu się oddziaływania Kościoła.
è Kościół a procesy urbanizacji i industrializacji (zależność pomiędzy tym a sekularyzacją)
è Zinstytucjonalizowane rozumienie religii jest bliskie samookreśleniu się Kościołów, niezależnie od teologicznych argumentów o kościele widzialnym i niewidzialnym.
4. Religijność indywidualna
§ zjawisko oparte na potrzebach psychologicznych, które są odpowiednio hierarchizowane przez wyspecjalizowane instytucje religijne (w domyśle kościoły) i przez nie zaspakajane
§ Wymiar obiektywny vs. wymiar subiektywny religijności
WYMIAR OBIEKTYWNY
WYMIAR SUBIEKTYWNY
obserwowany= zinstytucjonalizowane uczestnictwo: dominicantes, comunicantes
Socjopsychologiczne zjawisko, identyfikowane z religijnymi postawami lub opiniami (badania opinii publicznej, kwestionariusze)
§ Zamykanie się religii, odgradzanie – dlaczego socjologia religii zapomina o klasycznych źródłach?
§ JAKIE SĄ WARUNKI, W KTÓRYCH „TRANSENDENDENTNE” NADRZĘDNE I „INTEGRUJĄCE” STRUKTURY ZNACZENIOWE ZOSTAJĄ ZOBIEKTYWIZOWANE SPOŁECZNIE?
§ Czy we współczesnym społeczeństwie, jakiekolwiek społecznie zobiektywizowane struktury znaczeniowe, z wyjątkiem tradycyjnych instytucjonalnych doktryn religijnych, działają integrująco na zachowania życia codziennego i usprawiedliwiają kryzysy tych zachowań.
5. Religia zorientowana kościelnie na obrzeżach współczesnego społeczeństwa
§ Zubożenie teorii, braki metodologiczne socjologii religii
§ Nie można uogólnić danych, generalizować, ponieważ zbyt silne są konotacje pomiędzy interpretacjami a Kościołem
Religijność na wsi jest większa niż w mieście
Warunki lokalne i regionalne o charakterze ekonomiczno-politycznym (przenikanie się gospodarek miasta i wsi, rosnąca racjonalizacja rolnictwa, dyfuzja kultury miejskiej do wsi przez środki masowego przekazu) + specyficznie „religijna” tradycja – zależna od regionu, dlatego różnie przebiega w różnych miejscach.
Mniejsza religijność na wsi niż zakładano, mniejsze różnice.
Kobiety są bardziej religijne niż mężczyźni a młodzież i starsi są bardziej religijni niż pokolenie średnie
Emancypacja kobiet, zmiana społeczna spowodowana większym zaangażowaniem w pracę zawodową kobiet.
Płeć i wiek nie ma znaczenia, natomiast role społeczne tak, jeśli chodzi o religijność tak. To grupy zawodowe i klasy społeczne są zróżnicowane pod względem religijności
Kobiety pracujące mają taką wykazują taką samą religijność jak mężczyźni
Niski udział w nierytualnej działalności kościołów (kluby młodzieżowe, instytucje charytatywne)
EKOLOGIA SPOŁECZNOŚCI oraz ROZKŁAD KLAS SPOŁECZNYCH i GRUP ZAWODOWYCH wpływa na zaangażowanie jednostek:
Wyższe wskaźniki: rolnicy, urzędnicy i ludzie o wysokich kwalifikacjach zawodowych.
Farmerzy, chłopi i ci członkowie klas średnich, którzy są pozostałością tradycyjnej burżuazji i drobnomieszczaństwa, wysoki stopień zaangażowania niż klasa robotnicza.
Pozarytualna aktywność zależy od regionu i wyznania
§ Stopień zaangażowania w procesy charakterystyczne dla współczesnego społeczeństwa przemysłowego koreluje negatywnie ze stopniem zaangażowania w religijność kościelną.
§ Ale wszystko zależy od kraju, jeśli katolicyzm ma mieć wyższe współczynniki niż protestantyzm, to część różnic można przypisać różnicom w poziomie uprzemysłowienia, ale są również takie czynniki jak: obecność lub brak tradycji walczącego socjalizmu, różne formy stosunków kościół państwo.
+ znaczenia narodowe i regionalne, które są wyabstrahowane od czynników demograficznych, ekonomicznych, czy politycznych.
Lub też stosunek liczby członków wyznania do ogólnej liczby ludności – kongregacje diaspory – stosunkowo wysoki stopień uczestnictwa.
§ Wyniki badań socjologii religii wskazywały, że religia (jeśli Kościół i religia są tym samym) staje się marginalnym zjawiskiem we współczesnym społeczeństwie, aż przestaje być religią.
ŚMIERĆ RELIGII – SEKULARYZACJA!
6. Porównanie Stanów Zjednoczonych i Europy
§ Napotkane problemy: olbrzymia różnorodność instytucjonalnych form religii w Ameryce nie została jeszcze dokładnie i systematycznie zbadana, odchylenie pozytywistyczne, unikatowa historia religijno-społeczna Ameryki: brak przeszłości feudalnej i klasy chłopskiej, doświadczenie pogranicza, zróżnicowanie pod względem etnicznym i wyznaniowym, fala imigracji, pospieszne procesy urbanizacji i uprzemysłowienia, problem murzyński oraz bardzo wczesne powstanie dominującego światopoglądu i sposobu życia klasy średniej.
§ Mniejsze dysproporcje pomiędzy klasą średnią a robotniczą w Stanach Zjednoczonych, nie ma rozdziału w ich kościelno-akościelnym zorientowaniu. Klasa robotnicza przejmuje nawyki i styl życia klasy średniej.
§ Mniejsze koszty konwersji religijnej, chodzi się tam gdzie się mieszka – gdzie jest blisko!
§ PROCES UNIFIKACJI DOKTRYNALNEJ – ciągłe niwelowanie różnic ideologicznych i zanikającego związku doktryny z przynależnością do wyznania pomiędzy katolicyzmem, protestantyzmem i judaizmem. – MIĘDZY DOKTRYNAMI
– przekształcenie strukturalne: BIUROKRATYZACJA zgodna z racjonalnymi zasadami biznesu,
– przystosowanie się do świeckiego sposobu życia.
Ale różnice SPOŁECZNE w tradycjach tych religii ciągle odgrywają jakąś rolę, między innymi dzięki ENDOGAMII, sposób życia i baza społeczna wyznaczone przez subkultury religijnej etykiety są w dalszym ciągu bardzo znaczące.
§ NAJWYŻSZY STOPIEŃ ZAANGAŻOWANIA W RELIGIĘ KOŚCIELNĄ w Stanach Zjednoczonych,
§ Wyraźne różnice w charakterze religii kościelnej pomiędzy USA a Europą
W Europie ograniczoność zmian wewnętrznych, mały zasięg populacji, jej baza społeczna skurczyła się do tej części ludności, która co charakterystyczne jest peryferyjna wobec struktur społeczeństwa modernistycznego: chłopstwa, resztek tradycyjnej burżuazji i drobnej burżuazji w łonie klas średnich – warstwach, które nie angażują się w typowe procesy wytwórcze społeczeństw przemysłowych i miejskich.
W Stanach Zjednoczonych szeroki rozkład religii kościelnej w klasach średnich. Radykalna zmiana wewnętrzna w amerykańskiej religii kościelnej.
PRZYJĘCIE ŚWIECKIEJ WERSJI PROTESTANCKIEGO ETOSU PRZEZ KOŚCIOŁY
Wynika to z konstelacji różnych elementów amerykańskiej historii religijno-społecznym.
AMERICAN DREAM!
2 strategie reakcji Kościołów
§ Jeśli Kościoły podtrzymują swoje instytucjonalne roszczenie do reprezentowania i ustalania tradycyjnych religijnych uniwersów znaczeniowych, to udaje im się przetrwać głównie poprzez wiązanie się z grupami i warstwami społecznymi, które w dalszym ciągu są nakierowane ku wartościom minionego porządku społecznego –
§ Jeśli Kościoły dopasowują się do dominującej kultury współczesnego społeczeństwa przemysłowego, to muszą się podjąć funkcji jej legitymizacji (uprawomocnienia). Zatem traci na znaczeniu tradycyjne uniwersum znaczeniowe.
§ proces sekularyzacji zmienił albo społeczne umiejscowienie religii kościelnej, albo jej wewnętrzne uniwersum znaczeniowe – nie ma jednej sekularyzacji, są różne modele sekularyzacji!
§ INDUSTRIALIZACJA i URBANIZACJA to specyficzne procesy społeczno-historycznych, które doprowadziły do wszechogarniających zmian w całej strukturze społecznej. Związek pomiędzy sekularyzacją a uprzemysłowieniem jest pośredni!
Normy religijne na całe życie, totalne, były nadrzędne do norm wszelkich instytucji, determinowały wszystko, teraz są normami częściowymi.
Podsumowanie:
§ Religia zorientowana kościelnie stała się marginalnym zjawiskiem we współczesnym społeczeństwie
§ tradycyjna religia kościelna została zepchnięta na margines „nowoczesnego” życia w Europie.
W Ameryce stała się bardziej „nowoczesna” dzięki przejściu przez proces wewnętrznej sekularyzacji.
akemi