Potrzeba planowania strategicznego Użyteczność – koordynacja działań w GP Względy formalne – pozyskanie funduszy zewnętrznych Względy merytoryczne – zasady planowania przestrzennego: Zasada zgodności decyzji planistycznych z politycznymi Zasada wewnętrznej zgodności opracowań planistycznych Zasada założeń progresywnych Zasada respektowania ustaleń planistycznych jednostki terytorialnej wyższego rzędu
Ład przestrzenny jako specyfika pojmowania ładu przestrzennego Nadrzędny cel gospodarki przestrzennej
uzyskanie określonej struktury przestrzennej i funkcjonowania przedmiotu gospodarki przestrzennej
Organizacja przestrzenna terytorialnego systemu społecznego
organizacja przestrzenna terytorialnego systemu społecznego spełniająca kryteria racjonalności ogólnospołecznej
Interes społeczny uzyskanie ładu przestrzennego leży w interesie społeczności lokalnych
Wartość osiągniecie ładu przestrzennego wychodzi poza interes jednostki i grupy społecznej, w skład której wchodzi jednostka
Dobro wspólne ład przestrzenny ma charakter dystrybutywny, jest wspólnym dziełem społeczności lokalnej oraz jest w istocie swej godziwy
Strategia: sposób osiągnięcia wyznaczonych celów poprzez sterowanie rozwojem
Cele planowania strategicznego: ustalenia podstawowych kierunków rozwoju, przeciwdziałanie decyzjom doraźnym, dostarczenie władzom lokalnym podstaw racjonalnego działania
Przesłanki wyzwalające proces planowania strategicznego
Potrzeba reagowania na zjawiska niekorzystne:
przestarzała i wadliwa produkcja przemysłowa (gigantomania i monotypia)
przestarzała i wadliwa produkcja rolna (nadmierne rozdrobnienie gospodarstw rolnych)
stary system zarządzania (przewaga resortowego nad terenowym)
niedowład urzędów administracji państwowej
niedostateczna sprawność samorządów terytorialnych;
postawy roszczeniowo-rewindykacyjne stanowiące pozostałość państwa nadopiekuńczego
szerokie otwarcie gospodarki (wolny rynek, wolne ceny, wymienialność pieniądza, konkurencyjność jakościowa i cenowa)
konstytucyjne wprowadzenie prawa własności, obligującego do odpowiedzialności prawnej i moralnej za podejmowane przedsięwzięcia
nacisk wzrastającego napływu informacji
wymóg podnoszenia kwalifikacji (znajomość języków obcych, wielozawodowość, zmiana zawodu), związany z koniecznością adaptacji do nowych warunków życia
Potrzeba właściwego wykorzystania sytuacji: efektywne wykorzystywanie lokalnych zasobów, promowanie nowych miejsc pracy, efektywne zarządzanie dochodami publicznymi, wspieranie sektora prywatnego ze względu na jego podstawową rolę w budowaniu postępu gospodarczego
Metody analityczne wykorzystywane w budowie strategii Analiza SWOT Analiza BCG
Analiza SWOT (SWOT analysis):
metoda pozwalająca przeanalizować atuty i słabości regionu/gminy/miasta wobec szans i zagrożeń stwarzanych przez otoczenie.
Skrót SWOT pochodzi od pierwszych liter angielskich stów: strenghts (mocne strony), weaknesses (słabe strony), opportunities (szanse),threats (zagrożenia).
Zakres przedmiotowy analizy SWOT
Kapitał fizyczny: budynki, drogi maszyny, sieć przekaźnikowa, infrastruktura komunalna
Kapitał finansowy: zasoby gotówki, akcje, obligacje, itp.
Kapitał informacyjny: zasób informacji dostępny lokalnej społeczności, bazy danych możliwe (dostępne, aktualne, wiarygodne) do wykorzystania
Kapitał przyrodniczy: jakość klimatu, rzeźba, gleby, różnorodność biologiczna, stan środowiska
Kapitał kulturowy: dziedzictwo kulturowe, zabytki, przekaz kulturowy, zwyczaje i obyczaje, tradycja, wierzenia, kulinaria, tradycyjne formy uprawy i hodowli
Kapitał ludzki: ludzie – stan zdrowia, wykształcenie, poziom zamożności, poziom bezrobocia
Kapitał społeczny: współpracujący ludzie, aktywność społeczna, zaufanie, emocje, więź z regionem, miejscowością, stowarzyszenia, lokalni liderzy
Analiza BCG (Boston Consulting Group)gwiazdy trudne dzieci dojne krowy psy (kule u nogi)
Zasady formułowania strategii
1.Podejście ostrzegawcze: nacisk na istniejące realnie tendencje i możliwe kierunki rozwoju
Stosowane w przypadku gdy: brak środków inwestycyjnych,następuje pogorszenie stanu środowiska przyrodniczego,obniża się poziom życia i dochodzi do (Þefekt): ,depopulacji, degradacji, dekapitalizacji
2.Podejście prospektywne: wskazuje pożądane kierunki rozwoju, poprawy sytuacji, oraz możliwość stopniowego zaspokajania potrzeb i aspiracji.Stosowane gdy na pierwszy plan wysuwa się konieczność:likwidacji istniejących zaniedbań, systematycznej poprawy obsługi ludności, restrukturyzacji produkcji,działania w zakresie ochrony środowiska i przyrody
Typy metodologiczne w budowie strategii
1.Egzogeniczny: rozwój oparty na gospodarce surowcowo-przemysłowej i eksploatacji rolnictwa (preferencja obszarów o najwyższej efektywności) Stosowany gdy dominującą rolę odgrywają świadczenia na rzecz gospodarki narodowej z niezbędnymi zabezpieczeniami w sferze społeczno-gospodarczej
2.Samorozwojowy: wykorzystywane są walory środowiska przyrodniczego, istniejące zainwestowanie, zdolności produkcyjne oraz samorządność terytorialna Stosowany gdy celem jest wykorzystanie szans oraz likwidacja zaniedbań poprzez inicjatywność lokalną i wykorzystanie środków własnych
Warianty strategii rozwoju
1.Wariant zachowawczy - utrzymania istniejących trendów
Stosowany gdy: niski i nierównomierny stopień dopływu środków finansowych, powolna zmiana struktur organizacyjnych, niski poziom aktywności społecznej Þ Oznacza: ograniczenie się do utrzymania obecnego stanu zainwestowania przy niezbędnych zabiegach eliminujących zagrożenia w sferze społecznej i technicznej
2.Warint rozwoju spolaryzowanego, Dofinansowanie celowe, wybranych branż lub regionów
Powoduje zróżnicowanie geograficzne lub branżowe sfer rozwoju poprzez ogniskowanie finansowania na obszarach priorytetowych, Zakłada niewielki, ale zauważalny wzrost nakładów finansowych, pozwalający na zdynamizowanie sfery gospodarczej, Przy ciągłym kryzysie liczy się na pozyskiwanie środków ze źródeł zagranicznych, kredytów lub subwencji na określone cele, Niweluje jedynie najostrzejsze konflikty – może prowadzić do pogłębienia różnic rozwoju
3.Wariant harmonijnego rozwoju Cechy charakterystyczne:, wydatny wzrost nakładów inwestycyjnych, duża i rozległa dynamika zmian, działania gwarantujące stopniowe przywracanie równowagi, Realizacja zależna od licznych warunków wstępnych: odpowiedniego dopływu środków finansowych, stabilizacji sytuacji społeczno-politycznej, adaptacja do struktur i wymagań europejskich
Typy strategii
Strategie kierunkowe - preferujące określony typ rozwoju
1.Strategia proekologiczna: dążenie do zachowania środowiska przyrodniczego w możliwie najmniej zmienionym stanie. Konieczna jest eliminacja zaniedbań (infrastrukturalnych i społecznych) i podporządkowanie interesów lokalnych celom ogólnospołecznym o zasięgu ponadregionalnym.
Uwarunkowanie wewnętrzne: utrzymanie niskiego zainwestowania, przy zapewnieniu minimum zaspokojenia potrzeb;
Uwarunkowanie zewnętrzne: likwidacja lub efektywne ograniczenie zagrożeń środowiska
Charakter bierny: minimalizuje zmiany we wszystkich sferach
Þ ROZWÓJ JAKOŚCIOWY
2.Strategia proosadnicza: preferuje wyraźną poprawę warunków życia ludności miejscowej połączoną z niezbędnymi gwarancjami w zakresie ochrony środowiska. (Zasoby środowiska są wykorzystywane do osiągnięcia korzyści społecznych)
Cechy charakterystyczne: przewaga rozwoju lokalnego i ograniczenie świadczeń na rzecz regionu i kraju, maksymalne wykorzystanie uprawnień władzy lokalnej, wykorzystanie możliwości gospodarczych każdej jednostki osadniczej
Strategia czynna: radykalna poprawa sytuacji przy mobilizacji środków wszelkiego typu (społeczno-ekonomicznych)
ÞROZWÓJ ILOŚCIOWY
Strategie celowe - ukierunkowane na rozwiązanie problemu, całościowo
1.Strategia osłonowa: ochrona najcenniejszych wartości materialnych i zapewnienie odpowiedniego poziomu życia grup ludności ekonomicznie najsłabszych Główny cel: osiągnięcie i utrzymanie minimum społecznego, przetrwanie poszczególnych zakładów pracy i gospodarstw rolnych; przewaga działań administracyjnych nad inicjatywą oddolną Źródło finansowania: budżet lokalny i dotacje celowe
2.Strategia restytucyjna: preferuje aktywność społeczną, zmierza do wykorzystania szans rozwojowych
Główny cel: stymulacja działalności i przedsiębiorczości miejscowej ludności; przewaga inicjatyw społecznych i indywidualnej przedsiębiorczości nad administracją Źródło finansowania: środki własne, kredyty
Korzyści z opracowania strategii rozwoju gminy; jasne i precyzyjne sformułowanie celów i kierunków rozwoju społecznego i ekonomicznego, wstęp do sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i planów zagospodarowania przestrzennego (oraz Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju i planów zagospodarowania przestrzennego województw) , skoordynowanie i uporządkowanie działań, optymalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, ludzkich, infrastruktury technicznej i społecznej, lepsze, skuteczniejsze zarządzanie budżetem, zwiększenie możliwości zdobywania środków zewnętrznych
Strategia rozwoju gminy - Założenia metodyczne
Strategia rozwoju gminy jest:scenariuszem przyszłości, do którego dążą władze samorządowe, obejmującego określone sposoby działania, dzięki którym dokonać można transformacji obecnej sytuacji na projektowaną oraz organizacyjno-finansowy opis procesu dochodzenia do założonych celów.
Istota planowania strategicznego
Planowanie strategiczne to: systematyczne i ciągłe działania, podczas których: samorząd przewiduje i planuje przyszłość, określa odpowiednie etapy realizacji, realne środki do jej osiągnięcia,wyznacza odpowiedzialnego za realizację
Planowanie strategiczne jest procesem ciągłym (nigdy się nie kończącym)
Użyteczność efektywnego planowania strategicznegopomaga samorządowi sformułować wspólne, akceptowane cele i tak kierować rozwojem gospodarczym, by je osiągnąć przedstawia samorządowi cele i zadania rozwoju gospodarczego (jakie plany są do zrealizowania, jakie są niezbędne ku temu zasoby, jak osiągnąć założone cele), w przeciwieństwie do innych metod planistycznych - dobre planowanie strategiczne powinno skupiać się na wykonalnych, a nie pożądanych przedsięwzięciach, musi zawierać realistyczną ocenę uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych środowiska lokalnego
Rola efektywnego planowania strategicznego Pozwala: sporządzić budżet i planowanie finansowe, uniknąć przypadkowości w podejmowanych decyzjach, porządkować preferencje lokalnej społeczności, hierarchizować potrzeby i problemy lokalne według ważności i wykonalności, określić na czym i w jakim kierunku ma się skupić wysiłek społeczności, usprawnić zarządzanie
Cele budowania strategii rozwoju aktywizacja i rozwój społeczności lokalnej poprzez uspołecznienie samego procesu budowania strategii oraz intensywny program promocji i rozwoju przedsiębiorczości, integracja społeczności lokalnej wokół wspólnych problemów, interesów i długofalowych celów , lepsze i dokładniejsze rozpoznanie problemów, przeszkód i zagrożeń w rozwoju i efektywne im przeciwdziałanie, dostarczanie lokalnej społeczności skutecznego instrumentu do długofalowego zarządzania gminą
Etapy procesu planowania strategicznego zorganizowanie społeczności - wybór liderów oraz ewentualne ustanowienie partnerstwa publicznoprawnego poprzez powołanie grupy inicjatywnej (np. komitetu planowania bądź forum rozwoju); dokooptowanie ekspertów oraz przedstawicieli urzędu gminy uzyskanie poparcia przez wszystkich partnerów społecznych
Cechy lidera: nie boi się zmian i nowości; myśli perspektywicznie,ma poważanie u innych; jest elastyczny, umie słuchać; ,ma interesujące pomysły; umie je realizować,ma wsparcie współmieszkańców,uczy się na błędach; nie boi się niepowodzeń,samokrytyczny; ma odwagę przyznać się do błędów,podejmują niepopularne decyzje i działania
Rola liderów społeczności lokalnej jest niezmiernie istotna na każdym etapie konstruowania strategii rozwoju gminy: dzielenie się wiedzą i doświadczeniem, zbieranie informacji o gminie, zielenie się własnymi pomysłami, przekonywanie innych do celów programu, integracja społeczeństwa lokalnego wokół wspólnych problemów, interesów i długofalowych celów;
Rola ekspertów:
1.inspirowanie, odkrywanie nowych możliwości i punktów widzenia, 2.przekazywanie profesjonalnej wiedzy i doświadczenia
3.ukazywanie korzyści i wad gminy
W pracach nad budową strategii dla gmin autorzy opracowania wykorzystują metodę społeczną zwaną również metodą planowania partnerskiego (ang. participation method) oraz aktywne techniki pracy grupowej, jak np. techniki grup nominalnych, techniki grup celowych oraz technikę burzy mózgów. charakterystyka gminy i jej potencjału gospodarczego - analiza statystyczna w ujęciu dynamicznym na tle innych gmin, powiatu, województw, analiza SWOT – OTOCZENIE WEWNĘTRZNE - mocne i słabe strony; OTOCZENIE ZEWNĘTRZNE (KONKURENCYJNE) - szanse i zagrożenia, określenie WIZJI i MISJI gmin, identyfikacja najważniejszych – obszarów problemowych, sformułowanie celów strategicznych, wyodrębnienie celów (zadań) operacyjnych i szczegółowych oraz opracowanie zasad ich rozwiązania, opracowanie harmonogramu działań z uwzględnieniem miejsca, czasu, środków rzeczowych i finansowych oraz osoby bądź organizacji odpowiedzialnej za realizację celów, opracowanie tekstowe i przyjęcie strategii, wdrażanie,monitoring, aktualizacja, ocena
Strategia rozwoju gminy powinna koncentrować się na: ukierunkowaniu przyszłości gospodarczej, dentyfikacji obszarów problemowych, wytyczeniu najważniejszych celów, jakie społeczność lokalna chce osiągnąć na danym obszarze.
Strategia powinna umożliwić wspólnocie gminnej stworzenie własnego wizerunku (charakterystyczny rys gminy, pozwalający na jej jednoznaczną identyfikację i wyróżnienie się z otoczenia). Strategia powinna być skutecznym sposobem na rozwój. Strategia nie może powstać bez lokalnej społeczności, bez układów partnerskich w samorządzie: aby wspólny cel przeważał nad partykularnymi interesami do prac nad strategią należy zaprosić wszystkie znaczące osoby i lokalnych liderów , strategia powinna być wypracowana i zaakceptowana przy czynnym udziale lokalnej społeczności, cały proces powinien mieć uspołeczniony charakter, bardzo ważnym momentem jest motywacja jego uczestników.
Wspólna praca nad strategią pozwala na demokratyczny udział i zaangażowanie szerszej grupy obywateli gminy w podejmowaniu decyzji dotyczących całej społeczności. Strategia powinna być produktem promującym gminę.
Udział społeczności lokalnej w budowie strategii przyczynia się do: zwiększenia wiary obywateli w przyszłość, pomocy w akceptacji lub odrzuceniu obecnych metod, umożliwienia lepszego zrozumienia i powiązania interesów różnych grup w obrębie danej gminy
Analiza kosztów i korzyści: Procedura oceny celowości realizacji projektu poprzez porównywanie korzyści i kosztów.
Audyt: Ogół działań, poprzez które uzyskuje się niezależną ocenę funkcjonowania instytucji, legalności, gospodarności, celowości, rzetelności; audyt jest zazwyczaj wykonywany przez odrębną komórkę, podporządkowaną bezpośrednio kierownikowi instytucji lub przez podmiot zewnętrzny.
Beneficjent końcowy: podmioty określone w art. 9(1) rozporządzenia nr 1260/1999/WE z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającego ogólne przepisy w sprawie funduszy strukturalnych (Dz. Urz. WE L 161 z 26.06.1999). Dla Priorytetu 2 i Działania 3.4 Beneficjenci końcowi pełnią rolę Instytucji Wdrażających w rozumieniu ustawy o Narodowym Planie Rozwoju (= gmina jako instytucja).
Beneficjent ostateczny: osoba, instytucja lub środowisko (grupa społeczna) bezpośrednio korzystająca z wdrażanej pomocy. Beneficjentem ostatecznym jest GRUPA DOCELOWA, o której mowa w załączniku do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia l lipca 2004 r. w sprawie przyjęcia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006 (Dz. U. Nr 166, poz. 1745). Beneficjenci ostateczni konsumują katalog Grup Docelowych o których mowa w załączniku do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia l lipca 2004 r. w sprawie przyjęcia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006 (Dz.U. Nr 166, poz. 1745) – (= społeczność gminy).
Cele: określenie w fazie wstępnej przygotowania projektu, planowanych efektów, jakie ma przynieść dane działanie o charakterze publicznym. Cel generalny: cel określający perspektywę, w której pomoc ma zostać udzielona, w tym ogólną strategię pomocy, a także niektóre cele szczegółowe. Cel horyzontalny: jest wyznaczony dla wszystkich projektów realizowanych w ramach jednego pr...
gospodarka9