Norymberga.pdf

Eugeniusz Guz/23.11.2005 08:58

Rozstrzela ę ich bez s Ģ du

Dlaczego przywódcy Wielkiej Trójki nie chcieli procesu norymberskiego

Przebieg i wyrok Mi ħ dzynarodowego Trybunału Wojskowego przeciwko 22 głównym

zbrodniarzom wojennym Trzeciej Rzeszy jest na ogół znany. Na kar ħ Ļ mierci skazano 12

oskar Ň onych, do Ň ywocie otrzymało trzech, na wieloletnie wi ħ zienie skazano czterech

zbrodniarzy. Trzech oskar Ň onych uniewinniono (przy sprzeciwie radzieckim).

Rzadko komu natomiast wiadomo, Ň e do procesu, który rozpocz Ģ ł si ħ przed 60 laty, 20

listopada 1945 r., mogło w ogóle nie doj Ļę . Przeciwni procesowi byli pocz Ģ tkowo

przywódcy... koalicji antyhitlerowskiej.

Ju Ň w czasie wojny alianci stawiali sobie pytanie, jaki los winien spotka ę głównych

inspiratorów i sprawców wojny Ļ wiatowej. Szczególnie w Wielkiej Brytanii popularne było

rozumowanie, Ň e proces to zbyt wielki zaszczyt dla sprawców nieszcz ħĻę zgotowanych

Ļ wiatu. Zbrodniarzy nale Ň y po prostu rozstrzela ę i basta. Winston Churchill, mi ħ dzynarodowy

symbol walki z hitlerowskim faszyzmem, był konsekwentnie i do ko ı ca najbardziej

zdecydowanym przeciwnikiem procesu przeciwko „bandzie Hitlera”.

W listopadzie 1943 r. sporz Ģ dził not ħ , zakładaj Ģ c, Ň e stanie si ħ ona podstaw Ģ uchwały

brytyjskiego gabinetu wojennego. Kierownictwo Trzeciej Rzeszy, przywódców włoskich i

japo ı skich, a tak Ň e „Quislingów” dosi ħ gn Ģę winien najwy Ň szy wymiar kary, skazanie przez

cały Ļ wiat na banicj ħ . Zdaniem Churchilla, dotyczy ę to miało 50-100 osób, których po

potwierdzeniu to Ň samo Ļ ci nale Ň ało rozstrzela ę . Kilka dni po publicznym o Ļ wiadczeniu

Churchilla głos zabrał lord Simon, najwy Ň szy prawny doradca rz Ģ du, wyra Ň aj Ģ c opini ħ , Ň e

głównych zbrodniarzy wojennych trzeba potraktowa ę jak zwyczajnych bandytów.

Post ħ powa ę nale Ň y według zasady: najpierw rozstrzela ę , potem dopiero stawia ę pytania. Nie

ma sensu bawi ę si ħ w procesy wywołuj Ģ ce tylko zam ħ t. Według ministra spraw

zagranicznych, Anthony’ego Edena, wina głównych zbrodniarzy wojennych „jest tak

bezdenna, bezgraniczna, Ň e Ň aden proces nie b ħ dzie w stanie temu sprosta ę ”.

W sierpniu 1944 r. Churchill skierował do swego sekretarza ds. wojskowych, gen. Hastinga

Ismaya, pismo sugeruj Ģ ce opracowanie i upublicznienie wspólnego o Ļ wiadczenia aliantów, Ň e

„Hitler, Göring, Himmler i inne robactwo, gdy tylko wpadn Ģ w r ħ ce aliantów, zostan Ģ

straceni”. Kiedy we wrze Ļ niu 1944 r. Churchill przygotował pismo do Stalina w sprawie

zbrodni wojennych, na przekór opinii swych doradców napisał, Ň e po schwytaniu zbrodniarzy

wyrok na nich nale Ň y wykona ę w ci Ģ gu sze Ļ ciu godzin. Doradcy przekonali go, Ň e takiej

depeszy wysyła ę nie nale Ň y. Churchill wyra Ň ał jednak tylko do Ļę powszechne wówczas

w Ļ ród brytyjskich elit rozumowanie. Przywódca Labour Party, pó Ņ niejszy uczestnik

konferencji poczdamskiej, Clement Attlee, wezwał rz Ģ d, by opowiedział si ħ tak Ň e za fizyczn Ģ

likwidacj Ģ czołowych bossów gospodarczych Rzeszy. Kiedy w marcu 1945 r. w Izbie Lordów

odbyła si ħ debata na temat zbrodni wojennych, nawet arcybiskup Yorku, druga osoba w

Ko Ļ ciele anglika ı skim, poparł stanowisko Churchilla, by nie patyczkowa ę si ħ ze

zbrodniarzami, lecz wykona ę wyrok Ļ mierci jako „rozwi Ģ zanie najprostsze”.

Angielskim sugestiom ulegał prezydent Franklin D. Roosevelt. Przemawiało do ı

rozumowanie Anglików, Ň e skoro brakuje jednolitego, uzgodnionego mi ħ dzynarodowego

kodeksu karnego, wyrokuj Ģ cego w sprawie zbrodni przeciwko ludzko Ļ ci, to lepiej

zrezygnowa ę z zabiegów procesowych. S ħ dziowie mog Ģ pa Ļę ofiar Ģ ekwilibrystyki obro ı ców

oskar Ň onych, wykorzystuj Ģ cych luki prawne na rzecz zbrodniarzy. W USA jednak opinie były

przynajmniej podzielone, bo odezwały si ħ tak Ň e głosy za procesem, Argumentowano, Ň e

likwidacja zbrodniarzy bez procesu kojarzy ę si ħ b ħ dzie z linczem, obcym ameryka ı skiemu

poczuciu prawa. Niemniej dominuj Ģ ce znaczenie miało stanowisko prezydenta USA. Poparł

je zdecydowanie m.in. ówczesny minister finansów, Henry Morgenthau, znany pó Ņ niej z

zamiaru faktycznego wymazania Niemiec z mapy Europy.

Kiedy w pa Ņ dzierniku 1944 r. Churchill składał wizyt ħ w Moskwie, starał si ħ wysondowa ę ,

co o tym wszystkim my Ļ l Ģ Rosjanie. Nie Ņ le zorientowany ju Ň w brutalnych metodach

Stalina liczył po cichu na poparcie przez Moskw ħ jego rozumowania. Usłyszał jednak od

Stalina, Ň e „nie mo Ň na dopu Ļ ci ę do egzekucji bez uprzedniego procesu. ĺ wiat powiedziałby

wówczas, Ň e boimy si ħ postawi ę zbrodniarzy przed s Ģ dem. Bez procesu nie mog Ģ zapada ę

wyroki Ļ mierci, co najwy Ň ej do Ň ywotnie”.

Stanowisko wobec sĥdzenia zbrodniarzy wojennych Rosjanie zajĪli po raz

pierwszy juō w paŋdzierniku 1942 r., kiedy to Mołotow nakłaniał sojuszników

do wydania oŁwiadczenia, ōe kierownictwo Trzeciej Rzeszy „wraz z ich

okrutnymi wspólnikami zostanie nazwane po imieniu, aresztowane i zgodnie

z kodeksem karnym skazane”. Potwierdzeniem stanowiska radzieckiego był

w marcu 1945 r. artykuł „Prawdy”, gdzie wzywano do „szybkiego i

sprawiedliwego procesu przeciwko zbrodniczej bandzie hitlerowskiej”. Pod

koniec 1944 r. w ZSRR ukazała siĪ na omawiany temat ksiĥōka szefa

radzieckiej nadzwyczajnej komisji paĶstwowej ds. niemieckich zbrodni

wojennych, prof. Arona N. Tranina. Tam równieō znalazło siĪ ōĥdanie

postawienia głównych zbrodniarzy przed sĥdem. Ukrytym motywem

stanowiska radzieckiego była zapewne takōe chĪě wypłyniĪcia izolowanego

dotychczas kraju na arenie miĪdzynarodowej i zademonstrowania równieō w

ten sposób, ōe Moskwa współkształtuje bieg wydarzeĶ w powojennej Europie.

Gdyby wówczas Rosjanie poparli Anglików, do procesu by nie doszło, bo

słabym poczĥtkowo i nieŁmiałym amerykaĶskim zwolennikom procesu

zgodne stanowisko dwóch pozostałych aliantów zamknĪłoby usta.

Stanowiskiem radzieckim poczuli siĪ wsparci amerykaĶscy przeciwnicy

samosĥdu. Zdecydowane i jednoznaczne rozumowanie Moskwy przewaōyło

wiĪc szalĪ na korzyŁě zwolenników procesu.

Na konferencji w Jałcie w lutym 1945 r. Churchill podjĥł ostatniĥ juō próbĪ

nakłonienia do rezygnacji z procesowego pomysłu. Stalin i Roosevelt

solidarnie nie podjĪli jednak tematu, przy czym Roosevelt wysłał w kwietniu

1945 r. do Londynu Samuela Rosenmanna, swego osobistego doradcĪ ds.

zbrodni wojennych, by ten starał siĪ przekonaě Brytyjczyków o celowoŁci

postawienia głównych zbrodniarzy przed sĥdem. Misja Rosenmanna

powiodła siĪ, choě dopiero po kilkudniowych sporach w gronie fachowców

obu stron. UstĪpstwo Anglików obciĥōone róōnymi „ale” nie było jednak

jednoznaczne. 2 maja 1945 r. nastĪpca zmarłego Roosevelta, prezydent

Harry Trumann, zdecydowanie opowiedział siĪ publicznie za procesem, siłĥ

rzeczy wykluczajĥc w ten sposób brytyjskie „nie”. Poufny dotychczas spór

stałby siĪ w przeciwnym wypadku własnoŁciĥ opinii Łwiatowej, takōe samych

zbrodniarzy. Na posiedzeniu gabinetu wojennego 3 maja 1945 r. Brytyjczycy

ostatecznie skapitulowali, wyraōajĥc zgodĪ na proces.

Równieō inauguracyjne posiedzenie ONZ sprawiło, ōe w ostatniej chwili przed

otwarciem sesji Churchill przekazał brytyjskiej delegacji sygnał, iō „rzĥd w

zasadzie akceptuje” postawienie zbrodniarzy przed trybunałem. Anglicy

obawiali siĪ, ōe na inauguracyjnej sesji ONZ ich niechĪě zostanie

upubliczniona i wywoła niekorzystne dla Londynu komentarze.

Pojawiły siĪ wszakōe nowe wĥtpliwoŁci. Jaki kształt ma mieě Trybunał

Wojskowy, jak dalece przyznaě oskarōonym prawo do obrony, kogo sĥdziě

przed trybunałem, skoro np. Czesi domagali siĪ wydania im Göringa,

wspierani w tym ōyczliwoŁciĥ ministra Edena. PrzezwyciĪōaě musiano

rozbieōnoŁci co do składu miĪdzynarodowego trybunału. Istniały takōe

problemy z gromadzeniem materiału dowodowego, bo czas naglił, a

odczuwano niedosyt rutynowanych ekspertów. W 1945 r. trybunał nie

ogarniał bezpoŁrednio po kapitulacji całego ogromu kataklizmu, jaki

pozostawił po sobie niemiecki faszyzm. Pracowano jeszcze nad oficjalnĥ

definicjĥ „zbrodniarza wojennego”. Najbardziej kreatywni w pokonywaniu

rozbieōnoŁci i wĥtpliwoŁci okazali siĪ Amerykanie. Gdy zapadła ostateczna

decyzja: stawiamy zbrodniarzy przed sĥdem, motorem przygotowaĶ do

procesu stały siĪ Stany Zjednoczone, bo przeznaczyły najwiĪksze Łrodki

materialne, wykazały najwiĪcej aktywnoŁci i wysłały do Norymbergi

najliczniejszĥ ekipĪ.

Nie przezwyciĪōywszy do koĶca sceptycyzmu procesowego, Anglicy

zaangaōowali siĪ w przygotowania stosunkowo skromnie. Zespół brytyjski

łĥcznie z tłumaczami liczył zaledwie 34 osoby, podczas gdy amerykaĶski

ponad 200. Najmniejszy kontyngent osobowy zapewniła Francja. O

liczebnoŁci ekipy radzieckiej brak bliōszych danych. Najwidoczniej strona

radziecka nie kwapiła siĪ z upublicznieniem szczegółów. Personel radziecki

miał przykazane trzymaě siĪ z dala od kontaktów osobistych z pokrewnymi

zawodowo aliantami. Jeōeli przygotowania do procesu siĪ przedłuōały, a

potem proces ciĥgnĥł siĪ blisko rok, przyczyna tkwi w znacznym stopniu w

słabej kooperatywnoŁci ekipy radzieckiej, bo ta zbyt czĪsto musiała

uzgadniaě z Moskwĥ decyzje oczekiwane przez alianckich sĪdziów i

prokuratorów.

KilkumiesiĪczne intensywne przesłuchania oskarōonych wzbogacały materiał

dowodowy o nowe fakty. Kaōdego z póŋniejszych oskarōonych przesłuchiwał

umundurowany wojskowy w obecnoŁci tłumacza i stenografa. Ta pierwsza

spowiedŋ zbrodniarzy była czĪsto ciekawsza i bogatsza w fakty niō

póŋniejsze ich wypowiedzi w krzyōowym ogniu pytaĶ juō na sali sĥdowej.

Szerzej opinii publicznej została przekazana w blisko 700-stronicowym

tomisku angielskiego historyka, Richarda Overy’ego, „Interrogation” w 2001

Skład Trybunału Wojskowego został zatwierdzony ostatecznie podczas

konferencji poczdamskiej w lipcu 1945 r. Informował o tym wspólny

komunikat. Nie udało siĪ jednak jeszcze wówczas uzgodniě listy głównych

zbrodniarzy wojennych. Dlatego w komunikacie zabrakło nazwisk. Rosjanie

zgodzili siĪ na to, pod warunkiem ōe lista bĪdzie gotowa najpóŋniej za dwa

tygodnie. Opóŋnienie wynikało z nieuzgodnionej jeszcze definicji „zbrodni

wojennych”, chociaō termin ten absorbował uwagĪ ekspertów juō w czasie

wojny. Bałagan, niekompetencje, przypadkowoŁě sprawiły, ōe na

przygotowanej i uzupełnianej juō w czasie wojny liŁcie zabrakło... Adolfa

Hitlera. Alianci zachodni, uczuleni przez MoskwĪ na to potkniĪcie, dopisali

Adolfa dopiero w marcu 1945 r. Na liŁcie, jakĥ Foreign Office ogłosiło w

czerwcu 1944 r., znajdowało siĪ 33 Niemców i oŁmiu Włochów. Po roku

Włosi zniknĪli z listy całkowicie, a ze wspomnianej liczby 33 Niemców tylko

14 znalazło siĪ na ławie oskarōonych w Norymberdze, gdzie ostatecznie

sĥdzono 22 zbrodniarzy.

Rosjanie uwaōali, ōe co najmniej 100 osób winno znaleŋě siĪ na ławie

oskarōonych. Na liŁcie amerykaĶskiej jeszcze w lipcu 1945 r. znajdowały siĪ

72 osoby, w tym takōe Hitler, Göring, Himmler i jego zastĪpca, Reinhard

Heydrich – wszyscy przecieō juō nieōywi. Kolejna, znacznie krótsza, była lista

brytyjska. W czerwcu 1945 r. znajdowało siĪ na niej szeŁě nazwisk: Göring,

Ribbentrop, Ley, Rosenberg, Kaltenbrunner i Frick. Na innej liŁcie brytyjskiej

przygotowanej przez Ministerstwo Wojny znajdowało siĪ dziewiĪě nazwisk, bo

dodatkowo Keitel, Streicher i Dönitz. Dopiero w sierpniu Amerykanie i

Brytyjczycy osiĥgnĪli kompromis, kogo naleōy sĥdziě w Norymberdze.

Formalny układ aliancki o powołaniu trybunału i jego statucie podpisano w

Londynie 8 sierpnia.

Pojawił siĪ równieō spór miĪdzyaliancki, w jakim mieŁcie ma siĪ odbyě

proces. Spór zaostrzył siĪ tak dalece, ōe główny oskarōyciel amerykaĶski,

Robert Jackson, groził nawet wycofaniem siĪ z powierzonego mu zadania.

Amerykanie i Anglicy brali pod uwagĪ Lipsk, Monachium bĥdŋ Luksemburg.

Moskwa natomiast uwaōała, ōe najwłaŁciwszym miejscem bĪdzie Berlin,

stolica „faszystowskich spiskowców”. Alianci zachodni reagowali jednak na to

z dystansem, chociaōby dlatego, ōe Berlin znajdował siĪ w radzieckiej strefie

okupacyjnej. AmerykaĶska dominacja w przygotowaniach przesĥdziła w

koĶcu, ōe wybrano połoōonĥ w strefie amerykaĶskiej NorymbergĪ, kojarzonĥ

z corocznymi parteitagami. ZgodĪ na to miejsce zaklepano ostatecznie

dopiero 2 sierpnia. Poczĥtkowe przymiarki przewidywały rozpoczĪcie procesu

we wrzeŁniu, wkrótce jednak okazało siĪ, ōe wszystko nie jest jeszcze zapiĪte

na ostatni guzik, nie wyłĥczajĥc gromadzenia materiału oskarōycielskiego.

Kolejny termin „najpóŋniej poczĥtek listopada” takōe nie został dotrzymany.

Mimo to nadal zakładano koniec procesu przed Boōym Narodzeniem. Nikomu

wówczas przez myŁl nie przeszło, ōe trwaě bĪdzie 10 miesiĪcy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: