Raj odzyskany Williama Blake'a.pdf

Raj odzyskany Williama Blake'a

Samotny geniusz, William Blake (1757-1827), był nie tylko poet , malarzem i rytownikiem, ale i

wizjonerem, chrze cija skim prorokiem, mistykiem. Zapoznany za ycia, zapomniany po mierci

prze ywa swój renesans, który trwa nieprzerwanie od przeszło pół wieku.

Czesław Miłosz nie ukrywa swojej fascynacji Williamem Blake'm, któremu

po wi ca całe stronice "Ziemi Ulro". Ba, nawet sam tytuł został zapo yczony do Blake'a!. Któ bowiem

zamieszkuje ow Ziemi ? Nie tylko my, pospolici zjadacze chleba, ale i uczeni, my liciele, arty ci, wynalazcy,

słowem wielcy tego wiata. I by mo e tylko nielicznym wybra com udaje si cho na chwilk wyzwoli z p t

"ziemsko ci".

Blake, Swedenborg i inni s przewodnikami pisarza po wiatach ducha, po nieistniej cych wiatach wyobra e .

Motywem, przewijaj cym si na kartach, bodaj e najwi kszego dzieła Miłosza, jest nieuchwytna t sknota, któr

oddaje po mistrzowsku, nast puj cy cytat "Có bowiem maj pocz ludzie, dla których niebo i ziemia jest za

mało i nie mog y , je li nie oczekuj innego nieba i innej ziemi? Dla których ich własne ycie, takie jakie jest,

pozostaje snem, zasłon , ciemnym lustrem i nie mog si pogodzi z tym, i nigdy nie pojm czym było

naprawd ". To wła nie Blake poszukuje innego nieba i innej ziemi. Niebo zapewne odnalazł. Czy nie jest ni

"pozaziemska ojczyzna w Królestwie wiatła", według poetyckiego okre lenia Miłosza. Co do ziemi, pozostawiam

wyrok innym.

William Blake wzbudza coraz wi ksze zainteresowanie i to nie tylko u intelektualistów. Nic dziwnego, i wystawa,

na której prezentowane s 175 prace, zorganizowana przez Metropolitan Museum, cieszy si tak ogromnym

powodzeniem. Trwa ona b dzie do 24 czerwca wł cznie.

Ogl danie dzieł Blake, stanie si jednak zaledwie naskórkow przyjemno ci , je li nie znajdziemy klucza do

samego artysty. Hermetyczna twórczo wymyka si jakimkolwiek kategoriom i definicjom i jest niepodobna do

adnej innej. Sny-jawy, sny-wizje zdaj si tu wypływa z samego jestestwa. Co wi cej, wiaty stworzone przez

Blake'a, stanowi ilustracje do jego poezji lub traktatów proz , a słowo i obraz osi ga tu nierozerwaln jedno .

Cho William Blake jest uwa any za pierwszego romantyka, to nawet w tym przypadku mamy do czynienia z

myl c etykietk . Nie da si bowiem zaklasyfikowa go jako prekursora tego wielkiego nurtu w literaturze,

muzyce czy malarstwie. Romantycy, "okuci w powiciu" i ulatuj cy pó niej "ponad poziomy" jak Adam Mickiewicz,

ukochali lud i naród, a tak e czerpali ywotne soki z folkloru i natury. Zwrócony przeciwko tyranom bunt, miał

http://www.kurierplus.com/issues/2001/k353/kp353-03.htm[2011-02-04 23:59:34]

Raj odzyskany Williama Blake'a

ziemski charakter i ziemskie cele. Blake reprezentował romantyzm ducha, w jego ostatecznym kształcie. To duch

wyzwolony ze wszelkich ziemskich wi zów, a wi c rz dów rozumu, roszcze monarchii i prymatu materializmu,

ludzkich praw i zasad, społecznych sktruktur, religii zorganizowanej w ko cioły, czy w systemy wiary.

Rzeczywisto w jego uj ciu, to wcale nie wiat realny, do wiadczany pi cioma zmysłami, czy daj cy si pozna ,

przy pomocy rozumu, to sfera wyobra ni, sfera ducha. Tak jak nikt przedtem, ani potem, William Blake si ga tam,

gdzie zaiste wzrok nie si ga.

Konsekwentny w swoim buncie przeciwko ziemsko ci, odmalowuje słowem i obrazem dzieje duszy po upadku,

duszy szukaj cej dobra, Boga, wiatło ci. Tak wi c romantyzm Blake'a przeistacza si w obrazach w symbolizm

najczystszej próby. Miał racj Czesław Miłosz, nazywaj c go heretyckim chrze cijaninem. Jako mistyczny

wizjoner, Blake obcował i rozmawiał z biblijnymi prorokami, interpretuj c i poszukuj c Boga na własny sposób.

Stworzył nawet mityczn kosmogoni , gdzie Ziemia Ulro była pod władaniem siły zwanej Urizon (rozum).

Zmaganie si dobra i zła, sił niebieskich i piekielnych zast pów było w jego oczach nieustannym zderzaniem si

przeciwie stw. Jedno wyja niało, uzupełniało, a zarazem zwalczało drugie. Ciemno zaprzeczała wiatło ci,

wiat istniej cy tu i teraz, czyli ziemsko , zaprzeczał duchowo ci, tak samo jak rozum stał w opozycji do

wyobra ni. Jego kosmogonia zawierała wewn trzne p kni cie, symboliczn dwoisto bieli i czerni. Jest to jedna

z mo liwych interpretacji jego malarskich wizji, a trzeba sobie zdawa spraw , i tłumaczy Blake'a, to nic innego

jak bł dzi .

Sprzeczno ci ujawniaj si równie w technice malarskiej. Obrazy Blake'a maj format ilustracji, do mniejszej lub

wi kszej ksi gi, a czasem do opasłego i wielgachnego tomu, który mógłby si z powodzeniem znale w

redniowiecznym klasztorze. Uzupełnia je niekiedy tekst. Je li wierzy samemu arty cie, czerpał on natchnienie z

Biblii, a szczególnie ze Starego Testamentu, i wzorował na gotyku, pot piaj c werbalnie sztuk renesansu, a

tak e greckie i rzymskie wzorce. Po wi cił nawet poemat Johnowi Miltonowi, w którym "oczyszcza" ulubionego

poet , z tych poga skich naleciało ci. Tylko Blake mógł pisa o Miltonie nawróconym.

Z ducha gotyku s jego ryciny, które s jego wynalazkiem. W druku, przypominały iluminowany manuskrypt.

Gotyk przejawia si równie w niezwykle czystym rysunku, gdzie wida ka d lini . Mo e tylko kolorystyka jest

bardziej roz wietlona. Paleta zdumiewa bogactwem u ytych technik.

A jednak porównanie z gotykiem jest tylko cz ciowo trafne. redniowieczne obrazy s czytelne dla ka dego,

kto został wychowany w kulturze chrze cija skiej. Stanowi artystyczny kanon, za którym kryje si zrozumiałe

dla nas wyznanie wiary. Ich symbolika jasno przekłada si na obraz, niezale nie od tego, czy znajdujemy

upodobanie w tej sztuce, czy te nie. W przypadku Blake'a, styl nawi zuj cy do gotyku kryje zupełnie inne tre ci,

dopasowane do wizji z pozaziemskiego wiata. Mo e st d bierze si wra enie obco ci. Nagie postacie, nie maj

tutaj nic wspólnego z kultem ciała wła ciwemu odrodzeniu. Umi nione sylwetki, pi kne niekiedy twarze

wyobra aj inn duchow rzeczywisto .

Jego malarstwo nie jest trudne w odbiorze, pod warunkiem, e

zaakceptujemy odmienno Blake'a. Wystarczy chwila skupienia, aby wej w wiat jego wyora ni, tym bardziej,

i ka da ilustracja-obraz jest opatrzona długim opisem. Kolejnym czynnikiem ułatwiaj cym jest podział wystawy

na ró ne cykle. Przykładowo, w ród 11. obrazów, po wi conych "Boskiej Komedii", przyci ga oko "Droga do

czy ca", "Spotkanie z Beatrycze", czy "Dante i Wergiliusz przed bramami piekła". Niezwykle bogaty jest cykl

biblijny, a szczególnie sceny z raju. Doskonałym przykładem nawi zania do gotyku s strzeliste anioły strzeg ce

http://www.kurierplus.com/issues/2001/k353/kp353-03.htm[2011-02-04 23:59:34]

Raj odzyskany Williama Blake'a

grobu Jezusa. Z kolei ksi gi proroctw, dotycz ce Europy i Ameryki, na laduj iluminowane manuskrypty. W

przeciwie stwie do statycznych obrazów redniowiecza, płynno konturów, nadaje niektórym ilustracjom, ruch

i energi . Wida to w eterycznych sylwetkach, ze "Snu nocy letniej", czy te w "Lito ci". Tak krytykowane przez

Blake'a "m drca szkiełko i oko ukazuj dwa obrazy: "Newton" i "Nabuchodonozor". Temu pierwszemu formuła

przesłania wiat. Tego drugiego nawiedzaj upiory rozumu.

Zdumiewa "Noc Hekate", gdzie zarówno rzymska bogini ksi yca, jak i ksi ga praw, oddzielaj kochanków, a

Blake zdaje si propagowa woln miło . Jak kiedy powiedział: "Brak umiaru w młodo ci jest istotnym

pierwiastkiem ycia. Sam był wierny ukochanej Catherine, któr po lubie nauczył czyta , pisa i malowa .

Słu yła mu za modelk i pilnego słuchacza. O ich 45 letnim po yciu Catherine powiedziała po mierci m a: "Nie

mogłam si zbytnio nacieszy jego towarzystwem. William najcz ciej przebywał w raju. Wida niełatwo

zwykłemu miertelnikowi wznosi si na niebotyczne wy yny. Najwa niejsz racj istnienia Blake'a wydawał si

by dialog toczony z Bogiem. Jedyn sensown postaw wobec wielkiego wizjonera, stanowi podziw z dystansu.

Bro Bo e, na ladowa ! Nie da si bowiem przerobi ludzi w anioły.

Halina Jensen

http://www.kurierplus.com/issues/2001/k353/kp353-03.htm[2011-02-04 23:59:34]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: