HISTORIA Rdzennymi mieszka�cami Jamajki byli Arawakowie (inaczej Tainosi) pochodz�cy z Ameryki Po�udniowej, kt�rzy przybyli na wysp� 2500 lat temu. Nazwali j� Xaymaca. 5 maja 1494 roku "ziemi� drewna i wody" nawiedzi� Krzysztof Kolumb, b��dnie my�l�c, �e odnajdzie tu z�oto. 15 lat po nim dotarli koloni�ci. Hiszpanie byli bardzo okrutni dla Arawak�w, kt�rzy musieli opu�ci� swoje ukochane tereny. W roku 1655 wysp� dla odmiany podbili Anglicy, wypieraj�c z niej poprzednich naje�d�c�w. Ci uwolnili swoich niewolnik�w i zbiegli na Kub�. Potomkowie wyzwolonych zwani Maroons w wyniku wojen w latach 1739-40 zyskali na w�asno�� ziemi� i prawa wolnych ludzi. Przybysze z P�wyspu Iberyjskiego zast�pili ich uprowadzonymi z Afryki Murzynami. Ci, jak wiemy, �yli w fatalnych warunkach, co doprowadzi�o do licznych bunt�w, z kt�rych najwi�ksze mia�y miejsce w 1760 oraz w 1831 roku (Rebelia Bo�onarodzeniowa). W roku 1808 na wyspie zakazano handlu niewolnikami, w 1834 zostali wyzwoleni, a w 1838 nadano im pe�ni� praw. Od momentu zrywu w 1865 roku ludno�� zacz�a walczy� r�wnie� o prawo do w�asnego pa�stwa. Niepodleg�o�� wyspa zdobywa�a stopniowo. Pocz�tkowo (w pierwszej po�owie XX wieku) uzyska�a znaczn� autonomi�. W 1944 roku odby�y si� wolne wybory do "samorz�du". 6 sierpnia 1962 roku Jamajka sta�a si� niezale�nym pa�stwem. USTR�J Jamajka to monarchia konstytucyjna i cz�onek Wsp�lnoty Narod�w. Oficjaln�, tytularn� g�ow� pa�stwa jest kr�lowa El�bieta II. Na miejscu reprezentuje j� generalny gubernator. Parlament sk�ada si�, podobnie jak polski, z dw�ch izb: Senatu (Izby Wy�szej) i Izby Reprezentant�w (Izby Ni�szej, odpowiednika Sejmu). Cz�onkowie tej ostatniej wybierani s� w wyborach powszechnych przez doros�ych obywateli. Kadencja trwa pi�� lat. Senat sk�ada si� z 21 os�b mianowanych przez generalnego gubernatora, 13 wybranych przez premiera i o�miu wed�ug rad szefa opozycji. G��wnym organem w�adzy wykonawczej jest Gabinet, kt�ry sk�ada si� z premiera i co najmniej 13 ministr�w nale��cych do jednej z izb parlamentu. WOJSKO Tak! Nawet wyspa pokojowych rastaman�w posiada si�y zbrojne! Nazywaj� si� one Jamaica Defense Force , a w ich sk�ad wchodz�: Regiment Jamajki - jeden rezerwowy i dwa regularne bataliony piechoty; pr�cz spe�niania funkcji obronnych bior� udzia� w walce z kataklizmami, a niekiedy wspomagaj� policj� (zwan� tu Jamaica Constabulary Force - JCF), Air Wing - lotnictwo, Stra� Przybrze�na (Coast Guard) - patroluje wody terytorialne; jej g��wnym zadaniem jest walka z przemytnikami (przede wszystkim narkotyk�w), pr�cz tego ochrania rybak�w. Dodatkowo si�y JDF bior� udzia� w budowie dr�g i innych pracach na rzecz ludno�ci. KULTURA Kultura Jamajki by�a pod g��bokim wp�ywem spo�eczno�ci, kt�re w r�nych okresach kolonizowa�y wysp�. Kot�uj� si� tam tradycje o afryka�skim, europejskim, arabskim, wschodnioindyjskim, chi�skim i wschodnio�r�dziemnomorskim rodowodzie. Najmocniejsze pi�tno, zar�wno je�li chodzi o j�zyk,jak i obyczaje, wywar�a 300-letnia okupacja brytyjska. �WI�TA Mieszka�cy Jamajki, tradycyjnie bardzo religijni, obchodz� wiele �wi�t chrze�cija�skich. Bo�emu Narodzeniu towarzysz� zar�wno nabo�e�stwa, ca�onocne modlitwy i kol�dowanie, jak i ceremonie palenia �wiec czy koncerty. Podczas tych uroczysto�ci odbywa si� te� festiwal Jonkonnu o charakterze �wieckim, wymy�lony przez plantator�w dla niewolnik�w, kt�rzy tego dnia mieli wolne. Tancerze Jonkonnu nosz� kostiumy przedstawiaj�ce krow�, konia, diab�a czy wojownik�w lub posta� znan� jako Pitchy-Patchy. W Pitchy-Patchy wciela si� najbardziej atletyczny cz�onek trupy. Jego kostium wykonany jest z pas�w kolorowego jaskrawego p��tna oraz li�ci. Diabe� z kolei ma wid�y, a tak�e u boku dzwonek (taki sam, jak nosz� przy szyi krowy). Jego kostium jest czarny. Inny m�czyzna wyst�puje w roli brzuchatej kobiety. Wojownik Jonkonnu nosi pokryte foli� tekturowe serce, pasma korali oraz drewniany miecz pomalowany srebrn� farb�. Opr�cz obowi�zkowej dla wszystkich tancerzy maski, wojownik posiada nakrycie g�owy w kszta�cie sto�ka, z pi�rem lub p�kami pi�r na czubku, ozdobione lustrami, wycinkami i starymi fotografiami prasowymi. Dziki Indianin ma podobny kostium, z tym wyj�tkiem, �e dzier�y d�ug� trzcin� i kusz�. Tradycyjnym daniem �wi�tecznym jest szynka. Za czas�w niewoli w�dzono j� nad ogniem w du�ych koszach zwanych kreng-kreng. Mi�so intensywnie przyprawiano pimento. Jako sk�adnik specjalnego �wi�tecznego napoju wykorzystywano szczaw. Pani domu powinna r�wnie� przygotowa� specjalny �wi�teczny pudding, w sk�ad kt�rego wchodz� m.in. owoce zanurzone (wiele tygodni przed Bo�ym Narodzeniem) w winie lub rumie. PODANIA Mieszka�cy Jamajki, aby nie rozumieli ich ciemi�yciele, komunikowali si� za pomoc� przys��w (typu: "Mi come here fi drink milk, mi noh come here fi count cow"). A poniewa� wielk� ufno�� pok�adali w m�dro�ciach zawartych w przekazywanych z pokolenia na pokolenie podaniach, przedstawiamy ci m�dr� histori� o g�upim Anansim. G�upi Anansi my�la�, �e mo�e wykiwa� rybaka tak, by ten wykona� za niego prac�. - P�jd�my �owi� ryby - zaproponowa�. - Dobrze - powiedzia� rybak, kt�ry by� m�dry i przejrza� Anansiego. - Ja zrobi� sieci, a ty pom�czysz si� �owi�c za mnie ryby. - Zaraz - odrzek� Anansi. - To ja zrobi� sieci, a ty pom�czysz si� za mnie! Anansi wypl�t� sieci, jego towarzysz udawa� za� zm�czonego. Z�owili cztery ryby. W�wczas rybak rzek�: - Anansi, we� nasz� dzisiejsz� zdobycz. Ja wezm� jutrzejsz�. Mo�e by� wi�ksza. Chciwie my�l�c o jutrzejszym, obfitym po�owie, Anansi odpar�: - Nie, ty we� te ryby, ja wezm� te, kt�re z�apiemy jutro. Jednak nast�pnego dnia sieci zacz�y ju� gni� i nie da�o si� w nie nic z�apa�. W�wczas rybak rzek� do swojego towarzysza: - Anansi, we� te przegni�e sieci na rynek. Sprzedasz je i otrzymasz du�o pieni�dzy. Kiedy jednak Anansi krzykn�� na rynku: "Przegni�e sieci na sprzeda�!", ludzie rzucili si� na niego i pobili kijami. Anansi ju� nigdy nie pr�bowa� oszuka� rybaka. �r�d�o: "Reggae, czyli jak to sie robi na Jamajce" - laif - lipiec 2004; Emis, Stanis�aw Ja�kowski, �ukasz Figielski.
Sisiuch