1. Proces prognostyczny.pdf

PROCES PROGNOSTYCZNY

1. Podstawowe pojęcia

Objaśnienie pojęcia prognozy rozpoczniemy od identyfikacji pojęcia przewidywanie.

Przewidywanie to wnioskowanie o zdarzeniach nie znanych na podstawie zdarzeń znanych.

Przy czym zdarzenia nie znane należą bądź do przeszłości bądź do przyszłości. Zdarzenia znane

są to natomiast tylko takie, już zaszły , a więc należą do przeszłości.

Wnioskowanie o zdarzeniach, ktre zajdą w czasie pźniejszym niż czynność

przewidywania, a więc należących do przyszłości, odbywające się rwnież na podstawie

informacji o przeszłości, nazywamy przewidywaniem przyszłości.

Przewidywanie przyszłości

racjonalne

nieracjonalne

zdroworozsądkowe

naukowe

Rys. 1. Klasyfikacja przewidywań przyszłości

Źrdło: M. Cieślak /red./, Prognozowane gospodarcze. Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław 1993 s. 14

O przewidywaniach racjonalnych mwimy, gdy wnioskowanie jest logicznym procesem

przebiegającym od przesłanek tj. od zbioru faktw należących do przeszłości i ich interpretacji

do konkluzji. Jeżeli przesłanki i tok wnioskowania są oparte na doświadczeniach bez użycia

reguł nauki, to mwimy o przewidywaniach zdroworozsądkowych / np. grali/.

O przewidywaniach naukowych przyszłości mwimy wtedy, gdy w procesie wnioskowania

korzystamy z reguł nauki.

Z przewidywaniem nieracjonalnym mamy do czynienia, gdy przesłanki nie zostały podane i/ lub

nie zachowano związku między przesłankami a konkluzją. Do tej grupy zaliczamy wszelkie

wrżby i proroctwa, ktre niekoniecznie muszą być fałszywe. Niektrzy sądzą, że istnieją

jednostki obdarzone darem widzenia przyszłości. Pewną klasą przewidywań jest

prognozowanie.

M. Cieślak definiuje:

Prognozowanie jako racjonalne, naukowe przewidywanie przyszłych zdarzeń 1

Przymiotnik ánaukoweÑ oznacza, że w całym procesie badawczym obejmującym poznawanie

przeszłości, a więc w gromadzeniu informacji, diagnozowaniu, sposobie przenoszenia informacji

z przeszłości w przyszłość, w formułowaniu założeń, konkluzji itd. korzysta się z dorobku nauki,

wyrażającego się w jej oglnej metodologii, teoriach odnoszących się do zjawisk będących

przedmiotem badania czy reguł rozwiązywania problemw pojawiających się w toku badania.

Synonimem terminu prognozowanie jest określenie predykcja.

W języku angielskim używa się : forecasting, prediction.

Efektem procesu prognozowania jest prognoza.

Istnieje wiele definicji prognozy.

Z. Czerwiński uważa, że á Przez prognozę rozumiemy sąd o zajściu określonego zdarzenia w

czasie określonym z dokładnością do momentu /punktu/ lub okresu /przedziału/ czasu,

należącego przyszłości 2 .

Z. Hellwig podaje zaś definicję áPrognozą statystyczną nazywać będziemy każdy sąd,

ktrego prawdziwość jest zdarzeniem losowym, przy czym prawdopodobieństwo tego zdarzenia

jest znane i wystarczająco duże dla celw praktycznychÑ.

Obaj autorzy używają słowa ásądÑ tak jak jest ono rozumiane w logice Î zdanie

oznajmujące, posiadające wartość logiczną Î prawdę lub fałsz. 3

Wartość logiczną sądu / a więc to czy był prawdziwy czy fałszywy/ można określić po

upływie czasu, na ktry prognoza była wyznaczona. Natomiast w chwili określania prognozy

można wskazać stopień zaufania do niej. Nie domaga się tego Z. Czerwiński, w przeciwieństwie

do Z. Hellwiga, ktry używając pojęcia prawdopodobieństwa, ogranicza zarazem definicję

prognozy tylko do przewidywań zmiennych losowych. Z. Czerwiński odnosi prognozę

wyłącznie do przeszłości, Z. Hellwig zaś tego nie czyni.

Autorzy podręcznika áPrognozowanie gospodarczeÑ pod redakcją M. Cieślak pojęcie

prognozy opisują za pomocą jej własności 4 .

- prognoza jest formułowana z wykorzystaniem dorobku nauki

- prognoza jest stwierdzeniem odnoszącym się do określonej przyszłości.

- prognoza jest stwierdzeniem weryfikowalnym empirycznie

- prognoza nie jest stwierdzeniem stanowczym, ale jest stwierdzeniem akceptowanym

1 M. Cieślak ( red. ) Prognozowanie gospodarcze PWN, Warszawa 1997 s.16

2 Z. Czerwiński, B. Guzik, Prognozowanie ekonometryczne, PWE Warszawa, 1980 s. 19

3 Z. Hellwig ( red.) Zarys ekonometrii, PWE, Warszawa 1970 s. 148

4 M. Cieślak (red.)Prognozowanie gospodarcze, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław, 1993 s.16

Niniejszy wykład dotyczy przede wszystkim metod prognozowania zjawisk społecznych,

traktowanych bardzo szeroko jako zjawiska gospodarcze, demograficzne, socjologiczne i

psychologiczne. Przy czym szczeglny nacisk będzie położony na procesy gospodarcze.

Prognozowanie gospodarcze jest przewidywaniem kształtowania się zjawisk i procesw

gospodarczych w przyszłości.

Prognozowanie jest procesem wnioskowania o przewidywanym kształtowaniu się zjawisk i

zdarzeń w przyszłości. Prognoza jest natomiast sądem o przyszłych stanach zjawisk i zdarzeń

sformułowanych w trakcie procesu prognozowania.

Prognoza w istotny sposb rżni się od planu i od programu.

Prognoza ma charakter bierny i określa przewidywany przebieg zjawisk i procesw

gospodarczych w przyszłości. Plan natomiast, ktry jest zbiorem decyzji, zakłada aktywne

kształtowanie zjawisk i procesw gospodarczych i jest wyrazem woli i formą przedstawiania

decyzji. Z kolei program jest zbiorem informacji określających całkowicie i jednoznacznie ciąg

czynności, jakie należy wykonać, aby rozpatrywany proces przebiegał w sposb zaplanowany.

Bywa jednak i tak, że prognoza może mieć wpływ na wartość prognozowanego zjawiska.

Mwimy wtedy o prognozach samorealizujących się. Z takimi prognozami możemy mieć do

czynienia właśnie w procesach społecznych, zwłaszcza gospodarczych. Prognozy o wzroście

inflacji mogą spowodować wzrost popytu /prognozowany wzrost cen/ a w konsekwencji i wzrost

cen czyli wyższą inflację. Z takim zjawiskiem mieliśmy do czynienia w przypadku dewaluacji

złotego.

2. Okres prognozy i horyzont prognozy

Prognozowanie gospodarcze dotyczy czasu przyszłego i dlatego rozpatrując oglnie

zagadnienia prognozowania należy wyjaśnić dwa pojęcia związane z tym czasem. Są pojęcia

okresu prognozy i horyzontu prognozy.

Każda prognoza gospodarcza jest stawiana na pewien ściśle określony czas w przyszłości.

Okres, ktrego dotyczy sporządzana prognoza nazywa się okresem prognozy.

Długość okresu prognozy zależy od dwch podstawowych czynnikw:

od charakteru prognozowanego zjawiska oraz

od praktycznych potrzeb prognozowania

Jednakże każda prognoza gospodarcza musi być konkretna w tym sensie, że okres prognozy

powinien być ściśle zdefiniowany. Niedopuszczalne jest formułowanie prognoz odnoszących się

do przyszłości á w ogleÑ.

Liczba jednostek czasu, jaka upływa od teraźniejszości do okresu prognozowania nazywa

się wyprzedzeniem prognozy.

W związku z ustaleniem okresu prognozowania pojawia się problem jak daleko w

przyszłości uzasadnione jest stawianie prognoz. Jest to zagadnienie określania tzw. horyzontu

prognozy. Oglnie można powiedzieć, że im dalej wybiega się w przyszłość, tym mniej pewne i

trafne stają się stawiane prognozy. Pozostaje więc kwestia ustalenia dopuszczalnych granic

wybiegania w przyszłość przy stawianiu prognoz. Aby ściśle zdefiniować pojęcie horyzontu

należy wyjść od pojęcia prognozy dopuszczalnej.

Prognozą dopuszczalną jest taka prognoza, ktra w świetle przyjętego kryterium może być

uznana za dostatecznie dokładną lub wiarygodną.

Horyzontem prognozy jest najdłuższy okres lub moment w przyszłości, w ktrym prognoza

jest dopuszczalna w świetle przyjętego kryterium.

Dla formalnego zapisu horyzontu prognozy przyjmujemy następujące oznaczenia:

n- ostatni okres, dla ktrego dysponuje się danymi statystycznymi dotyczącymi

rzeczywistych realizacji zmiennej prognozowanej.

Î przedział czasu oddzielający okres n od najdalszego okresu w przyszłości, dla

ktrego prognoza jest dopuszczalna

T- okres prognozy

Horyzontem prognozy jest taki przedział czasowy

; n

, w ktrym dla każdego

okresu

,......

można w sposb uzasadniony sporządzić dopuszczalne prognozy

badanego zjawiska. Dopuszczalne są więc prognozy dla takich okresw T, ktre nie wybiegają

poza okres

Długość horyzontu prognozy zależy od szeregu czynnikw, przede wszystkim:

- charakteru obiektu prognozy

- wybranego modelu prognostycznego

- zastosowanej metody prognozowania

3. Funkcje prognoz.

Głwnym celem prognozowania społecznego, a więc i gospodarczego jest wspomaganie

procesw decyzyjnych, stąd podstawową funkcją prognoz jest:

Funkcja preparacyjna Î według, ktrej prognoza jest działaniem, ktre przygotowuje inne

działania. Konstruktor prognoz, zwany Prognostą, opracowuje prognozy dla podmiotu

podejmującego decyzje, zwanego decydentem.

Funkcja aktywizująca Î polega na pobudzeniu do podejmowania działań sprzyjających

realizacji prognozy, gdy zapowiada ona zdarzenia korzystne i przeciwstawiających się jej

realizacji, gdy przewidywane zdarzenia są oceniane jako niekorzystne.

Funkcja informacyjna Î polega na oswajaniu ludzi z nadchodzącymi zmianami, zmniejszaniu

lęku przed przyszłością.

4. Klasyfikacja prognoz

Klasyfikacja prognoz prowadzona jest według rżnych kryteriw. Najczęściej stosowane

kryteria klasyfikacyjne to :

4.1. Horyzont czasowy prognozy

Podział prognoz gospodarczych ze względu na horyzont jest dostosowany do obowiązującej

sprawozdawczości finansowej jednostek gospodarczych tzw. Zasady periodyzacji oraz systemu

planw gospodarczych.

Zasada periodyzacji oznacza podział czasu działalności gospodarczej na dwa rodzaje okresw:

okresy sprawozdawcze i lata obrotowe. Rok obrotowy jest najczęściej rokiem kalendarzowym,

chyba że przepisy prawa, statut lub umowa jednostki przewidują inny okres trwający 12

kolejnych miesięcy kalendarzowych, stosowanych rwnież dla celw podatkowych / np.

wrzesień- sierpień, w przemyśle cukrowniczym/. Okresami sprawozdawczymi są natomiast

poszczeglne miesiące roku obrotowego.

W systemie planw gospodarczych stosowany jest podział planw na operatywne i roczne,

pięcioletnie oraz długoterminowe.

Stosując horyzont prognozy jako kryterium klasyfikacyjne wyrżnia się trzy rodzaje prognoz

gospodarczych:

prognozy krtkoterminowe

- prognozy gospodarcze nie przekraczające jednego roku

Do prognoz krtkoterminowych zalicza się zwykle takie prognozy obejmujące jeden cykl

produkcyjny. Prognozy krtkoterminowe traktowane są jako narzędzie planowania

operatywnego i rocznego.

prognozy średniookresowe

- prognozy sporządzane na okres od 2 do 5 lat

prognozy długookresowe

-prognozy gospodarcze o horyzoncie przekraczającym 5 lat. Prognozy długookresowe

mogą być podzielone na:

prognozy perspektywiczne z horyzontem 10-20 lat

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: