Tomasz Marek Sobieraj ZA BRAMAMI ZIEMI OBIECANEJ - BEHIND THE GATES OF THE PROMISED LAND.pdf - II. BIBLIOTEKA KRYTYKI LITERACKIEJ - KrytykaLiteracka

Tomasz Sobieraj ZA BRAMAMI ZIEMI OBIECANEJ BEHIND THE GATES OF THE PROMISED LAND

Editions Sur Ner

MITOLOGIA PRZEKL TYCH REWIRÓW

Witold Egerth

Cykl fotograficzny „Za bramami Ziemi Obiecanej” Tomasza Sobieraja cechuje klarowno prozy i poetycka metafora; to

podró przez czyciec poczona z nauk pokory wobec historii i kaprysów fortuny, które w sposób wyjtkowy obeszy

si z odzi, a szczególnie z jej ródmiejsk tkank. Autor komunikuje si z odbiorc na wielu poziomach: historycznym,

spoecznym, filozoficznym i oczywicie artystycznym.

Przedstawiony przez Sobieraja wiat podlega bezwzgldnym, niszczycielskim siom czasu i czowieka, a take

dziaaniu natury, która wdziera si kad szczelin, skrztnie zagospodarowujc to, co zdegradowane i zbdne.

Niemymi wiadkami tego nieuchronnego procesu s wszdobylskie gobie i jakby zaklci w kamie, znieruchomiali,

przycupnici na schodach, awkach czy na parapetach okien ludzie. Owa posgowo nadaje tym postaciom wymiar

alegoryczny, by nie rzec sakralny – matka siedzca na podwórku w zniszczonym fotelu i przygldajca si zabawie

dzieci, para kloszardów wpatrzonych gdzie przed siebie, ebraczka z wózkiem, jakby zawstydzona swoj sytuacj.

Fotograf wydaje si by dla nich niezauwaalny, przezroczysty, czasem jednak dochodzi do bliskiego kontaktu

pomidzy nimi i wtedy mona dostrzec w spojrzeniu ludzi zadum nad wasnym losem, poczucie beznadziejnoci

i smutek. Te zdjcia nie milcz, trzeba je uwanie „czyta” i „wsuchiwa si” w nie – s zapisem ulotnych, jeli patrze

ze strony pojedynczego czowieka, a przecie uniwersalnych opowieci o sprawach, dziejcych si w humanosferze. Na

zdjciu z dwoma modymi zadowolonymi mczyznami, jednym siedzcym na schodach, a drugim na masce starego

BMW, gównym, moe niezauwaalnym od razu elementem jest dziura w przedniej szybie samochodu: „Tak si najeba

na imprezie, e postanowi lata, no i kurwa nie wyszo” – opowiada jeden z nich o nieyjcym wacicielu auta. Inni

mówili o sobie, jedni chtnie, drudzy mniej, a byli te tacy, którzy sowami: „Czym si pan tu zajmuje, bo my dawaniem

w mord” od razu ustalali hierarchi wanoci, przyzwalajc jednak wspaniaomylnie na fotografowanie swoich

przekltych rewirów. Duy adunek witalnoci i energii wprowadzaj do nich portretowane dzieci. Ten gincy – z

punktu widzenia dorosych – wiat dla dzieci to czas „beztroski” i przede wszystkim prawdziwa akademia ycia. Z ich

perspektywy wszystkie napisy na murach, wulgarne i niejasne dla przybysza ze wiata tzw. inteligencji, zaczynaj

nabiera znaczenia, oywaj – skadaj si na swoisty „dekalog”, kodeks ulicy, który na trwae zapisze si i w ich

pamici, i w kreowaniu mitologii tego miejsca i czasu. Tak wic kade zdjcie, skadajce si na t epick opowie

o przemijaniu, wymaga uwanego, wielokrotnego „czytania” i „suchania”, zdejmowania kolejnych warstw, i tak – to, co

ulotne, tymczasowe, lokalne, przenosi nas w uniwersalny wymiar archetypów i symboli.

Fotografowane miejsca nierzadko sprawiaj wraenie pustych scenografii teatralnych, w których za chwil

pojawi si aktorzy i rozpocznie si kolejne przedstawienie. S jeszcze lady (porzucone meble, rowery, wózki) po tych,

którzy dopiero co zeszli ze sceny – ich czas si koczy, pozostali jeszcze nieliczni maruderzy. Ale wida ju i sycha

kroki „nowego wspaniaego wiata”, który bezpardonowo wdziera si w te rejony wielkimi, przytaczajcymi bilbordami

i plakatami reklamowymi z wizerunkami nowych boyszcz i nowymi zaklciami, jako zapowied „zagady”, z jednej,

i powszechnej „szczliwoci”, z drugiej strony. Niektóre plakatowe postaci nabieraj groteskowego „mistycznego”

charakteru, jak choby umiechnita kobieta w biaym fartuchu w oknie apteki, u stóp której siedzi ze spuszczon gow

bezdomny ebrak. Zderzenie starego z nowym czsto potrca o drwin, i tu wida, e Sobieraj nie prowadzi swojej

fotograficznej narracji beznamitnie, e jego wraliwo jest po stronie tych, którzy „schodz ze sceny”, a ich

„egzotyczny” wiat zamienia si w ruin. Ale podró przez ten wiat pozwala na bezporednie dowiadczanie ywiou,

jakim jest ycie, nie to plastikowe, upozowane, sztuczne z bilbordów, tylko to rzeczywiste, z najniszych,

najciemniejszych rejonów ódzkiego – i ludzkiego – czyca, i przez to bardzo prawdziwe. Tomasz Sobieraj tu i ówdzie

skutecznie próbuje nawet „zachwyci” jakim detalem, urokliwym zaktkiem, ale na kolejnych zdjciach, kiedy poszerza

pole obserwacji albo zmienia perspektyw, nie pozostawia zudze co do katastroficznej sytuacji tych miejsc, z których

przecie tak niedaleko do parków… – trzykrotnie przywoanych w tym cyklu jak dalekie echo „normalnego” wiata.

Cykl „Za bramami Ziemi Obiecanej” ustawia wysoko artystyczn poprzeczk, bo autor, posugujc si

wasnym, oryginalnym stylem obrazowania opartym na szerokim kadrowaniu, czsto ukonej i niskiej perspektywie,

kontrastach, spaszczeniu walorów, jednoczenie nawizuje do twórczoci takich artystów i dokumentalistów, jak

Brassaï, André Kertész, Robert Frank czy Eugene Smith i tworzy z jednej strony dokument historyczny – zapis

niewidocznych dla zwykego przechodnia fragmentów czasoprzestrzeni wolny od pocztówkowatoci, krytyczn

i realistyczn interpretacj przydatn z pewnoci dla przyszych badaczy, np. historyków, antropologów kultury,

socjologów, a z drugiej dokonuje realizacji czysto artystycznej, mitologizujc rzeczywisto, nadajc jej poetycki,

kontemplacyjny i zwizy charakter.

Tomasz Marek Sobieraj ZA BRAMAMI ZIEMI OBIECANEJ - BEHIND THE GATES OF THE PROMISED LAND.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: