Wykład 12-Układ moczowy.doc

UKŁAD MOCZOWY

•         Czynność wydalnicza polega na usuwaniu z moczem końcowych produktów przemiany materii oraz na usuwaniu substancji obcych dla ustroju (leków)

•         Czynność regulacyjna polega na utrzymaniu prawidłowej homeostazy ustroju, utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową ustroju (posiada zdolność do zakwaszania moczu jak i wytwarzania dwuwęglanów).Wchłanianie zwrotne glukozy, aminokwasów, kwasów organicznych itd.z przesączu kłębkowego przez co zapobiega wydalaniu licznych substancji niezbędnych dla ustroju

•         Czynność zewnątrzwydzielnicza polega na wytwarzaniu moczu a wewnątrzwydzielnicza – w czasie niedokrwienia nerek aparat przykłębuszkowy wydziela enzym reninę, która działa na białka osocza powodując pojawienie się we krwi związków podwyższających RR oraz erytropoetynę, która zwiększa erytropoezę w szpiku kostnym i wpływa na układ kostny poprzez produkcję aktywnych postaci vit.D3

NARZĄDY MOCZOWE

•         Dzielimy na:

   a) narządy wytwarzające mocz

       - nerka – ren

   b) narządy wyprowadzające mocz

       - miedniczka nerkowa – pelvis renalis

       - moczowód – ureter

       - pęcherz moczowy – vesica urinaria

       - cewka moczowa - urethra

NERKA - REN

•         Jest narządem parzystym.

•         Położone są w jamie brzusznej w przestrzeni zaotrzewnowej, w okolicy lędźwiowej

•         Nerka prawa leży nieco niżej niż nerka lewa

•         Powierzchnia tylna nerek przylega do mięśni ściany tylnej jamy brzusznej a powierzchnia przednia do narządów jamy brzusznej

NERKI – BUDOWA ZEWNĘTRZNA

•         Wyróżniamy:

  - powierzchnię przednią i tylną

  - brzeg przyśrodkowy i boczny

  - koniec górny i dolny

•         Na brzegu przyśrodkowym znajduje się zagłębienie zwane wnęką nerki, które prowadzi do zatoki nerkowej

•         W obrębie wnęki znajduje się:

   - tętnica i żyła nerkowa

   - naczynia chłonne i nerwy

   - moczowód

•         Zatoka nerkowa obejmuje:

  - naczynia nerkowe i nerwy

  - miedniczkę nerkową

  - kielichy nerkowe większe i mniejsze

NERKI – BUDOWA WEWNĘTRZNA

•         Na przekroju czołowym nerki widać miąższ nerki, który składa się z dwóch warstw:

  - kora nerki – znajduje się na obwodzie pod torebką włóknistą. Wnika ona także pomiędzy rdzeń nerki w postaci słupów nerkowych

  - rdzeń nerki stanowi warstwę wewnętrzną  i składa się z piramid nerkowych, które posiadają kształt trójkątny. Podstawą zwrócone są do obwodu nerki natomiast ich wierzchołki zwane brodawkami nerkowymi zwrócone są w kierunku zatoki nerkowej

BUDOWA WEWNĘTRZNA NERKI

•         Jednostką morfologiczno-czynnościowa nerki jest nefron

•         W nefronie wyróżniamy:

   - ciałko nerkowe, które składa się z kłębka nerkowego (utworzonego z tętniczych naczyń włosowatych tworzących sieć dziwną tętniczo-tętniczą) i otaczającej  go torebki nerkowej. Do torebki spływa mocz pierwotny wytwarzany przez naczynia włosowate kłębków poprzez filtrację osocza krwi

  - kanalik kręty I rzędu " pętla nefronu (Henlego) " kanalik kręty II rzędu (wstawka) " cewka zbiorcza " przewód brodawkowy " brodawka nerkowa

MIEDNICZKA I KIELICHY NERKOWE

•         Brodawki nerkowe objęte są przez kielichy nerkowe mniejsze (8-10), do których ścieka mocz przez otworki brodawkowe

•         Kielichy nerkowe mniejsze łączą się w kielichy nerkowe większe (2-3)

•         Z połączenia kielichów nerkowych większych powstaje miedniczka nerkowa, która przechodzi w moczowód

•         Kielichy nerkowe oraz miedniczka nerkowa znajdują się w zatoce nerkowej

MOCZ

•         Człowiek dorosły wydala przeciętnie ok..1,5 litra moczu na dobę

•         Jest to płyn klarowny, barwy żółtej o różnym stopniu wysycenia o ciężarze właściwym od 1015 – 1020 o odczynie lekko kwaśnym (pH ok..6.0).

•         W moczu znajdują się azotowe produkty końcowe białkowej przemiany materii; ze składników organicznych najwięcej znajduje się mocznika, znacznie mniej kwasu moczowego, kreatyniny i amoniaku. Ze składników nieorganicznych wśród kationów dominuje sód, mniej jest potasu, wapnia i magnezu a wśród anionów przeważa anion chlorkowy, mniej jest siarczanowego i fosforanowego.

•         Poza tym w moczu znajdują się hormony, nieliczne krwinki białe, złuszczone komórki nabłonkowe i śluz

MOCZOWÓD - URETER

•         Łączy miedniczkę nerkową z pęcherzem moczowym. Dł. ok. 30cm leżący w przestrzeni zaotrzewnowej.

•         W przebiegu moczowodu wyróżniamy:

    - część brzuszną (biegnącą od miedniczki nerkowej do kresy granicznej)

    - część miedniczną (od kresy granicznej do pęcherza moczowego)

•         W przebiegu moczowodu wyróżniamy 3 zwężenia:

    - górne – w miejscu przejścia miedniczki nerkowej w moczowód

    - środkowe – na poziomie przejścia do miednicy mniejszej

     - dolne – w miejscu wejścia do pęcherza moczowego

PĘCHERZ MOCZOWY – VESICA URINARIA

•         Jest to nieparzysty narząd zbierający mocz.

•         Położony jest w miednicy mniejszej zaotrzewnowo do tyłu od spojenia łonowego; u mężczyzn leży do przodu od odbytnicy; u kobiet do przodu od pochwy i macicy

•         Dno pęcherza u mężczyzn spoczywa na gruczole krokowym a u kobiet na przeponie moczowo-płciowej i przedniej ścianie pochwy

•         Pusty pęcherz moczowy nie wystaje nad spojenie łonowe

PĘCHERZ MOCZOWY - CZĘŚCI

•         W obrębie pęcherza moczowego możemy wyróżnić cztery części:

    - szczyt pęcherza – skierowany do przodu i ku górze

    - trzon pęcherza - będący największą jego częścią

    - dno pęcherza – skierowane do dołu i tyłu

    - szyję pęcherza - położoną w miejscu przejścia pęcherza w cewkę moczową

•         W dnie pęcherza moczowego wyróżniamy trójkąt pęcherza, który ograniczony z przodu jest przez ujście wewnętrzne cewki moczowej a z tyłu przez ujścia obydwu moczowodów

CEWKA MOCZOWA ŻEŃSKA – URETHRA FEMININA

•         Długość cewki moczowej wynosi od 3 do 5 cm

•         Rozpoczyna się w dnie pęcherza moczowego ujściem cewki wewnętrznym następnie przebija przeponę moczowo-płciową i kończy się ujściem cewki zewnętrznym położonym na brodawce cewkowej w przedsionku pochwy  

CEWKA MOCZOWA - CZĘŚCI

•         Wyróżniamy:

     - część nadprzeponową, która biegnie w miednicy mniejszej i przylega do pochwy

    - część przeponową, która przebija przeponę moczowo-płciową

    - część podprzeponową

•         Ujście wewnętrzne cewki jest zamknięte przez mięsień zwieracz wewnętrzny cewki moczowej jest to mięsień gładki unerwiony przez układ autonomiczny niezależny od naszej woli natomiast ujście zewnętrzne jest zamknięte przez mięsień zwieracz zewnętrzny cewki moczowej jest to mięsień poprzecznie prążkowany unerwiony przez układ somatyczny i zależny od naszej woli

CEWKA MOCZOWA MĘSKA – URETHRA MASCULINA

•         Cewka moczowa męska stanowi wspólną drogę moczu i nasienia długości ok..15-20cm

•         Rozpoczyna się ujściem cewki wewnętrznym w dnie pęcherza moczowego a kończy się ujściem cewki zewnętrznym na żołędzi prącia

•         W ujściu wewnętrznym znajduje się mięsień zwieracz wewnętrzny cewki moczowe; jest to mięsień gładki unerwiony przez układ autonomiczny i nie zależny od naszej woli

CEWKA MOCZOWA - CZĘŚCI

•         W cewce moczowej odróżniamy:

     - część sterczową – jest to odcinek cewki położony w gruczole krokowym

    - część błoniastą – najkrótszą i przechodzącą przez przeponę moczowo-płciową

    - część gąbczastą – najdłuższą biegnącą wewnątrz ciała gąbczastego prącia

•         W części sterczowej znajduje się wzgórek nasienny, na którym obustronnie uchodzą przewody wytryskowe

•         W części błoniastej znajduje się mięsień zwieracz zewnętrzny cewki moczowej, który pochodzi z mięśni przepony moczowo-płciowej