Marvin Harris -Krowy świnie wojny i czarownice.pdf

» Ksiqznica«

kieszonkowa

Marvin Harris

SWINIE. WOJNY

I CZAROWNICE

Przeloiyla z angielskiego

Krystyna Szerer

• www.NajlepszyPrezent.PL

TWOJA KSI~GARNIA INTERNETOWA

Zapoznajsi~ z nasz~ofert~ w Interneeie i zarnow, tak jak [ubisz:

~ sklep@NajlepszyPrezent.pl

_ +4861 6529260

_ +4861 6529200

~. Publieat SA, ul. Chlebowa 24, 61-003 Poznan

ksiqiki szybko i przez calq dob~ .• latwa obsluga .• pelna oferta .• promocje

, KROWY.

Tytul oryginalu

Cows, Pigs, Wars and Witches. The Riddles of ClIltllre

Konsultacja w zakresie socjologii i antropologii kultury

Jacek Kurczewski

Konsultacja hebraistyczna i biblistyczna

Witold Tyloch

Koncepcja graficzna serii, logotyp serii

i projekt okladki

Marillsz Banachowicz

I1ustracja pa okladce

Wszelkie prawa zastrzezone. Bez uprzedniej pisemnej

zgody wydawcy zaden fragment niniejszego utworu nie moze bye

reprodukowany ani przesylany za posrednictwem urzqdzen

mechanicznych bqdi elektronicznych. Niniejsze zastrzezenie

obejmuje r6wniez fotokopiowanie oraz przechowywanie

w systemach gromadzenia i odtwarzania informacji ..

For the Polish edition

Wlasnie skonczylem przekonywae grupy student6w

o tym, ze istnieje racjonalne wytlumaczenie hinduskie-

go zakazu uboju kr6w. Bylem pewny, ze przewidzialem

wszelkie mozliwe obiekcje. Promieniejl}c ufnoscil} za-

pytalem, czy sl} jakies pytania. Zdenerwowany mlody

czlowiek podni6s1 ryky i spytal:

- A co z zakazem spoZywania wieprzowiny u Zy-

d6w?

Kilka miesiycy p6zniej rozpoczl}lem badania zmie-

rzajl}ce do wyjasnienia, dlaczego zar6wno Zydzi, jak

muzulmanie czujl} odrazy do wieprzowiny. Uplynl}l

prawie rok, zanim bylem got6w do zapoznania kole-

g6w z moimi pogll}dami. Ledwie przestalem m6wie,

jeden z moich przyjaci61, specjalista od Indian polu-

dniowoamerykanskich, zapytal:

- A co z dziczyznl}, kt6ra stanowi tabu dla Indian

z plemienia Tapirape?

I tak bylo z kazdl} z zagadek, dla kt6rych pr6bowa-

lem znaleze realne wytlumaczenie. Ledwo konczylem

wyjasniac jakis tajemniczy zwyczaj lub styl Zycia, jU2:

ktos zaskakiwal mnie nastypnym.

Wydawnictwo "Ksiqznica" sp. z 0.0.

AI. W. Korfantego 51/8

40-160 Katowice

tel. (032) 203-99-05, 254-44-19

faks (032) 203-99-06

Sklep internetowy:

http://www.ksiaznica.com.pl

e-mail: ksiazki@ksiaznica.com.pl

Wydanie 2 uzupelilione

Katowice 2007

Sklad i lamanie:

z.u. "Studio P" Katowice

Nowej Gwinei 0 odrazy do swin wsrod iydow, lub eks-

perta od judaizrnu 0 mesjaszow w Nowej Gwinei? (Taki

osobnik z natury swej laknie tylko jednej frytki na cale

Zycie.)

To, ze zaryzykowalem wydrowk y poprzez dyscypli-

ny, kontynenty i wieki, tlumaczy tym, iZ swiat rozciqga

siy w poprzek dyscyplin, kontynentow i wiekow. W przy-

rodzie nie ma rzeczy tak wyodrybnionych jak dwa kop-

ce wiedzy specjalistycznej.

Szanujy pracy pojedynczych uczonych, ktorzy cierp-

liwie poszerzajq i doskonalq sWifwiedzy 0 jednym stu-

leciu, plemieniu czy osobistosci, ale uWaZam, iz powin-

ni bye bardziej wyczuleni na sprawy 0 zasiygu ogolnym

i porownawczym. Zdradzana przez nasz zbyt wyspecja-

lizowany swiat nauki widoczna niezdolnose powiedze-

nia czegos spojnego 0 przyczynach stylow Zycia nie ply-

nie bynajmniej z nieregulamosci wiasciwej przejawom

stylow iycia. Sqdzy, ze jest to raczej rezultat tego, iZ

premiuje siy specjalistow, ktorzy nigdy nie konfrontujq

faktow z teoriq. Wprost proporcjonalna zaleznose, ist-

niejqca od pewnego czasu miydzy rozmiarami badan

spolecznych a stopniem zamieszania panujifcego w tych

sprawach, moze oznaczae tylko jedno: sumarycznq

funkcjq spolecznq wszystkich tych badan naukowych

jest uniemozliwienie ludziom zrozumienia przyczyn

iycia spolecznego.

Mydrcy z naukowego establishmentu podkreslajq,

ze ow stan zamieszania wynika z braku badan. Wkrotce

bydziemy mieli seminarium w niebiosach, oparte na

dziesiyciu tysiqcach nowych wypraw w teren. Ale jesli

uda siy tym naukowcom postawie na swoim, to wie-

dziee bydziemy mniej, nie wiycej. Bez strategii zmie-

rzajqcej do budowania mostow nad przepasciq miydzy

- No dobrze, moze to i prawda, jesli chodzi 0 po-

tlacz u Kwakiutlow, ale jak wytlumaczye wojny miydzy

Janomamami?

- Mozliwe, ze chodzi 0 brak protein ...

- A co z kultem "cargo" na Nowych Hebrydach?

Z wyjasnieniem stylow iycia jest jak z frytkami. Je

siy te frytki i je, dopoki torebka nie bydzie pusta.

To wlasnie jedna z przyczyn, dla ktorych w ksiqzce

tej przeskakujemy z jednego tematu na drugi. Z Indii

nad Amazonky i od Jezusa do Carlos a Castanedy.

W porownaniu z przeciytnq torebkq frytek Sq tu jednak

pewne roznice. Przede wszystkim nie radzy brae pierw-

szego kqska, ktory zwrocil na siebie uwagy. Przedsta-

wione przeze mnie wyjasnienia w kwestii czarownic

wiqzq siy z wyjasnieniami w kwestii mesjaszow, a wyja-

snienia w kwestii mesjaszow z wyjasnieniami w kwestii

"wielkich ludzi", hore z kolei wiqiq siy z wyjasnieniami

w kwestii seksu, wiqzqcymi siy z wyjasnieniami w kwe-

stii milosci do swin, wiqiqcymi siy z wyjasnieniem nie-

nawisci do swin, ktore wiqie siy z wyjasnieniem milosci

do krowy. Nie zeby swiat zaczql si y od milosci do kro-

wy, ale tu wlasnie biorq poczqtek moje proby zrozumie-

nia przyczyn rozmaitych stylow iycia. Proszy wiyc, nie

lapcie pierwszego lepszego kawalka.

Trzeba zrozumiee, ze rozdzialy tej ksiqiki wyrastajq

jeden z drugiego i ze wnioski siy kumulujq. Inaczej nie

byd y mogl siy bronie przed ciygami, ktore mi z pewno-

sciq zechcq sprawie specjalisci z kilkunastu dziedzin

i dyscyplin. Szanujy specjalistow i chcy siy od nich uczye.

Mogq jednak okazae siy tylez przeszkodq co korzysciq

w przypadku, gdy trzeba polegae na kilku z nich jedno-

czesnie. Probowaliscie. kiedy pytae specjalisty od hin-

duizmu 0 milose do swin na Nowej Gwinei lub znawcy

poszczeg6lnymi dyscyplinami oraz do usystematyzowa-

nia istniejqcej wiedzy zgodnie z teoretycznie sp6jnymi

przeslankami, dodatkowe badania nie doprowadzq do

lepszego zrozumienia przyczyn roinych stylow iycia.

Jesli rzeczywiscie chcemy szukac przyczynowych wyjas-

nien, to musimy miec podstawowe chocby pojycie

o tym, gdzie wsr6d potencjalnie niewyczerpanych fak-

tow z dziedziny przyrody i kultury ich szukac. Mam

nadziejy, ii przyszlosc okaie, ie moje badania przyczy-

nily siy do rozwiniycia takiej strategii - do wskazania

miejsc, w ktorych naleiy szukac.

Niniejsza ksiqika zajmuje siy przyczynami pozornie

nieracjonalnych i niewytiumaczalnych styl6w iycia. Nie-

ktore z tych zagadkowych obyczajow istniejq wsrod lu-

d6w na etapie przedpismiennym, czyli "prymitywnych",

na przyklad cheipliwi wodzowie indiaiiscy palq sw6j

dobytek, aby pokazac, jak Sq bogaci. lnne dotyczq

spoleczenstw rozwijajqcych siy - tutaj najbardziej po-

dobajq mi siy hindusi, kt6rzy odmawiajq jedzenia wolo-

winy, pomimo ii glodujq. Jeszcze inne wiqiq siy z me-

sjaszami i czarownicami, naleiqcymi do g16wnego nurtu

naszej cywilizacji. Dla uwypuklenia mojej tezy rozmysl-

nie wybralem przypadki dziwaczne i kontrowersyjne,

ktore wydajq siy zagadkami niemoiliwymi do rozwiqza-

ma.

Twierdzi siy, ie nasze czasy cierpiq na przesyt inte-

lektualny. Opanowani duchem zemsty naukowcy za-

brali siy do udowodnienia, ie nauka i rozum nie potra-

fiq wytlurnaczyc roinic w stylach iycia. Modne jest wiyc

podkreslanie faktu, ie zagadek prezentowanych w na-

stypnych rozdzialach nie moina rozwiqzac. Grunt pod

znacznq cZysc takichobiegowych poglqdow na tajemni-

ce stylow iycia przygotowala Ruth Benedict w swej ksiqi-

ce Wzory kultury. By wyjasnic uderzajqce roznice rnit(-

dzy kulturq. Kwakiutlow, plernion Dobu i Zuni, powo-

lala sit( na rnit, ktory przypisala Indianom Kopaczorn.

Wedlug tego rnitu: "Na poczq.tku Bog dal kazdemu lu-

dowi poglinianym kubku, aby pit z niego wod~ iycia ...

Wszyscy zanurzali kubki w wodzie, ale kubki byly roz-

ne."* Dla wielu osob oznaczalo to odtqd, iz tylko Bog

wie, dlaczego Kwakiutlowie palq. swoje dorny. To sarno

dotyczy hindusow i powstrzyrnywania sit( przez nich od

jedzenia wolowiny czy odrazy iydow i rnuzulrnanow do

wieprzowiny, czy tez przyczyn, dla ktorych jedni wierzq

w rnesjaszow, inni zas w czarownice. Praktycznym dlu-

goterrninowyrn skutkiern takiej sugestii bylo zniecht(ce-

nie do poszukiwania innych wyjasnien. Jedno bowiern

jest jasne: jesli nie wierzy sit( w istnienie odpowiedzi na

jakqs zagadkt(, to nigdy sit( jej nie znajdzie.

Aby wytlurnaczyc rozne wzory kultury, rnusiniy za-

czq.c od zalozenia, ze iyciern czlowieka nie rzqdzi wy-

lq.cznie przypadek czy tez kaprys. Bez tego zalozenia

pokusa zrezygnowania z dociekan wobec pojawienia

sit( jakiegos uparcie tajernniczego zwyczaju czy instytu-

cji okazuje sit( wkrotce nieodparta. Po wielu latach

odkrylern, ze style iycia, uwazane przez innych za abso-

lutnie zagadkowe, rnialy w istocie okreslone i latwo

zrozurniale przyczyny. Glowny powod, dla ktorego tak

dlugo nie zauwaZano tych przyczyn, tkwit w powszech-

nyrn przekonaniu, ze "tylko Bog zna odpowiedz".

Innym powodern, dla ktorego wiele obyczajow i in-

stytucji wydaje sit( tak tajernnicze, jest to, iZ nauczono

nas cehic skornplikowane, "uduchowione" wyjasnienia

zjawisk kulturowych bardziej niz prozaiczne, rnaterial-

ne. Twierdzl(, ze rozwiqzanie kazdej z zagadek analizo-

wanych w niniejszej ksiq.zce lezy w lepszym zrozurnie-

niu realnych warunkow. WykaZl(, iZ nawet najbardziej

dziwaczne z pozoru wierzenia i praktyki okazujq sit(

przy blizszyrn zbadaniu efektern calkiern zwyczajnych,

banalnych, rnozna by nawet rzec "wulgarnych" warun-

kow, potrzeb i dzialan. Mowil( 0 banalnym czy wulgar-

nym rozwiq.zaniu dlatego, ze opiera sit( ono na twardym

gruncie i sklada sil( z takich czynnikow, jak bebechy,

seks, energia, wiatr, deszcz i inne namacalne zwykle

zjawiska.

Nieznaczy to, ze oferowane rozwiq.zania Sqw jakirn-

kolwiek sensie proste czy oczywiste. Bynajmniej. Za-

wsze zidentyfikowanie czynnikow rnaterialnych w dzia-

laniach ludzkich jest zadaniern trudnyrn. W praktyce

iycie jawi sit( w roznych przebraniach. Kazdy styl iycia

spowijajq. rnity i legendy, ktore kierujq. uwagl( na jakies

niernaterialne lub nadprzyrodzone warunki. Te otoczki

dajq. ludziorn tozsamosc spolecznq oraz poczucie celu

spolecznego, lecz oslaniajq. nagie prawdy iycia spolecz-

nego. Nasze falszywe wyobrazenia na ternat roli rnate-

rialnych zjawisk kulturowych ciqzq na swiadornosci

zwyklego czlowieka jak warstwy olowiu. Nigdy nie jest

latwo obejsc, przeniknq.c lub uniesc to przygniatajq.ce

brzernit(.

W epoce, w ktorej ludzie pragnq. doznawac odrnien-

nych, nadzwyczajnych stanow, sklonni jestesrny nie za-

uwazac zakresu, w jakirn nasz zwykty stan urnyslu juz

stal sil( swiadornosciqglt(boko zrnistyfikowanq - swia-

dornosciq zdurniewajq.co oderwanq od rzeczywistosci.

Dlaczego tak jest?

Przede wszystkirn rnarny do czynienia z niewiedzq..

Wil(kszosc ludzi osiqga swiadornosc rnalego tylko wy-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: