P I Ł KA S I A T K O W A D L A
W S Z Y S T K I C H .
„ Żadna inna dyscyplina sportu nie jest w stanie zastąpić norm gry zespołowej, które zaspakajają potrzeby psychiczne ucznia, doskonalą procesy decyzyjne oraz uczą współpracy z drugim człowiekiem. Wszechstronność gier zespołowych decyduje zatem o tym, że są one jednym z najbardziej lubianych środków w realizacji szkolnej kultury fizycznej”.
Naglak Z. (1994).
Opracował:
Tomasz Laferi
O Ł A W A 2 0 0 2 rok.
S P I S T R E Ś C I
II. GRY Z PIŁKĄ NA LEKCJACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO.
III. TRUDNOŚCI I BŁĘDY W NAUCZANIU GRY W PIŁKĘ SIATKOWĄ NA LEKCJACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO.
IV. PRZYKŁADY ŁATWEGO I SZYBKIEGO NAUCZANIA GRY
W PIŁKĘ SIATKOWĄ NA LEKCJACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO.
1. Ćwiczenia przygotowujące do nauczania podstawowych działań w grze.
2. Organizacja zajęć.
3. Gry uproszczone.
4. Przykładowe uproszczenia przepisów gry w piłkę siatkową na lekcjach wychowania fizycznego.
V. PODSUMOWANIE.
VI. PIŚMIENNICTWO.
VII. SPIS RYSUNKÓW.
I. CHARAKTERYSTYKA GRY W PIŁKĘ SIATKOWĄ.
Gra w piłkę siatkową liczy już sobie ponad 100 lat. W stosunku do innych dyscyplin sportowych, których rodowód sięga starożytnej Grecji, jest dyscypliną stosunkowo młodą. Powstała pod koniec XIX wieku w Stanach Zjednoczonych a jej twórcą był William Morgan. Od początku jej istnienia przechodziła ona wiele etapów rozwoju, w których zmieniały się jej przepisy i charakter aż do dnia dzisiejszego. Obecnie jako dyscyplina sportowa charakteryzuje się określoną specyfiką przebiegu gry oraz stawia odpowiednie wymogi dla jej uczestników.
Piłka siatkowa została zdefiniowana jako zespołowa gra sportowa prowadzona na boisku przedzielonym siatką, polegająca na działaniach z piłką (bez możliwości jej przetrzymywania) i bez piłki , w której każda akcja ma bezpośredni wpływ na wynik Superlak E., Wołyniec J. (2001). Zaliczana jest do grupy dyscyplin sportowych o charakterze walki pośredniej , bez prawa fizycznego kontaktu pomiędzy zawodnikami przeciwnych drużyn.
Gra w piłkę siatkowa charakteryzuje się następującymi wspólnymi właściwościami a mianowicie:
- umiejętnością współdziałania zespołu – określa się ją często jako „ grę najbardziej zespołową z zespołowych „ bowiem nie ma akcji indywidualnych, poza zagrywką.
- ograniczeniem liczby odbić piłki do trzech, co sprawia, że zespół jest zmuszony do opanowania tej umiejętności tak, aby zamiar taktyczny mógł zostać w tym czasie efektywnie zrealizowany.
- bezkontaktowość zawodników w grze. Nie ma więc starć, tak charakterystycznych dla walki o piłkę czy krążek jak w innych grach sportowych, co sprawia, że każda z walczących stron nie napotyka na przeszkody ze strony kontrpartnerów, a płynność i skuteczność kombinacji zależy wyłącznie od precyzji oraz możliwości, zdolności i wyszkolenia zawodników.
- swoistym sposobem zdobywania punktów, które uzyskuje się zarówno przy własnej zagrywce jak i zagrywce przeciwnika. Każdy błąd powoduje stratę punktu co ma pośredni wpływ na nieokreślony (nienormowany) czas gry.
- siatkówka jest grą interwałową, toczy się od zagrywki do zakończenia akcji. Od zakończenia akcji do zagrywki piłka jest martwa. Z takiego przebiegu gry wynikają
dwie istotne konsekwencje, a mianowicie: siatkówka jest grą fragmentaryczną, walka trwa od gwizdka rozpoczynającego dane działanie w grze (zagrywki) do gwizdka kończącego dane działanie w grze (skuteczne zagranie lub popełnienie błędu przez przeciwnika). Siatkówka jest grą powtórzeniową i odzwierciedla takie same lub podobne okoliczności w jakich drużyny rywalizują ze sobą o wygranie (zdobycie punktu).
- piłka siatkowa jest grą błędów. Piłkę w danym fragmencie gry (działaniu) można wygrać nie tylko własnym skutecznym zagraniem, ale też przez błąd przeciwnika. Drużyna która robi jak najmniej błędów zwiększa swoje szanse na korzystny wynik końcowy.
- siatkówka charakteryzuje się tak zwaną rotacją, czyli zmianą pozycji wszystkich zawodników o jedno miejsce (strefę) w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Odbywa się to po zdobyciu prawa do wykonywania zagrywki. Zmusza to każdego zawodnika do gry w różnych strefach i na różnych pozycjach, zarówno w ataku jak i w obronie. Zatem każdy zawodnik winien być wszechstronnie wyszkolony.
- w czasie gry, w każdej akcji (działaniu) biorą udział wszyscy zawodnicy w sposób bezpośredni (przyjęcie, zbicie, rozegranie) oraz sposób pośredni - asekuracja działań (zastawiania, atakowania).
Piłka siatkowa ze względu na swoją specyfikę stawia bardzo wysokie wymagania tak graczom jak i całej drużynie pod względem:
- umiejętności technicznych. Jest grą techniczną ponieważ, charakteryzuje się określonym sposobem odbijania piłki (piłka nie może być przetrzymana, krótki kontakt z piłką ). Technika decyduje o dokładności odbicia a w efekcie o skuteczności gry.
- motorycznym siatkówka należy do dyscyplin sportowych o charakterze siłowo szybkościowym.
- ścisłego związku między motorycznością a techniką, który opiera się na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Motoryczność powoduje jakościowe korzystne zmiany w technice, a technika podnosi poziom motoryczności.
Piłkę siatkową cechują głównie ruchy acykliczne nie standardowe, dynamiczne, wykonywane w ciągle zmieniających się warunkach zewnętrznych przy długim i intensywnym wysiłku interwałowym. Zdolności koordynacyjne rozumiane jako zdolności sterowania oraz regulacji czynności ruchowych odgrywają w siatkówce tak samo ważną rolę jak zdolności kondycyjne, umiejętności techniczne i taktyczne, dlatego w trakcie nauczania i doskonalenia gry należy poświęcać im bardzo dużo czasu.
W dzisiejszych czasach obserwuje się bardzo burzliwy i dynamiczny rozwój oraz szczególne zainteresowanie szerokich mas społeczeństwa właśnie grą w piłkę siatkową. Niewątpliwie przyczynia się do tego tworzenie niesamowitej oprawy w trakcie spotkań ligowych i międzynarodowych z udziałem naszej reprezentacji. Zabiegi jakie towarzyszą imprezom sportowym są podporządkowane promocji i rozpowszechnianiu tej dyscypliny, zaś jej ogólna łatwa dostępność powoduje, że gra w piłkę siatkową przyciąga coraz szerszą rzeszę społeczeństwa, która staje się aktywnym kibicem i co najważniejsze sama próbuje uprawiać ową grę. Szeroka promocja gry na poziomie krajowym, europejskim i światowym oddziaływuje, mobilizująco na młodzież, która podejmuje regularny udział w zorganizowanych grupach treningowych i bardzo chętnie uczestniczy w lekcjach wychowania fizycznego o tematyce piłki siatkowej. Najpiękniejsze zaś jest to, iż sama organizuje się uprawiając amatorsko piłkę siatkowa w przedziwnych miejscach tam gdzie jest to tylko możliwe (boiska przyszkolne i podwórkowe, trzepaki, park itp.).
Wydaje się, iż gry z piłką wykorzystywane w wychowaniu fizycznym powinny stanowić zasadniczą treść planowanych zadań w ramach lekcji wychowania fizycznego w szkole. Aby ten niewątpliwie słuszny postulat znalazł odzwierciedlenie w codziennej pracy nauczycieli owego przedmiotu, konieczne jest wprowadzenie diametralnych zmian odnośnie programów nauczania jak i organizacji tego przedmiotu. Należałoby zaprzestać prowadzenia lekcji o charakterze treningu sportowego, gdzie najważniejsze jest nauczanie czynności ruchowych i rozwijanie zdolności motorycznych charakterystycznych dla danej dyscypliny. Przyczyną tego często są preferencje i specjalizacja instruktorska prowadzącego nauczyciela, program nauczania, gdzie widoczne są treści wyjęte z treningu sportowego danej dyscypliny. Drugą przyczyną jest niewątpliwie system rozliczania pracy nauczyciela wychowania fizycznego, a sprowadzający się do nagradzania tylko i wyłącznie sukcesów odnoszonych w rywalizacji sportowej międzyszkolnej oraz wewnątrzszkolnej. Natomiast bardzo rzadko, prawie nigdy nie dostrzega się osiągnięć nauczyciela wynikających jak podaje Panfil R. (2001) z istoty wychowania fizycznego, a dotyczących:
- poziomu świadomego zaangażowania w lekcje wychowania fizycznego wszystkich objętych obowiązkiem szkolnym uczniów, stymulującego samoorganizowanie się dzieci i młodzieży w ramach pozalekcyjnego uprawiania gier z piłką.
- rozwijania wszechstronnej kondycji psychofizycznej w odniesieniu do możliwości osobniczych poszczególnych uczniów (zasada porównywania ucznia z samym sobą) oraz stopniowania jego postępów.
- czy też utrzymania dobrego stanu zdrowia uczniów przejawiającego się szczególnie w odporności na choroby sezonowe.
Brak w odniesieniu do rzeczywistości powyższej sytuacji oraz system kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego będzie miał wpływ na to, iż w dalszym ciągu treści programowe wychowania fizycznego będą przesycone zadaniami treningowymi, które w małym stopniu przyczyniają się do świadomego i wszechstronnego rozwoju osobowości wychowanków. Natomiast lepsze i głębsze zrozumienie przesłania płynącego ze stosowania gier z piłką w odpowiednim ich ujęciu będzie przyczyniało się do korzystnych zmian wpływających na emocje, wrażenia człowieka a także pełniło rolę stymulatora w rozwoju i doskonaleniu ludzkiego charakteru.
III. T R U D N O Ś C I I B Ł Ę D Y W N A U C Z A N I U
G RY W P I Ł K Ę S I A T K O W A N A L E K C J A C H W Y C H O W A N I A F I Z Y C Z N E G O .
Prostota niezbędnego sprzętu (piłka, siatka) potrzebnego do uprawiania gry w piłkę siatkową na lekcjach wychowania fizycznego wpływa często na to, iż jest ona chętnie prowadzona przez nauczycieli przedmiotu. Jednak, co można często zauważyć, właściwości gry, jakimi charakteryzuje się gra w piłkę siatkową nastręczają zarówno nauczycielom jak i uczestnikom gry wiele problemów, szczególnie w początkowych etapach nauczania gry. Trudności wynikają przede wszystkim z rygorystycznie przestrzeganych i stosowanych przepisów odnoszących się do gry w piłkę siatkową jako dyscypliny sportu. Wszystko to wpływa, jak określają Klocek T. i Szczepanik M. (1993), na małą atrakcyjność zajęć, wynikająca ze zbyt krótkiego czasu trwania kolejnych akcji i zbyt ubogiego zasobu ćwiczeń dostosowanych do konkretnych umiejętności technicznych (często bardzo niskich) graczy (uczniów). Ponadto czynniki te wpływają na zmniejszenie intensywności lekcji, którą obniżają błędy powstające podczas zbyt trudnych ćwiczeń i różnego rodzaju gier (szkolna, właściwa, uproszczona), nieodpowiednio dobranych do umiejętności technicznych graczy. Czynniki te w konsekwencji wpływają na wytwarzanie u uczestników gry negatywnego stosunku do niej samej, ponieważ nie są oni w stanie sprostać jej wymogom. Wywołuje to u nich negatywne uczucia, brak zainteresowania, zadowolenia i ogólną niechęć do uprawiania gry w piłkę siatkową a co za tym idzie niechęć do tego typu aktywności ruchowej. W wyniku tego lekcje o tematyce piłki siatkowej są zazwyczaj bardzo monotonne, mało angażujące ucznia do jakiegokolwiek wysiłku i uniemożliwiające tzw. „wyżycie się” oraz nie pobudzające i nie wzbudzające radości i pozytywnych emocji.
Innym czynnikiem, który obniża atrakcyjność gry i wpływa demobilizująco na czynne uczestnictwo w grze jest zbyt niski poziom wiedzy nauczycieli wychowania fizycznego odnośnie teorii gry w piłkę siatkową jak i zbyt wąski zasób znajomości ćwiczeń nauczających i doskonalących podstawowe działania w grze odpowiednio dostosowane do możliwości uczniów. Bardzo często spotykamy nauczycieli, którzy objaśniając dane ćwiczenia i przekazując konkretne wiadomości posługują się językiem niezrozumiałym dla uczniów, dlatego są często źle odbierani a w konsekwencji nie realizują treści przez siebie założonych. Natomiast brak pomysłowości w dostosowywaniu przepisów gry do umiejętności uczniów a tylko ich rygorystyczne i surowe przestrzeganie obniża poziom i atrakcyjność gry.
Wszystkie wyżej wymienione czynniki z pewnością wpływają w znaczącym stopniu na opóźnienie efektów poznania i nauczania podstawowych działań w danej grze, co w wyniku końcowym może przyczyniać się do powstawania błędnych nawyków ruchowych i obniżać w znaczący sposób chęć uczestnictwa w grze w piłkę siatkową.
IV. PRZYKŁADY ŁATWEGO I SZYBKIEGO NAUCZANIA GRY W PIŁĘ SIATKOWĄ NA LEKCJACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO.
Propozycje i przykłady ćwiczeń, zabaw i gier , które zostaną przedstawione w dalszej części pracy powinny okazać się pomocne w zwiększaniu atrakcyjności, intensywności oraz większej promocji gry w piłkę siatkową. Rozważania te powinny zachęcić nauczycieli do prowadzenia tego typu lekcji a uczniów do czynnego udziału w zajęciach oraz co może stać się najważniejszym przesłaniem tej pracy, przyczynić się do przyspieszenia efektów nauczania i przyswajania umiejętności technicznych potrzebnych do opanowania gry w piłkę siatkową na zadawalającym każdego z nas poziomie.
1. ĆWICZENIA PRZYGOTOWUJĄCE DO NAUCZANIA PODSTAWOWYCH DZIAŁAŃ W GRZE.
Ćwiczenia przygotowujące mają na celu zwiększenie tempa nauczania i uczenia się nowego ruchu. Powinny być one zbliżone przebiegiem ruchu i warunkami czasowo przestrzennymi do techniki właściwej, a jednocześnie muszą być łatwiejsze od określonej techniki. Dlatego też należy stosować je przed rozpoczęciem procesu nauczania określonego działania i zgodnie z zasadą stopniowania trudności przygotowywać ćwiczącego do nauki i opanowania techniki właściwej. Owy zbliżony przebieg ruchu działa na organizm ćwiczącego na zasadzie transferu pozytywnego nawyku ruchowego. Podobieństwo struktury czasowo przestrzennej ćwiczeń przygotowujących do warunków jakie występują w elementach właściwej techniki ma na celu wytworzenie u ćwiczącego właściwego nawyku ustawiania ciała w czasie i przestrzeni w stosunku do lotu piłki i kształtowanie wyczucia antycypacji ruchu. Wpływa to jak podają Klocek T. i Szczepanik M. (2001) na szybkość uczenia się techniki odbić i zagrywki. Ćwiczenia przygotowujące powinno się stosować przed rozpoczęciem realizacji danych partii materiału odnośnie gry w piłkę siatkową, np.: w klasach III-IV przygotowywać uczniów do nauki elementów działań zaplanowanych w klasach I-III gimnazjum. Należy tak że wprowadzać ćwiczenia przygotowujące w części wstępnej lekcji o innej tematyce, treści, np.: lekcje gimnastyki, gier i zabaw, piłki ręcznej i koszykowej. Odpowiednio wcześniejsze przygotowanie pozwoli na skuteczne zastosowanie metody syntetycznej w nauczaniu bardziej złożonych elementów technicznych, nauczanych do tej pory metodą analityczną, którą będzie można wykorzystać wyłącznie do korygowania błędów. Z całą pewnością szybsze i dokładniejsze opanowanie techniki, poprzez wprowadzenie ćwiczeń przygotowujących, umożliwi nauczycielom prowadzenie bardziej atrakcyjnych, interesujących i intensywniejszych zajęć w początkowych okresach nauczania gry w piłkę siatkową.
Poniżej przedstawione zostały rysunki zawierające przykładowe ćwiczenia przygotowujące do nauki poszczególnych działań w grze w piłkę siatkową.
Rysunek 1. Ćwiczenia przygotowujące do nauki odbić sposobem górnym oburącz.
1. Z postawy podrzut piłki, chwyt oburącz w postawie rozkroczno –wykrocznej.
2. Z postawy podrzut piłki, obrót, chwyt w postawie rozkoczno – wykrocznej.
3. Z siadu prostego podrzut piłki, przejście do postawy, chwyt rozkroczno – wykrocznej.
4. Z postawy podrzut piłki, przemach nogi nad :kozłującą” piłką, chwyt (po koźle).
5. Z postawy podrzut piłki, obrót, odbicie głową po koźle, chwyt oburącz w wyskoku.
6. Podbijanie jednorącz i oburącz trzech balonów.
7. Odbicia jednorącz i oburącz piłki plażowej w postawie rozkroczno – wykrocznej.
8. Odbicia piłki głową po koźle w postawie rozkroczno – wykrocznej.
9. Odbicia piłki plażowej głową.
Rysunek 2. Ćwiczenia przygotowujące do nauki odbicia sposobem dolnym.
1. W postawie rozkroczno wykrocznej podania i chwyty oburącz dołem – piłka toczona.
2. Jak wyżej podania dwóch piłek z przemieszczeniem w bok.
3. Jak wyżej ale chwyt po obiegnięciu piłki.
4. Rzuty i chwyty sposobem dolnym oburącz po koźle.
5. Gaszenie – nakrycie piłki dłońmi przy parkiecie w momencie jej upadku po dorzucie przeciwnika.
6. Pionowe rzuty – podania oburącz dołem dwóch piłek, ze zmianą miejsc.
7. Łukiem rzuty – podania oburącz dołem dwóch piłek.
8. Żonglerka – podrzuty oburącz z dołu na głową dwoma piłkami.
9. Odbicia jednorącz dolne piłki plażowej.
10. Podstawianie piłki siatkowej trzymanej dołem oburącz pod upadającą piłkę plażową przy podłożu.
11. Odbicia piłki tenisowej deseczkami w chwycie oburącz dolnym.
Rysunek 3. Ćwiczenia przygotowujące do nauki wystawy.
1,2. Na ograniczony polu odbicia nad głową sposobem górny z zadaniami dodatkowymi obrót, siad, wyskok, leżenie.
3,4. Odbicia nad wyznaczonymi liniami z przebieganiem przodem, tyłem, bokiem.
5. Odbicia w wyskoku po dojściu nad wyznaczonym polem – dwóch ćwiczących.
6,7. Odbicia nad sobą i w parach w siadzie, leżeniu tyłem i przodem.
8,9. Odbicia o ścianę w wyznaczone miejsce z zadaniami dodatkowymi.
Ćwiczenia przygotowujące do nauki zagrywki w piłce siatkowej.
- rzuty piłki oburącz zza głowy.
- rzuty jednorącz zza głowy, piłeczką tenisową lub palantową.
- chwyty piłki jednorącz ponad głowę (wyprostowane ramię) po własnym podrzucie.
- rzuty piłki jednorącz po podłożu (tocząc – jak w kręglach) z klęku i w postawie (ćwiczenia przygotowujące do zagrywki dolnej).
Zbicie tenisowe względu na złożoną strukturę ruchu nauczane metodą syntetyczną będzie bardzo trudne, dlatego należy tu zastosować metodę ...
dyru1