Tertulian i Orygenes o Eucharystii, ofierze i ołtarzu.pdf

Tertulian i Orygenes o Eucharystii, ofierze i

ołtarzu

Tertulian (ur. 155, †220) i Orygenes (ur. 185, †254) bywają

przytaczani przez przeciwników Eucharystii jako ci, którzy nie

uznawali jej jako bezkrwawej ofiary. Przywołuje się też ich jako

przeczących obecności Chrystusa pod postaciami Chleba i Wina,

oraz jako negujących ołtarz chrześcijański.

W artykule pt. Msza święta pogańskim obrządkiem??? (cz. 1)

zaledwie wspomnieliśmy o powyższych mężach. Natomiast w

innych artykułach ( Orygenes a Towarzystwo Strażnica i Tertulian

a Towarzystwo Strażnica ) albo nie poruszaliśmy tematu

Eucharystii (Orygenes) albo przytoczyliśmy zaledwie kilka

tekstów (Tertulian).

Tu postaramy się przedstawić szerzej ich naukę na omawiany

temat, omawiając osobno każdego z tych pisarzy

wczesnochrześcijańskich.

Tertulian

Towarzystwo Strażnica próbuje podważyć sens istnienia ołtarza

przy sprawowaniu Eucharystii, reinterpretując przy okazji

następujące słowa z Biblii:

„Mamy ołtarz, z którego nie mają prawa spożywać ci, którzy

służą przybytkowi” Hbr 13:10.

Choć pomijamy tu wykładnię Hbr 13:10 Świadków Jehowy, to

przedstawiamy ich opinie dotyczące tego zagadnienia:

„W dziele Cyclopaedia (…) powiedziano o pierwszych

chrześcijanach: ’Gdy starożytnym apologetom zarzucano, że nie

mają świątyń, ołtarzy i kaplic, odpowiadali po prostu: ›Świątyń ani

ołtarzy nie uznajemy‹’.” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2,

s. 266);

„Minucjusz Feliks, apologeta żyjący w III wieku n.e., napisał, że

chrześcijanie nie mają ‘ani świątyń, ani ołtarzy’.” (Strażnica Nr 4,

2003 s. 30).

Zanim zaczniemy omawiać to zagadnienie, przytoczmy słowa

wywołanego Minucjusza Feliksa, który żył w tym samym czasie

co Tertulian:

„Dlaczego więc nie mają oni ołtarzy, świątyń żadnych (…)?”

(„Oktawiusz” 10:2);

„Czy sądzicie, że jeśli nie mamy świątyń i ołtarzy, to ukrywamy

przedmiot naszej czci?” (jw. 32:1).

Mogłoby się wydawać, że rzeczywiście chrześcijanie nie mieli

żadnych ołtarzy pomimo, że u św. Pawła słowo to nie miało złych

konotacji (patrz Dz 17:23). Mało tego, chrześcijański ołtarz

nazywa on „stołem Pańskim” 1Kor 10:21. Zaś w Starym

Testamencie, który zapowiadał „ofiarę czystą” (Ml 1:11),

określenie „stół Pański” jest wymiennie stosowane z terminem

„ołtarz” (patrz Ml 1:7 i 12; por. Ez 41:22).

Chrystus nie zaprzeczał istnieniu ołtarza u chrześcijan. Wręcz

przeciwnie, choć mówił wprost do Izraelitów, to jednak w jednej

ze swych wypowiedzi, którą można, a nawet trzeba odnieść do

wszystkich ludzi, raczej potwierdził istnienie ołtarza:

„Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam wspomnisz,

że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przed

ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim! Potem

przyjdź i dar swój ofiaruj!” Mt 5:23-24.

Chrześcijanie później ten tekst biblijny stosowali również w

odniesieniu do swych ołtarzy (np. Ireneusz – „Przeciw herezjom”

IV:18,1; Tertulian - „O cierpliwości” 12 [tekst patrz poniżej];

Cyprian – „Do Kwiryna” 3:3).

Wcześniej (ok. 100 r.) bardzo podobne słowa do Mt 5:23

zawierało pismo Didache , choć w nim nie występował termin

„ołtarz” ale „ofiara”:

„Niechaj nikt, kto ma jakiś spór ze swoim bratem, dopóki się nie

pogodzą, nie bierze udziału w tym zgromadzeniu, aby nie została

skalana wasza ofiara” (14:2).

Mało tego, skoro Biblia mówi o istniejącym ołtarzu w niebie (Ap

6:9, 8:3, 8:5, 9:13, 11:1, 14:18, 16:7), to czyż nie wolno go mieć

chrześcijanom skoro teksty Hbr 13:10 i 1Kor 10:21 mówią o nim?

Powróćmy jednak do Tertuliana. Jedno z jego pism zawiera

słowa podobne do stwierdzenia Minucjusza Feliksa. Oto ten

fragment przytaczany czasem przez przeciwników ołtarza

stosowanego w katolicyzmie:

„Pogardziliśmy świątyniami nie mniej niż grobowcami, nie

znamy żadnego ołtarza (…) nie składamy ofiar (…) Nawet nie

bierzemy udziału w biesiadach ofiarnych (…) ponieważ nie

możemy jednocześnie spożywać uczty Bożej i uczty demonów”

(„O widowiskach” 13).

Fragment ten wydaje się być jednoznaczny, ale tak nie jest, gdyż

w pismach Tertuliana znajdziemy i inne wypowiedzi mówiące o

ołtarzu chrześcijańskim (!) i o ofiarach. Te słowa zaś są pomijane

przez przeciwników ołtarza. Oto słowa Tertuliana:

„Tę modlitwę oddaną Mu z całego serca, (…) wśród Psalmów i

hymnów winniśmy zanieść do ołtarza Pańskiego, a on wyjedna

nam wszystko u Boga” („O modlitwie” 28);

„Taką jest owa ofiara duchowa, która usunęła ofiary pierwotne”

(jw. 28);

„Czy twój post stacyjny [w środy i piątki] nie stanie się

uroczystszy, jeśli zajmiesz miejsce przy ołtarzu? Gdy przyjmiesz

Ciało Pańskie i masz je jeszcze, to nie przeszkadza jedno

drugiemu – udział w ofierze i spełnienie obowiązku” (jw. 19).

„Drogę do nieba modlitwom otwiera pamięć o przykazaniach.

Najważniejsze z nich zaś jest to, byśmy – w razie wywołania

niezgody między braćmi lub ich obrażenia – nie pierwej

przystąpili do ołtarza, aż to naprawimy” (jw. 11);

„Każdy, kto przystępuje do ołtarza a czuje urazę do brata swego,

zobowiązany jest wcześniej pojednać się z bratem swoim, to jest

powrócić do cierpliwości” („O cierpliwości” 12);

„Albo odwiedza się jakiegoś chorego spośród

współwyznawców, albo spełnia się ofiarę Mszy świętej, albo

wygłasza słowo Boże. Każde z tych zajęć jest czynnością poważną

i świętą…” („O strojeniu się kobiet” 11:2).

W innym fragmencie, polemizując z Żydami, Tertulian mówi o

„ofiarach duchowych” i odwołuje się do tekstu Ml 1:10-11 (patrz

„Przeciw Żydom” 5).

Widzimy więc, że Tertulian, negując ołtarze pogańskie i mówiąc

iż nie mamy takowych, wspomina jednak o ołtarzach chrześcijan.

Zapewne to samo miał na myśli w sprawie ołtarza

przywoływany Minucjusz Feliks, choć niestety nie omawia on w

swoim dziele Eucharystii, więc nie można w pełni zweryfikować

jego wypowiedzi.

Trzeba tu wspomnieć, że wcześniej od Tertuliana sprawę ołtarza

i ofiary eucharystycznej omawiali inni pisarze

wczesnochrześcijańscy (pismo Didache , Klemens Rzymski,

Ignacy Antiocheński, Justyn Męczennik, Ireneusz z Lyonu), ale

kwestie te już omówiliśmy w innym artykule pt. Msza święta

pogańskim obrządkiem??? (cz. 1) (patrz

www.piotrandryszczak.pl ) . W nim też wspomnieliśmy o

Klemensie Aleksandryjskim, Hipolicie Rzymskim i Cyprianie z

Kartaginy.

Tertulian potwierdza też sprawowanie Eucharystii, nazywając

chleb Ciałem Pańskim, a także mówi o przyjmowaniu jej czasem

pod jedną postacią (chleba):

„Tak bowiem Pan objawił w waszej nawet Ewangelii, nazywając

chleb swoim ciałem, abyś i stąd już zrozumiał, że On dał chlebowi

postać swego ciała, którego ciało dawniej prorok przedstawił jako

chleb, ponieważ sam Pan miał później znaczenie tego sakramentu

wytłumaczyć” („Przeciw Marcjonowi” III:19,4);

„chleb wzięty w ręce i uczniom rozdany uczynił swoim Ciałem,

mówiąc: ‘To jest Ciało Moje’, czyli Postać Mojego Ciała. Nie

byłoby zaś postacią, gdyby nie istniało prawdziwe Ciało” (jw.

IV:40,3);

„Następnie, w kwestii [tajemnicy tzn. sacramento ] chleba i wina

udowodniliśmy już prawdziwość Ciała i Krwi Pańskiej przy

omawianiu Ewangelii przeciwko złudzeniu Marcjona” (jw. V:8,3);

„ciało żywi się ciałem i krwią Chrystusa, by i dusza się Bogiem

krzepiła” („O zmartwychwstaniu” 8:3; cytat wg „Pokarm

nieśmiertelności. Eucharystia w życiu pierwszych chrześcijan”

pod. red. ks. W. Myszora i ks. E. Stanuli, Katowice 1987, s. 124);

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: