GRECJA (płd. płw. bałkański)
*”Gdzie Bogów od ludzi różni jedynie nieśmiertelność.”
OKRESY W DZIEJACH GRECJI:
● kreteńsko-mykenski (minojsko-mykeński) ...-XIII w. p.n.e.
● epoka homerycka XII - VIII w. p.n.e.
● okres archaiczny VIII - VI w. p.n.e. [do wojen perskich]
● okres klasyczny (cywilizacja helleńska) VI/V - IV w. p.n.e. [do narodzin demokracji]
● okres hellenistyczny IV - II w. p.n.e.
● okres cesarstwa I w. p.n.e. - IV w. n.e.
okres hellenistyczny + okres cesarstwa = cywilizacja hellenistyczna
cywilizacja helleńska -> związany z czystą kulturą grecką
cywilizacja hellenistyczna -> okres po najazdach Aleksandra Macedońskiego (kultura grecka + barbarzyńska/macedońska)
LUDNOŚĆ STAROŻYTNEJ GRECJI:
→ Jonowie (ok 2000r. p.n.e.)
→ Achajowie – rdzenni Grecy (ok. 1700r. p.n.e.)
→ Dorowie – agresywni, plemię wojownicze, niszczą kulturę kret-myk (ok. 1300 – 1200r. p.n.e.)
→ Eolowie
KOLONIZACJA:
→ na zachód dotarli do Hiszpanii, płw. włoski
→ na wschód po Gruzję
→ na północ po Macedonię, Bizancjum
→ na południe po Egipt
OSIĄGNIĘCIA:
→ rozwój żeglugi, handel morski
→ ceramika
→ plantacje oliwek (*nacieranie ciała oliwą → higiena, zdrowie, nawilżanie)
→ zaopatrywanie wojsk
→ żelazo/srebro
→ kamieniarstwo
→ wodociągi i kanalizacja
→ alfabet (pismo hieroglificzne → pismo linearne A → pismo linearne B)
SPOŁECZEŃSTWO:
→ Obywatele: wojna, polityka, życie publiczne i umysłowe, wychowanie dzieci
*VIII – VI w. p.n.e. - chłop zapożyczał się by przetrwać, jeżeli pożyczki nie spłacił stawał się
własnością sąsiada = niewolnikiem
→ Niewolnicy: praca fizyczna, rola, rzemieślnictwo, służba domowa
~20% wszystkich ludzi to obywatele wolni, cała reszta to niewolnicy
ARISTOI - „najlepszy”, status powyżej zwykłych ludzi; członkowie arystokracji; posiadający cnotę/dobro
PAŃSTWO → to co buduje/zajmuje dany ród; więzi krwi/rodowe
USTROJE:
MONARCHIA → jedynowładztwo; jeden król, który sprawuje władze dożywotnio; dziedziczne; w niektórych państwach starożytnej Grecji uważany był za Boga/Półboga
OLIGARCHIA → „panowanie nielicznych”; władza sprawowana przez niewielką grupę ludzi wywodzących się z arystokracji; rada starszych = GERUZJA (30osób) + 2 królowie + zgromadzenie ludowe
TYRANIA → rządy jednostki pochodzenia arystokratycznego; władza zdobyta niezgodnie z prawem; państwa greckie pod rządami tyranów przeżywały swój rozkwit gospodarczy i kulturowy
DEMOKRACJA → rządy ludu; rządy większości; na zgromadzeniach WSZYSCY obywatele płci męskiej brali udział w głosowaniu (w miejscu publicznym poprzez podniesienie ręki, przez fizyczny podział np. kto jest za idzie na lewo, na piśmie, poprzez rzucanie kamienia)
ŚWIAT HOMERYCKI: świat wojny, stworzony przez Bogów
wychowanie tylko dla elit (wolni, szlachetni)
HEROS → ideał!; wojownik i mówca; walczy i służy królowi/bogom; uprawia sporty; bierze udział w igrzyskach; męstwo + odwaga + szlachetność obyczajów; arete – cnota, której można się nauczyć; pęd do bycia pierwszym; umiłowanie do bycia pięknym
PAIDEIA → edukacja, nauka; wychowanie ludzi w ich prawdziwej postaci, zgodnie z naturą człowieka
WYCHOWANIE FIZYCZNE:
CEL → rozwój fizyczny młodzieży, wzmacnianie ciała, hartowanie, ćwiczenie (w formie gier i zabaw), ćwiczenie zwinności i odporności na zmęczenie
PENTATLON → program wychowania fizycznego
→ skakanie
→ bieganie → najbardziej cenione
→ rzut dyskiem
→ rzut oszczepem
→ zapasy
* IGRZYSKA
Co 4 lata wielkie igrzyska narodowe. Pierwsze igrzyska w 776r. p.n.e. organizowane były we wszystkich państwach greckich. Uczestnikami igrzysk mogli być tylko wolni obywatele greccy. Na czas trwania igrzysk ustanawiano powszechny pokój.
KULT CIAŁA → wyrabianie muskułów, piękno, doskonałość
KALOGATHIA → „piękny i dobry”, połączenie dobra z pięknem, związek wychowania fizycznego z wychowaniem umysłowym, moralnym
WYCHOWANIE MORALNE: (kształcenie charakteru)
CEL → rozwój piękna moralnego i szlachetności ducha, wpajanie zasad moralnych, szacunek do osób starszych i rodziców, skromne postępowanie, umiarkowanie, skromny ubiór, unikanie rubasznych gestów i ruchów, chodzenie w milczeniu, stanie i siedzenie w przyzwoitej postawie, miłość do ojczyzny
WYCHOWANIE MUZYCZNE: (łączy się z wychowaniem literackim) [powiązanie z czcią Bogów i Muz)
CEL → kształcenie charakteru i umysłu młodzieży
!!! WYCHOWANIE MUZYCZNE TO DRUGI, OBOK SŁUŻBY WOJSKOWEJ, PUBLICZNY OBOWIĄZEK PAŃSTWOWY.
PROGRAM NAUCZANIA:
→ śpiew
→ muzyka (rytm, melodia, gra na instrumencie)
→ poezja (recytacja)
→ taniec
Narodowym instrumentem była lutnia, gdzieniegdzie także klarnet lub flet.
WYCHOWANIE LITERACKIE: (poetyckie)
→ ćwiczenie pamięci
→ nauka pisania
→ nauka czytania
→ poznawanie historii własnego szczepu (bohaterów, królów, wodzów, poetów, filozofów)
GRECJA – SPARTA (Lakonia)
polis wojskowe/militarne
od 650r. → koniec II wojny meseńskiej, Mesenia przegrywa i zostaje wcielona w Spartę, Sparta staje się największym polis
SPARTANIE (państwo doryckie): szorstkość, zamiłowanie do życia wojowniczego, pragnienie władzy, siła, wychowanie młodzieży wyłącznie dla celów państwa i wojny, organizowali się głównie w celach militarnych, surowa dyscyplina, nie dbali o wartości umysłowe i estetyczne, nie biorą pod uwagę potrzeb indywidualnych, wychowanie militarne
SPORT i MUZYKA pod nadzorem państwa
PODZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA:
→ SPARTIACI – wolni obywatele, arystokracja ziemiańska, właściciele niewolników
→ PERIOJKOWIE – rolnicy, rzemieślnicy, kupcy
→ HELOCI – niewolnicy, ludność podbita (wyzysk niewolników przyczyną wielu powstań),
własność państwa
ideał herosa → HOPLITA (ciężkozbrojna piechota)
LIKURG → twórca ustroju Sparty; ustanowił prawodawstwo zakładające, że dzieci są własnością państwa; zakładał, że wychowanie dzieci należy wyłącznie do państwa
Do obrony państwa przydatne jednostki tylko zdrowe i silne → dzieci po urodzeniu musiały przejść oględziny urzędników → dzieci chore lub ułomne były zabijane lub wyrzucane w rozpadliny góry Tajgetos (tam umierało z głodu/chłodu/rozszarpane lub jeśli znalazł je pasterz – wychowywał je, stawało się niewolnikiem).
GERONCI – decydowali o tym czy dziecko będzie żyło z rodziną czy zostanie wyrzucone z góry
Bezżenność pociągała za sobą utratę czci i różne formy upokorzenia. Ci, którzy nie założyli rodzin, nie mogli liczyć na prawny szacunek przysługujący ludziom starszym.
WYCHOWANIE:
CEL → potęga/dobro państwa
AGOGE → wychowanie spartańskie, przygotowanie do wojen zewnętrznych i wewnętrznych (np. bunty helotów), całe w rękach państwa
do 7 lat pod opieką domową
→ kąpano w wodzie i winie
→ nie pozwalano na krępowanie dzieci
→ piastunkom pozwalano na dręczenie i szczypanie dzieci aby uczyły się znoszenia bólu
Od 7 r.ż. chłopcy i dziewczynki były poddawane jednolitemu systemowi wychowania
● chłopcy → wychowywani na dzielnych żołnierzy
● dziewczynki → musiały być dobrze rozwinięte fizycznie, aby mogły rodzić zdrowych synów lub w razie potrzeby mogły stanąć do obrony państwa; do 18 r.ż. (do wyjścia za mąż) uprawiały te same ćwiczenia co chłopcy
Na czele całej edukacji stał PAJDONOMOS.
Wychowywanie nie zajmowało się jednostką, było wychowaniem grupowym. Życie osobiste nie istnieje.
W wychowaniu chłopców można wyróżnić 3 okresy:
→ I OKRES → 8-11 r.ż.
● ćwiczenia, gry i zabawy ruchowe
● chłopcy byli umieszczani w koszarach i przydzielani do oddziałów tworzących grupy rówieśnicze
● w koszarach spędzali razem następne 23 lata swojego życia
→ II OKRES → 12-15 r.ż.
● duża ilość zajęć dających wstępne przygotowanie do służby wojskowej
● żelazna dyscyplina pomagała wyrobić w młodzieńcach karność i poczucie wspólnoty
● chłopcy spali na posłaniach z trzciny, wykonywali ciężkie prace fizyczne mające na celu wyrobienie wytrzymałości
● uczono ich milczenia
● pożywienie było skromne
● MOWA LAKONICZNA → mówili krótko, zwięźle i na temat
● przez cały rok chodzili boso, nosili prostą i szorstką odzież
● nauka czytania i pisania obejmowała minimalny zakres
● największą uwagę przywiązywano do nauki muzyki i śpiewu
● podstawą wychowania fizycznego i szkolenia militarnego była gimnastyka oraz nauka władania bronią
● ...
up.ppiw