Stenogramy Anny Jambor tom 02.pdf

CZĘŚĆ PIERWSZA

MINISTERIALNE KONKIETY

Grudzień 1932 - maj 1934

Piątek - 16 grudnia 1932

Godzina prawie dwunasta w nocy. Przed chwilą odwieźli mnie, życzyli dobrej nocy i

zostawili samą w mieszkaniu przy ulicy Górskiego, które według ich słów jest obecnie

całkowicie moje. A więc po kolei:

Na peronie oczekiwali mnie oboje. Stryjek wsadził nas do samochodu i po krótkiej

chwili otworzono przede mną drzwi do dawnego mieszkania Florencji. Puszczono mnie

przodem, zdjęto ze mnie futro i bez zbędnych słów powiedziano mi:

- To jest obecnie twoje mieszkanko, Anno.

Nawet nie wiem, które z nich wyrzekło do mnie te słowa, ponieważ staliśmy wszyscy

troje w pierwszym pokoju i zaraz padły następne słowa. Te pamiętam doskonale, ponieważ

przemówiła Florencja:

- Powinszuj nam, Anno, jesteśmy małżeństwem!

Nie było czasu na rozmyślania, ponieważ trzeba było składać życzenia i wymieniać

pocałunki. W pół godziny później zasiedliśmy już do kolacji u Langnera na Placu Teatralnym.

Kolacja była z fasonem, na osobności i z winami. Powrót do domu, pożegnanie i pierwsza

samotność w mym pierwszym mieszkaniu.

Piszę to wszystko nieporządnie. Trudno inaczej. Piszę zaraz - gdy zamknęły się drzwi za

nimi. Pierwszy z pokojów wypełniają meble z naszego wspólnego saloniku, z czasów gdy

zamieszkiwałyśmy z Leokadią w mieszkaniu starego doktora, drugi jest wiernym

odtworzeniem mojego pokoju w poznańskim mieszkaniu Leokadii.

Przed chwilą obejrzałam resztę. W przedpokoju nie znane mi z pochodzenia meble, to

samo w trzecim małym pokoiku, urządzonym jako pokój gościnny. Kuchnia świeżo

odnowiona, całkiem nowe meble.

Obecnie kręci mi się w głowie, wszystko, moje nowe mieszkanie, słowa Florencji i

Marcina, kolacja u Langnara - to jest podobno poważmy i solidnie drogi lokal warszawski -

oraz nowy fakt: Florencja i Marcin. Na razie nie powiedzieli wyraźnie, kiedy i jak się to stało.

Prawdziwe zaskoczenie. Raczej ja wiele opowiadałam o moich włoskich podróżach. O Paryżu

i o domu przy nie du Pont Vert. Mentonę pominęłam, starałam się nie wymieniać osób po

imieniu, a jedynie mówić o całości.

Na razie siedzę w foteliku i wpatruję się w portret mojej prababki. Tej - imienniczki.

Postać zdaje się wychylać z ram i zbliżać ku mnie. Zaczyna się nowy rozdział w moim życiu.

Niewiele rzeczy dowiedziałam się dzisiaj. Marcin nie chciał rozmawiać na poważne

tematy i wykręcił się jednym zdaniem:

- Jutro będzie czas na poważne rozmowy, gdy wypoczniesz po podróży.

Florencja potwierdziła to samo uśmiechem. Stało się, o czym marzyłam: Florencja

należy do Marcina.

Sobota - 17 grudnia

Pierwszy dzień w moim nowym mieszkaniu rozpoczęłam od napisania podania o

przyjęcie na służbę państwową w ministerstwie skarbu. Powołałam się na naszego generała

oraz na jakiegoś wiceministra Jastrzębskiego, którego nigdy na oczy nie widziałam. Ale to

było z góry ułożone i tak dyktowała mi Florencja.

Później Florencja wpakowała mnie do samochodu i rozpoczęła się wędrówka po

Warszawie. W ministerstwie oglądali raczej moje nowe futro i niemiecki sygnet na palcu.

Naturalnie nie popełniłam gafy i nie zapytałam, kiedy mam się dowiedzieć o los mojego

podania. O wszystkim była mowa, tylko nie o tym. Tak się złożyło, że tam właśnie

przypadkowo zupełnie wygadałam się o moim mentońskim miesiącu. Wydało mi się, że

Florencji było jakby nieprzyjemnie - ale przeszło. Później zadowoliła się kilku moimi

słowami, że obie wypoczywałyśmy, ponieważ Cook dał się nam porządnie we znaki.

Obiad zjadłyśmy u Wirewiczów. Marcin miał ważne konferencje i zjawił się dopiero

późnym wieczorem, już na Żoliborzu.

Za dużo wrażeń. Obecnie znów jest prawie północ, wyjątkowo dzisiaj jestem senna. Tak

wiele różnych wiadomości, nie byłabym w stanie wszystkiego opisać. Dzisiaj rozmawiałyśmy

z Górkami, przy telefonie była Leokadia. Stryjek bawił akurat w Starej Wsi. Nie jadą do

Berlina. Wyślą tylko telegramy i już zadysponowali z Gdańska kwiaty. Przywiozą je do

Berlina nasi krewni. Mam już prezent dla Erny. Równe dwa tysiące złotych. Siedem czystych

brylancików, w środku prawdziwy rubin. Wybierała Florencja. Ona i Marcin również zjawią

się w Berlinie, w Wigilię rano, i staną w hotelu. Już uzgodnili wszystko z Gdańskiem. Dla

Erny wiozą specjalnie kupioną małą damską papierośnicę ze złota, z platynowym napisem:

Erna. Jeżeli Gabrysia będzie się czuła dobrze, stryjostwo pojadą samochodem na ślub Marysi.

Państwo młodzi nie wyjeżdżają w podróż poślubną i zaraz na drugi dzień po weselu ustalają

się na wsi u Kubusia. Postanowiłam, że zaraz po powrocie z Berlina pojadę bodaj na dwa dni

do Górek.

To chyba wszystko, spać...

Środa - 21 grudnia

Już jestem z powrotem w Poznaniu. Zastałam obszerny list z Bydgoszczy. W Berlinie

zjawi się na ślubie ciotka Katarzyna, z Katowic przyjadą Franusiowie samochodem. Jestem

wściekła, ale na to nie ma rady. Niepotrzebnie Krystyn wysłał zaproszenia na wszystkie

strony świata. Powinien był trochę przedtem pomyśleć, a dopiero później zapraszać. Ciotka

Katarzyna - ale trudno. Franusiowie się wysadzą na prezenty, byle nie za bardzo... Ci nasi

przyszli „von” niezbyt są mili w bezpośrednim zetknięciu.

Jutro rano przyjedzie do Poznania Zośka, dalej wyruszymy już razem. Zmęczyłam się

dzisiaj pakowaniem. Już jestem prawie przygotowana do opuszczenia Poznania ze wszystkimi

gratami. Ostatniego dnia przed wyjazdem zlikwiduję moje poznańskie sprawy bankowe,

konta i depozyty. Pan Jerzy? Ech, chyba nie, to byłoby głupstwo.

Moje stroje do Berlina już są doskonale odświeżone.

Ale na razie koniec z pisaniem. W Berlinie będzie prawdziwy zjazd rodzinny. Braknie

tylko naszych wieśniaków, ale to zrozumiałe. Gabrysia, Tuchołkowie - wytłumaczeni. Dobrze

przynajmniej, że ktoś z Jamborów będzie na ślubie Marysi. Zapomniałam zapytać, chyba

pojedzie Herta? Grudziądz, to bardzo blisko, a pani Kunicka przypilnuje domu.

Doktor Michałski smutny, że sam zostaje w Poznaniu. Nie ma specjalnej pociechy z

lokatorek, mimo że są to spokojne i porządne kobiety. Poważne. Radziłam doktorowi żartem,

aby się ożenił, ale stary przyjaciel uśmiechnął się żałośnie i powiedział:

- Kto mnie zechce? Pani, Anno, również nie, a Leokadia wydała się za mąż za innego.

Zdradziła mnie - śmiał się.

Cóż miałam robić? - śmiałam się również.

Te lokatorki to są kobiety bez żadnego dowcipu. Grubo ociosane mimo swoich

uniwersytetów. W dodatku bardzo niemodnie ubrane, nie grają w brydża, nie zazdroszczę

naszemu doktorowi. Profesorki.

Ciekawa jestem, jak wypadnie berliński ślub. Na odmianę zabieram popielice, karakuły

już widzieli.

Wąbrzeźno - środa 28 grudnia

Stop. Nie potrafię dokładnie opisać tego wszystkiego. Odkładam do spokojniejszych

dni. Jestem wypompowana.

Nikt nas nie oczekiwał na dworcu. Jechaliśmy tym samym pociągiem, Marcinowie w

wagonie sypialnym, my z Zośką w zwykłym przedziale drugiej klasy, ponieważ zgapiłyśmy

się z wcześniejszym zamówieniem miejsc sypialnych. Prosto z dworca pojechaliśmy do

kawalerskiego mieszkania naszego braciszka i zastaliśmy Krystynka w białej gorączce. W

dniu ślubu cywilnego, dwie godziny przed wyznaczonym terminem, Erna oświadczyła

narzeczonemu, że zrywa wszystko. Stało się to poprzedniego dnia przed naszym przyjazdem.

Było bardzo głupio.

Nie dość na tym. Prawie w oczach Krystynka Erna spakowała swoje walizy,

sprowadziła taksówkę i wyjechała z domu. Wszyscy byli tak zaskoczeni postępkiem młodej

panny, że ani ciotka, ani jej brat Hans nie zdołali zdobyć się na jakąkolwiek akcję.

Niesamowita breweria odbyła się w obecności narzeczonego. Nie oponował, podobno Erna

wyrypała mu różne rzeczy, od których mogły nie tylko spuchnąć uszy, ale w ogóle...

Krystynek był tak wzburzony, że za żadne skarby nie chciał nam tego powtórzyć. Koniec,

koniec naprawdę i na amen!

Dalej wszystko poszło w tempie błyskawicznym. Zabrał głos stryj Józef i powołał się na

to, że właściwie on wychował Krystynka, który winien jego usłuchać w takiej chwili. Ciotka

Katarzyna go poparła. Jeszcze tego samego dnia, po wspólnym obiedzie w restauracji,

Krystynek pozwolił uprowadzić się do Gdańska, wytłumaczono mu, że to jest jedyne nobliwe

wyjście z sytuacji.

Franusiowie i ciotka Katarzyna zostali w Berlinie, by spędzić tam święta u swoich

krewnych. Florencja i Marcin postanowili pojechać na kilka dni do Drezna. My obie z Zośką

zabrałyśmy się razem z gdańską rodziną do Tczewa i dalej prawie jednym tchem

przerzuciłyśmy się pod Nowe Miasto, do Kawczyńskich. Zjawiłyśmy się na wsi w dzień

Bożego Narodzenia, krótko po południu.

Ślub i wesele. Było sporo krewnych Kubusia, nawet oboje państwo Orzechowscy i

wujcio Benedykt. Mnóstwo Kawczyńskich. Ślub dawał jeden z młodych Kawczyńskich,

świeżo wyświęcony na księdza, stryjeczny brat Marysi, w przytomności rodzinnego kanonika.

Zmęczyło mnie to wszystko. O jednym tylko marzę, o zgromadzeniu reszty moich

gratów w Warszawie i jakimś tygodniu absolutnego spokoju i ciszy. Jak to dobrze, że w

Mentonie odbyłam jakby kurację wypoczynkową.

Na ślubie byli stryjkowie z Górek, ale bardzo krótko. Chcieli mnie zabrać z sobą na

wieś, ledwo się wykręciłam. Nie mam obecnie sił do rozmawiania. Tymczasem schowałam

się u Zośki w domu wąbrzeskim. Trzeba omówić różne rodzinne sprawy finansowe. Ponadto

jutro rano muszę przejechać się do Grudziądza na kilka godzin. Herta wręczyła mi na weselu

Marysi list jakiejś pani Marii Woźnik z Grudziądza. Całkiem nie znana mi osoba, zostawiła

ten list jeszcze na początku grudnia, lecz Herta nie chciała mi nim zawracać głowy w Paryżu.

List krótki, z prośbą o możliwie szybkie skomunikowanie się z nią oraz dodatkowo prośba o

dyskrecję. Równe, spokojne pismo, Herta określa wiek tej osoby na czterdziestkę i mówiła o

niej jako o poważnym człowieku. Dziwne określenie, ale może właśnie dlatego nie

pokazałam tego listu Zośce.

Kto może mieć do mnie interes w tym mieście? Chyba nie wdowa po tym fabrykancie,

który zbankrutował i po którym nabył nasz ojciec kamienicę na licytacji? Ta osoba z listem

była czarno ubrana. Co to może być?

Sylwestr - w Poznaniu

Zmęczyło mnie to wszystko, przygniotło. Wszystkiego byłabym się spodziewała, tylko

nie tego. Całe szczęście, że przeżywam to w samotności. Doktor Michalski wpadł w ostatniej

chwili na dobry pomysł i w Wigilię pojechał na święta do Bydgoszczy. Ma wrócić dopiero w

poniedziałek wieczorem, już mnie nie zastanie, wyjeżdżam jutro po obiedzie.

Opiszę jednak to wszystko dzisiaj, bodaj krótko, aby kiedyś po upływie lat przeczytać

ponownie moje notatki i sprawdzić, jak niegdyś postąpiłam. Może mądrze lub głupio, może

dobrze czy źle, ale w każdym razie uczciwie.

Wątła i zabiedzona dziewczynka - Marta. Niedawno skończyła siedem lat. Matka

zmarła pięć lat temu, na gruźlicę, dokładnie w pierwszym roku mojego uniwersytetu. Ale to

było w lutym i wówczas mnie się jeszcze nie śniło o Poznaniu. Stukałam na remingtonie i

patrzyłam przez wiecznie brudne szyby mojego pokoiku biurowego na jeszcze brudniejsze

podwórko. Z rzadka sprowadzano mnie wówczas do domu, nawet na święta zostawałam

przeważnie w Bydgoszczy, u ciotki.

Widziałam listy, pokazywano mi fotografie. Kilka z nich - nawet wspólnych z

dzieckiem. Zresztą najlepszy dowód w samej dziewczynce. Mała, wątła, patrząca na mnie

swoimi niebieskimi oczkami. W jej oczach, mimo że inne, jest coś ze mnie. Ciekawe,

dziesiątek innych oczu w naszej rodzinie, lecz wyraz tych oczu podobny do moich. Mimo że

daleka droga i mimo że ja sama mam zaledwie jakąś małą cząstkę z mojego ojca. Dotychczas

byłam dumna z tego, że w moich oczach przebija bardzo wiele ze słodkiego spojrzenia mojej

prababki Anny. A tymczasem równocześnie, dopiero teraz widzę, że mam jednak coś - z

naszego ojca. Bo przecież to jest nasz wspólny ojciec, naprzód mój, jako najmłodszej córki

naszej matki, ale równocześnie ojciec tego maleństwa!

Konwenans, który każe zatrzymać się na imieniu ciotki, cioci Anny, jak to określiła

sama dziewczynka. Marta. I odtąd będzie już - moja Marta. Moja mała Marta. Nie dam jej

zrobić krzywdy. Powtarzam imię, by się do niego przyzwyczaić: Marta.

Dziecko chore. Nie z powodu złego traktowania, ponieważ jej ciotka -- owa pani w

czerni, Maria Woźnikowa - jest niezwykle przywiązana do maleństwa. Ale choroba. Matka

zmarła przed pięciu laty, lecz w dziedzictwie zostawiła córce chorobę piersiową. Już były

obie dwukrotnie w Rabce, ostatni raz nie dalej, jak przed rokiem. Jeszcze za życia naszego

ojca. Opiekował się nimi. Przysyłał regularnie pieniądze. Pół roku temu wszystko się urwało.

Zrozumiałe - śmierć ojca. Ciotka dziewczynki nie zwróciła się do nas, próbowała sama

walczyć z przeciwnościami losu. Nawrót choroby Marty skłonił ją do napisania listu. Pani

Woźnikowa z grubsza orientuje się w naszych sprawach rodzinnych, lecz wspomniała mi na

samym wstępie, że nasz ojciec mówił ostatnio zawsze i niezmiennie: moja najmłodsza córka,

Anna, jest ze wszystkich moich dzieci najmądrzejsza i najbardziej przygotowana do

samodzielnego życia. Nie powiedziano mi tego wyraźnie, lecz najwidoczniej ojciec na mnie

wskazywał w wypadku nieoczekiwanej śmierci. Mógł jednak to wszystko inaczej urządzić.

Po ludzku.

Sprawę - rodzinną - załatwiłam po męsku. A może właśnie bardzo po kobiecemu, bo

podeszłam do niej z prostym sercem, bez łamigłówek. Mała z ciotką wyjadą za kilka dni do

Rabki i zostaną tam tak długo, póki lekarze nie orzekną zdecydowanej poprawy. Sprawa ma

zostać wyłącznie między nami dwiema. Pani Maria Woźnikowa - wdowa po nauczycielu - i

ja, Anna Jambor. Mówiłam wyraźnie, że nie należy żałować pieniędzy, ja ich dostarczę.

Dostarczę w każdej ilości. W pierwszej chwili przyszedł mi do głowy pomysł, aby z miejsca

zabrać małą do siebie i od razu złączyć nasze losy. Lecz nie byłoby to ani mądre, ani

serdeczne. Po śmierci matki pani Woźnikowa zajęła się dzieckiem i właściwie zastąpiła mu

matkę. Jadwiga miała wówczas dziesięć lat, ojca prawie nie znała, ponieważ zginął na wojnie

światowej. Nauczyciel był bratem ciotecznym jej matki, a jego żona była przecież niemal że

obcą kobietą. Daleką ciotką, jak się to mówi. Po kilku latach pan Woźnik umarł i wdowa po

nim została z małą dziewczynką w dość trudnych warunkach materialnych. Wychowała

jednak dziewczynkę.

Później - w latach 1923 czy 1924 - zjawił się na horyzoncie nasz ojciec. Jadwiga

Kalatowna sprzedawała już wówczas znaczki na poczcie. O reszcie nie będę pisać. Nieważne

to dla samej sprawy i w niczym nie polepszy ani nie zmieni sytuacji.

Dziwnie spoważniałam w tych dniach. Po raz pierwszy w życiu stanęłam wobec

prawdziwych obowiązków, które nie zamykają się tylko w ramach mojej osoby czy tylko

mojej najbliższej przyszłości. Mała i wątła dziewczynka. Matka umarła na płuca. Ale płuca są

przecież do uratowania - w wieku dziecinnym?

Sama nie wiem. Gdy wpatrywałam się w fotografię Jadwigi Kalatówny, przemówiła do

mnie jakaś dobra i porządna dziewczyna. Takie było moje pierwsze wrażenie i takie

zachowałam. Nie badałam reszty i nie śmiałam pytać. To był mój ojciec i równocześnie ojciec

małej, chorej dziewczynki. Marta. Siostra.

Nie analizuję. Wspominam tylko to jedno, że byłyśmy z małą u fotografa. Sama ją

zaprowadziłam. Nie otrzymałam jeszcze tego zdjęcia, lecz pamiętam - gdy usadowiłam małą

Martę na kolanach, dziecko wyciągnęło swoją chudą rączkę ku mojej szyi. Było mi dobrze,

gdyż czułam, że czynię dobrze.

Siedzę w gościnnym gabinecie naszego starego przyjaciela w kompletnej samotności.

Gdzieś niedaleko od tego domu doroczny Sylwester rozbrzmiewa hałaśliwością wielu zabaw.

A mnie jest w tej chwili dziwnie spokojnie i uroczyście. Poję się samotnością mimo

potwornego zmęczenia przeżyciami ostatnich dni.

Cóż znaczy jakaś tam ladacznica Erna, która prawie w dniu ślubu wypluła Krystynkowi

jakieś tam prawdy o sobie? Tylko tyle wiem o tym, że w celu doprowadzenia do ostatecznego

zerwania opowiedziała mu podobno o wielu swoich kochankach. Nie wiem, dlaczego to

zrobiła - chyba zwariowała.

Bije zegar - północ - nowy rok 1933. Wzdrygnęłam się. Erna. Głupstwo. Stary rok był

dla mnie ciężki.

Warszawa - Nowy Rok - wieczorem

Już jestem na miejscu. Przed chwilą dzwoniłam na Żoliborz, odpowiedziano mi, że

państwo przebywają jeszcze za granicą i wrócą dopiero pojutrze. Na razie kazałam ustawić

moje bagaże w przedpokoju. Dzwoniłam również do generałowej, ponieważ w skrzynce do

listów znalazłam krótkie zawiadomienie z ministerstwa, że od 2 stycznia 1933 roku mam

objąć funkcję kontraktowego radcy. Opiekunka radziła mi wstrzymać się z pójściem - do

powrotu Marcina.

To jednak bardzo przyjemnie - móc zamknąć drzwi na klucz i powiedzieć sobie: jestem

sama w domu i nic nie może mi przeszkodzić. Trzeba będzie jednak jakoś się urządzić. Co

prawda córka dozorcy powiedziała mi na odchodnym:

- Jutro wczas rano ojciec przyjdzie i napali, proszę nie zamykać drzwi na łańcuch. - A

później dodała: - A co ja mam przynieść rano? Ile mleka, ile bułek?

Nie umiem na razie o tym wszystkim myśleć. Podziękowałam za mleko i na tym się

skończyło. Dziewczyna dygnęła i życzyła mi dobrej nocy. To znaczy, że rano będę musiała

sama przygotować sobie śniadanie. Ze mnie zrobił się patentowany leń, no, ale trudno,

zobaczę, powoli się wszystko ułoży. Zejdę na dół i każę podać sobie śniadanie w jakiejś

mleczarni. Wiem o takim zakładzie naprzeciw Braci Jabłkowskich, na rogu Chmielnej czy

Brackiej, w pobliżu.

Teraz pójdę do łazienki, a później ułożę się w mym starym poznańskim łóżku. Po

zamknięciu oczu będzie mi się zdawało, że to wszystko nieprawda i że w dalszym ciągu

mieszkam w domu Leokadii przy ulicy Matejki. To były dobre czasy. Koło drzwi na ścianie

był przycisk od dzwonka i na każde życzenie zjawiała się ,,Rózia panna” w białym fartuszku i

uśmiechała się, ukazując przy tym dwa dołeczki w buzi. Subretka - w guście Leokadii. No,

ale chyba urządzę się?

Poniedziałek - 2 stycznia

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: