ZACHOWANIA ANTYSPOŁECZNE
a) Agresja jako instynkt (Freud, Lorenz)
b) Procesy stanowiące podstawę społecznego uczenia się agresji
c) Hipoteza frustracji-agresji
d) Efekt broni
e) Koncepcja transferu pobudzenia emocjonalnego
f) Deindywiduacja i jej skutki
g) Typ środowiska rodzinnego i rówieśniczego jako potencjalne źródło agresji
h) Warunki skutecznego karania
i) Katharsis
j) Trening atrybucji jako sposób ograniczania zachowań antyspołecznych
2. ZACHOWANIA PROSPOŁECZNE
a) Koncepcja altruizmu odwzajemnionego i krewniaczego
b) Społeczne uczenie się zachowań prospołecznych
c) Norma wzajemności i odpowiedzialności społecznej jako podstawa zachowań prospołecznych
d) Teoria aktywizacji norm Schwartza
e) Empatia jako podstawa egoistycznych i altruistycznych motywów pomagania
f) Model ulgi, empatii – altruizmu, empatycznej radości
g) Charakterystyka „dawcy” i „biorcy” pomocy
h) Efekt obojętnego przechodnia
3. SPOSTRZEGANIE SIEBIE
a) Efekt odniesienia
b) Przetwarzanie informacji przez osoby z wytworzonym w danej dziedzinie autoschematem
c) Ja realne, idealne, powinnościowe; skutki rozbieżności między różnymi postaciami ja
d) Treści Ja w kulturze indywidualistycznej i kolektywistycznej
e) Motywy związane z ja
f) Efekt lepszy niż przeciętny
g) Autoweryfikacja
h) Samonaprawa
i) Efekty związane z przecenianiem szczęścia
j) Mechanizmy leżące u podłoża przeceniania szczęścia
k) Sposoby wywierania wpływu na sposób spostrzegania przez innych
l) Formy tendencyjnej redukcji dysonansu poznawczego
4. SPOSTRZEGANIE INNYCH
a) Spostrzeganie innych przez kobiety
b) Wpływ złożoności poznawczej na spostrzeganie innych
c) Wpływ wewnętrznego poczucia kontroli na spostrzeganie innych
d) Wpływ pierwszego wrażenia
e) Efekt cech centralnych
f) Halo efekt
g) Akcentuacja
h) Błąd korelacyjny
i) Podstawowy błąd atrybucji
j) Różne formy tendencji do pozytywnej oceny innych
k) Efekt czujności
5. MANIPULACJE
a) Warunki podjęcia działań manipulacyjnych
b) Konformizm jako narzędzie „wkradania się w cudze łaski”
c) Cechy skutecznych komplementów
d) Formy manipulacji poprzez autoprezentację pozytywną
e) Dylematy związane z autoprezentacją pozytywną
f) Warunki skuteczności techniki stopa w drzwiach
g) Liczy się każdy grosz i stopa w ustach i dialog
h) Prawa Yerkesa Dodsona jako podstawa manipulacji emocjami
i) Techniki wykorzystywane w manipulacjach emocjami
j) Czynniki uwzględniane przy podejmowaniu decyzji o udzieleniu pomocy
k) Formy manipulacji poczuciem kontroli
1. ZACHOWANIA ANTYSPOŁECZNE
Agresja jako instynkt (Freud, Lorenz)
TEORIA FREUDA
- dwa podstawowe popędy człowieka – Eros i Thanatos są w ciągłym konflikcie, co prowadzi do nagromadzenia energii, dla której akty agresji są „zaworem bezpieczeństwa”
- agresja nie musi być więc destruktywna, a dla jednostki uwalniającej się od energii – jest czymś konstruktywnym
- to tzw. teoria hydrauliczna
TEORIA LORENZA
- może mieć postać agresji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej
- celem agresji wewnątrzgatunkowej jest utrzymywanie przedstawicieli tego samego gatunku z dala od siebie, tak aby każdy miał terytorium i zasoby niezbędne do przetrwania; ponadto agresja ta umożliwia przedłużenie gatunku dzięki umożliwianiu doboru płciowego osobników najsilniejszych i najwyższej jakości
Procesy stanowiące podstawę społecznego uczenia się agresji
TEORIA SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ
- agresja jest zachowaniem wyuczonym; istotne są tu 2 procesy:
*naśladowanie
*wzmacnianie
Hipoteza frustracji-agresji
TEORIA FRUSTRACJI – AGRESJI
- Dollard, Dobo, Miller, Mowrer (1939r.) – hipoteza frustracji – agresji
1. frustracja zawsze prowadzi do agresji
2. agresja zawsze wypływa z frustracji
- badania Barkera (zabawki za siatką); Badania Bussa z wykorzystaniem tzw. maszyny agresji – elektrowstrząsy zmienne wpływające na zawiązek agresja – frustracja:
*przeszkoda na drodze do celu pojawia się niespodziewanie i jest nieuzasadniona
*przeszkoda pojawia się w momencie gdy rozwiązanie jest już bliskie
Efekt broni
- Berkowitz przeformułował hipotezę frustracji – agresji twierdząc, że warunkiem wstępnym wystąpienia agresji są dwa czynniki:
*gotowość do działania agresywnego, zazwyczaj spowodowana frustracją
*bodźce zewnętrzne wyzwalające wyrażenie agresji
- takim zewnętrznym czynnikiem „sugerującym zastosowanie agresji jest obecność broni”
Koncepcja transferu pobudzenia emocjonalnego
- Zillman, nawiązując do dwuczynnikowej teorii emocji Schachtera, twierdzi, że pobudzenie i czynniki poznawcze współuczestniczą w kształtowaniu agresji
- pobudzenie może być uzewnętrznione w formie agresji natychmiast po zdarzeniu, ale nie jest to zawsze możliwe
- utrzymujące się w takiej sytuacji pobudzenie może zostać przeniesione (transferowane) na inną sytuację – nawet niepowiązaną i odległą w czasie
Deindywiduacja i jej skutki
- deindywiduacja to brak odrębności i indywidualności
- w początkowym wariancie teoria ta głosiła, że w wielkim tłumie człowiek jest bezimienny i anonimowy, stąd jego odpowiedzialność osobista ulega dyfuzji; rozproszeniu ulega obawa przed karą i poczucie winy; zasada ta dotyczy tez dzieci (Diener halloween; maski, grupa, brak imienia – większa skłonność do zachowań antyspołecznych)
- szczególnie efekt ten ujawnia się, gdy ofiara nie widzi oprawcy i vice versa
Typ środowiska rodzinnego i rówieśniczego jako potencjalne źródło agresji
Zachowania antyspołeczne – wyjaśnienia osobowościowe i środowiskowe
- potwierdzeniem zależności agresji od cech osobowości jest stałość zachowań agresywnych obserwowana w toku rozwoju osobniczego – np Olwens stwierdził korelację 0,79 pomiędzy miarami agresji uzyskanymi w różnych okresach rozwojowych
- uzależnienie agresji od osobowości nie musi oznaczać jej wrodzonego charakteru; bardziej znaczące jest środowisko rodzinne i rówieśnicze:
*chłód emocjonalny
*odrzucenie
*modelowanie, powtarzanie i wzmacnianie agresywnych zachowań
*niekonsekwentne karanie
*zgoda na wyrażanie przez dziecko wrogich impulsów
*silne związki z rówieśnikami, których zachowanie odbiega od przyjętych norm
*wzmacnianie skłonności do zachowań agresywnych przez rówieśników odrzucających agresora za jego wrogie zachowanie
- ciągłość kumulatywna – osoba agresywna wybiera środowisko podtrzymujące jej dyspozycję
Warunki skutecznego karania
1. kontrolowanie agresji poprzez karanie
- warunki skutecznej kary (Bower i Hilgard):
*odpowiednia i następująca jak najszybciej po akcie agresji
*dotkliwa i bardzo odstraszająca
*prawdopodobna, tzn. prawie zawsze stosowana
Katharsis
- skutkiem każdego aktu agresji jest katharsis, które zmniejsza skłonność do popierania wszystkich innych aktów agresji (Dollard)
- agresja powinna zostać skanalizowana w społecznie akceptowane działania poprzez sublimację lub przemieszczenie (Freud)
- katharsis może przybierać dwie formy:
*agresji bezpośredniej
*fizycznej aktywności
*ALE – badania empiryczne nie potwierdziły opinii, że katharsis jest skutecznym sposobem rozładowywania agresji
Trening atrybucji jako sposób ograniczania zachowań antyspołecznych
- większość aktów przemocy popełniają ludzie, którym brakuje umiejętności społecznych;
jednostki także nie wiedzą jak wyrazić siebie,
są niewrażliwe na innych,
mają irytujący sposób bycia i doświadczają frustracji, gdyż ich niestosowne zachowanie wywołuje złość innych
- dlatego – trenowanie umiejętności społecznych bo nauczyłoby takie osoby unikania potencjalnie konfliktowych sytuacji albo wykształciłoby w nich umiejętności wyrażania konstruktywnej krytyki, nie wywołując złości i agresji innych
Koncepcja altruizmu odwzajemnionego i krewniaczego
DOBÓR NATURALNY
- zgodnie z teorią ewolucji Darwina zachowania podlegają procesowi doboru naturalnego, jeśli ułatwiają przetrwanie i reprodukcję
- zachowania altruistyczne, jako ryzykowne, nie powinny być wybierane – a jednak są
- zjawisko to zwane jest paradoksem altruizmu
ALRUIZM ODWZAJEMNIONY (Trivers)
- czyn, który wydaje się altruistyczny może w rzeczywistości przynieść korzyść pomagającemu
- jeśli przedstawiciel jakiegoś gatunku pomoże innemu przedstawicielowi to ten drugi będzie w przyszłości skłonny odwzajemnić się za przysługę
- w ten sposób obie jednostki odnoszą korzyść
- u podnóża altruizmu leży chęć zwiększenia szans przetrwania
ALTRUIZM KREWNIACZY CZYLI DOSTOSOWANIE ŁĄCZNE (Wilson – socjobiolog)
- dobór naturalny daje się lepiej wyjaśnić nie w kategoriach przetrwania pojedynczego osobnika lecz genotypu
- każda jednostka jest motywowana nie tylko pragnieniem przeżycia przez okres wystarczająco długi, by przekazać swe wyposażenie genetyczne, ale także chęcią zwiększenia szans reprodukcji osób z nią spokrewnionych, czyli będących nosicielami wspólnych genów.
Społeczne uczenie się zachowań prospołecznych
- zachowania prospołeczne są wyuczone, tak samo jak każde inne zachowania
- można to osiągnąć na 3 sposoby:
1) rodzice i inne osoby chwalą zachowania prospołeczne
2) rodzice stanowią przykład, sami zachowując się prospołecznie
3) dzieci obserwują inne osoby – modele roli – zachowujące się prospołecznie
- tym co podnosi prawdopodobieństwo powtórzenia zachowania prospołecznego jest rodzaj nagrody
- bardziej skuteczne są pochwały adresowane do cechy – „jesteś pomocny”, niż ogólne – „bardzo dobrze” (Mills, Grusec – żetony, zabawki, dzielenie się z ubogimi)
- naśladowanie modeli zachowania jest też skuteczne wśród dorosłych (Bryan, Test – zepsute koło, pomoc/brak, reakcja – 50%)
- raz wyuczone zachowanie altruistyczne w jednej sytuacji będzie się powtarzało
- nie istnieje jednak zasada, że zachowanie altruistyczne wyuczone w jednej sytuacji wystąpi też w innej sytuacji
- czego uczymy się obserwując zachowania prospołeczne:
zdolności rozpoznawania i zaspokajania potrzeb innych rozumienia norm funkcjonujących w danej społeczności
oznacza to, że tym co determinuje altruizm nie jest tylko obserwacja i naśladowanie innych, ale też zdolność przyjęcia punktu widzenia tych, na których się wzorujemy.
- gotowość do postrzegania innym na postać odwróconego U
- rośnie wraz z wiekiem – dzięki rozwojowi empatii, a potem spada – w związku z lękiem przed krytyką innych
Norma wzajemności i odpowiedzialności społecznej jako podstawa zachowań prospołecznych
NORMA WZAJEMNOŚCI
- czujemy się moralnie zobowiązani do udzielenia pomocy tym, którzy kiedyś nam pomogli (Gouldner)
- nie chodzi tu jedynie o wzajemność wobec przyjaciół, ale też wobec innych, w tym nieznajomych, których może nigdy nie spotkamy
- zinternalizowana norma wzajemności sprawia, że wszelkie przysługi oddane innych zostają odwzajemnione przez kogoś innego i w ten sposób wszyscy będą sobie nawzajem pomagać
- ALE – nie wszyscy odwzajemniają pomoc, gdyż być może nie zinternalizowali normy lub ze względu na atrybucję egocentryczną oceniają wkład innych we współpracę jako mniejszy; ponadto odwzajemniać można nie tylko zachowania prospołeczne, ale i antyspołeczne.
NORMA ODPOWIEDZIALNOŚCI SPOŁECZNEJ (Berkowitz, Daniels)
- zgodnie z tą uniwersalną normą pomagamy osobom potrzebującym naszej pomocy, ponieważ są one od nas zależne
- dlaczego jednak niektórzy ludzie nie pomagają:
*nie wszyscy poznali tę normę
*oprócz tej normy w danej sytuacji zachowanie kierowane jest też innymi, w tym sprzecznymi z nią np. pilnuj swojego nosa
- norma jest zbyt ogólna i nie zawsze wiadomo w konkretnej sytuacji jak ją zastosować
Teoria aktywizacji norm Schwartza
NORMY OSOBISTE (Schwartz)
- normy te odnoszą się so poczucia obowiązku moralnego doświadczonego przez jednostkę
- teoria aktywizacji norm pokazuje kiedy ludzie postępują zgodnie z normami osobistymi
- wyróżnia się tu 4 etapy:
a) aktywizacja
b) zobowiązanie
c) mechanizmy obronne
d) reakcja
aktywizacja
- spostrzeżenie potrzeby udzielenia pomocy i odpowiedzialność osobista
- uświadomienie sobie, że inna osoba potrzebuje pomocy
- dostrzeżenie, że podjęcie działania mogłoby jej pomóc
- obawa przed zaangażowaniem w pomoc
zobowiązanie
- ...
ulcik99