Leninizm, stalinizm i tzw. „stalinizm realny”
XX wiek:
§ okres wielkich systemów totalitarnych – komunistycznego i faszystowskiego
§ myśl społeczna i ekonomiczna kształtowana niemal zawsze w kontekście jednego z tych systemów, jako:
o próba zanegowania ich istoty
o próba nadania im bardziej humanitarnego oblicza
§ główni „architekci” socjalizmu realnego:
o Lenin
o Stalin
è ale oni lokowali siebie w nurcie myśli marksistowskiej jako jedyni uprawnieni kontynuatorzy i budowniczowie
1. Włodzimierz Ilicz Lenin
1) 1870 – 1924r.
2) twórca rewolucyjnej partii bolszewików – od 1903r.
3) przywódca rewolucji październikowej i Rosji Radzieckiej
4) uważał siebie za kontynuatora Marksa
à ale korzystał z jego dorobku bardzo dowolnie
5) sięgał często do:
à koncepcji bakuninowskich (w interpretacji narzuconej przez Nieczajewa)
à machiawelizmu – głównie w zagadnieniach taktyki politycznej
Imperializm jako najwyższe stadium kapitalizmu
èpraca Lenina „Imperializm jako najwyższe stadium kapitalizmu” (1904r) – rozgłos w czasie I wojny światowej
o zastosowanie marksistowskiej teorii formacji społeczno-ekonomicznych:
§ analiza ekonomicznych przesłanek przejścia od kapitalizmu wolnokonkurencyjnego do monopolistycznego
§ analiza implikacji tych przeobrażeń w sferze stosunków międzynarodowych
§ wpr. pojęcia kapitalizmu państwowego - najwyższa faza k. monopolistycznego gdzie funkcja ekonomiczna państwa sprzęga się bezpośrednio z jego polityką zagraniczną
§ stała cecha gospodarki kapitalistycznej à koncentracja kapitału
· konkurencja eliminuje z rynku słabszych mniej przedsiębiorczych kapitalistów
· w miejsce odrębnych przedsiębiorstw wchodzą wielkie organizacje kapitalistyczne o char. monopolistycznym
· I faza = te wielkie organizacje dzielą krajowy rynek zbytu na strefy wyłącznej działalności
· II faza – rozszerzają działalność na rynek światowy – dzielą go wg powyższego schematu wpływów
o odtąd - również polityka zagraniczna czołowych państw kapitalistycznych ulega reorientalizacji – przekształca się w politykę globalną àzmierzającą do:
§ utrwalenia istniejących stref wpływów
§ zdobycia nowych wpływów kosztem słabszego pań. kapitalistycznego
to stałe źródło wojen imperialistycznych
§ tkwią w istocie kapitalizmu
§ nie znikną do momentu całkowitego unicestwienia systemu kapitalistycznego
Zagadnienie rewolucji
stanowi dużą część jego „dorobku” teoretycznego i praktycznego
§ zaciekła polemika ideowa z rzecznikami drogi reformistycznej <rewizjonistami>
o wg Lenina proletariat chętnie odrzuciłby drogę rewolucyjną do socjalizmu – gdyby burżuazja zechciała dobrowolnie zrezygnować z władzy politycznej – ale to absurdalne
§ w rzeczywistości – teoria Lenina – w jaskrawej sprzeczności z marksowską teorią rewolucji
o Marks zakładał, że rewolucja wybuchnie najwcześniej w najbardziej zaawansowanym rozwoju społeczno ekonomicznym i politycznym kraju kapitalistycznego
§ wysoki poziom rozwoju – obejmuje sferę świadomości à koniecznym warunkiem dla zwycięskiej rewolucji
o Lenin to całkowicie odrzucił
§ stwierdzał, że niedorozwój struktury społeczno ekonomicznej nie jest przeszkodą dla rewolucji
§ rewolucja możliwa w kraju będącym „najsłabszym ogniwem imperializmu”
· zmęczonym wojną
· gdzie klasa robotnicza ma poparcie warstw pośrednich
o ta sytuacja w Rosji – to miało decydujące znaczenie w procesie rewolucyjnego przekształcenia w pań. socjalistyczne
o słabość rozumowania Lenina:
§ ogranicza się do samego procesu zniszczenia istniejącego państwa kapitalistycznego
§ Marks miał na uwadze zdolność klasy robotniczej do
· efektywnego przejęcia władzy
· zorganizowania jej jako służebnej wobec uciskanej dotychczas większości społeczeństwa
o Lenin odchodząc od założeń Marksa zmuszony do:
§ rozwinięcia konstrukcji awangardowej roli partii komunistycznej i jej przywódców
§ zanegowania celowości wykorzystania mechanizmu demokracji burżuazyjnej dla kształtowania demokracji nowego typu
§ rozwinięcia koncepcji dyktatury proletariatu
Koncepcja partii klasy robotniczej i dyktatury proletariatu
§ Marks – stawiał na rozwój masowej partii robotniczej – która oddziaływaniem obejmie większość społeczeństwa
§ Lenin – rewolucja musi być przygotowana przez partię
o awangardową
o świadomą mechanizmów rządzących społeczeństwem, rewolucją
o świadomą celów prowadzonej walki
o jak u Bakunina à jej struktury kształtowane w konspiracji, związane żelazną dyscypliną i konsekwencją realizacji założeń programowych
è to próba adaptacji teorii rewolucji socjalistycznej do warunków rosyjskich
è to źródło wielu deformacji wobec koncepcji Marksa
§ partia podejmująca dzieło rewolucji – musi być świadoma głębi przeobrażeń koniecznych do przekształcenia społ. burżuazyjnego w socjalistyczne
§ przeobrażenia wymagają nie tylko odrzucenia
o instytucji państwa burżuazyjnego
o demokracji burżuazyjnej
o kadr burżuazyjnych
ale także:
§ g
o przebudowy świadomości
o konsekwentnego wprowadzenia w okresie przejściowym rewolucyjnej dyktatury proletariatu
„Rozwój do komunizmu idzie przez dyktaturę proletariatu i inaczej iść nie może, bo nikt nie może złamać oporu wyzyskiwaczy i w żaden inny sposób dokonać tego nie można.”
„Dyktatura proletariatu – czyli zorganizowanie się awangardy mas uciskanych w klasę panującą w celu zdławienia ciemiężców – nie może dać w wyniku rozszerzenia demokracji.”
„Wraz z rozszerzeniem demokratyzmu, który staje się demokratyzmem dla biednych – dyktatura proletariatu wprowadza pewną liczbę wyłączeń od zasady wolności w stosunku do: ciemięzców, wyzyskiwaczy, kapitalistów”
„Musimy zdławić kapitalistów, by uwolnić ludzkość od niewolnictwa najemnego – ich opór trzeba złamać siłą”
§ dyktatura proletariatu à odrzucenie dorobku myśli konstytucyjnej i demokratycznej
o parlamenty
§ to instytucje skupiające burżuazyjną elitę
§ to niebezpieczny sztafaż który stwarza pozory rzeczywistego demokratyzmu
§ w rzeczywistości to jedynie forum „do gadania”
§ pogłębiają poczucie alienacji władzy
§ przeciwstawiają klasę robotniczą i chłopstwo burżuazyjnej inteligencji
§ zwiększają koszty zarządzania państwem
o miejsce parlamentów powinny zająć rady delegatów robotniczych, chłopskich i żołnierskich
§ kierowane przez awangardową partię komunistyczną
§ to monopartia – bo w procesie likwidacji systemu burżuazyjnego brak miejsca na reprezentacje zróżnicowanych interesów
§ brak miejsca na kultywowanie przeżytków systemu burżuazyjnego
è dążenie do ukształtowania systemu totalnego à całemu społeczeństwu narzuca się jeden model życia:
-
dąży do uniformizacji stylu życia, potrzeb materialnych i duchowych
- ekonomicznego
- kulturalnego
- politycznego
tworzy złożony system przymusu
Dalszy rozwój społeczeństwa socjalistycznego
- Lenin nakreślił główne kierunki dalszego rozwoju państwa
- w miarę osłabienia oporu klas posiadających i ich likwidacji (społeczeństwo bezklasowe) è stopniowe redukowanie funkcji władczych państwa
o „dopiero wtedy będzie urzeczywistniona prawdziwa demokracja, bez żadnych wyłączeń”
o „ i wtedy dopiero demokracja zacznie obumierać – bo ludzie oswobodzeni od potworności, niedorzeczności, nikczemności wyzysku kapitalistycznego przywykną stopniowo do przestrzegania elementarnych od wieków znanych reguł współżycia, przestrzegania ich bez przemocy, bez specjalnego aparatu do przymuszania, który nazywa się państwem.”
o „komunizm prowadzi do tego, ze państwo staje się zbędne – bo w sensie klasowym nie ma już kogo dławić – ale zastępujące państwo organizacje społeczne też będą musiały przeciwstawić się ekscesom poszczególnych jednostek”
o „ zniknie także całkowicie przeciwieństwo między pracą umysłową i fizyczną – jedno z głównych źródeł nierówności społecznej”
o „rzeczą najważniejszą jest ewidencja i kontrola – są potrzebne do zorganizowania pierwszej fazy społeczeństwa komunistycznego
§ wszyscy obywatele stają się urzędnikami i robotnikami jednego ogólnonarodowego „syndykatu” państwowego
§ całe społeczeństwo będzie jednym wielkim biurem i jedną fabryką z równą pracą i płacą”
- skrajna uniformizacja i uniwersalizacja
- skrajne odrzucenie:
· indywidualizmu
·...
adekmaster