UWIĘZIONA W TEHERANIE_Marina Nemat.pdf

UWIĘZIONA W TEHERANIE

Autor Marina Nemat

Wydawnictwo „Duc In Altum”

Wydawnictwo „POLWEN”

SPIS TREŚCI

WSTĘP 9

1. ROZDZIAŁ 11

2. ROZDZIAŁ 15

3. ROZDZIAŁ 34

4. ROZDZIAŁ 50

5. ROZDZIAŁ 58

6. ROZDZIAŁ 70

7. ROZDZIAŁ 77

8. ROZDZIAŁ 107

9. ROZDZIAŁ 116

10. ROZDZIAŁ 132

11. ROZDZIAŁ 149

12. ROZDZIAŁ 162

13. ROZDZIAŁ 164

14. ROZDZIAŁ 169

15. ROZDZIAŁ 188

16. ROZDZIAŁ 217

17. ROZDZIAŁ 255

18. ROZDZIAŁ 289

EPILOG 325

OD AUTORA 327

PODZIĘKOWANIA 331

WSTĘP

A jeśli modlić się, to modlitwa jedna

Na usta me zawita:

Zapomnij serce, które noszę w sobie,

Niech wolność mi zaświta!

U celu dni mych, u ich kresu

O jedno tylko proszę:

Wolną od więzów w śmierci, w życiu

Odważną, Niechaj zachowam duszę!

„The Old Stoic" Emily Bronte

Choć niniejszą książkę należałoby zaliczyć do literatury faktu,

to w trosce o

bezpieczeństwo moich towarzyszek z celi, zmieniłam tożsamość

bohaterów, a także

dodałam do ich

życiorysów

pewne szczegóły, które w rzeczywistości należą do osobistej

historii innych więźniów. Innymi słowy, pozwoliłam tym opowieściom wzajemnie się

przeniknąć i nabrać nowych kształtów. W ten sposób, bez narażania kogokolwiek na

niebezpieczeństwo czy też naruszania cudzej prywatności, mogłam bezpiecznie

opowiedzieć o życiu i śmierci za murami Evin, pozostając jednocześnie naocznym

świadkiem tego, co tam przeszliśmy. Jestem jednak pewna, że - mimo wspomnianych

zabiegów - moje towarzyszki z celi z łatwością odnajdą siebie na kartach tej książki.

Pracując nad nią, musiałam oprzeć się na własnej pamięci, która - jak wiadomo -

często nas zwodzi i oszukuje. Niektóre wspomnienia są wyraźne, jakby odciśnięte

tydzień temu; inne wydają się fragmentaryczne i mgliste. W końcu minęło ponad

dwadzieścia lat.

W codziennym życiu podstawowym sposobem komunikowania się pozostaje dialog.

Jestem przekonana, że pamiętnik – by był wiarygodny i żywy - nie może obejść się bez

niego. W mojej książce starałam się odtworzyć minione rozmowy w sposób tak bliski

prawdzie, jak to tylko po ludzku było możliwe.

1. ROZDZIAŁ

Stare perskie przysłowie mówi: „Dokądkolwiek się udasz, niebo będzie miało ten sam

kolor". Jednak niebo nad Kanadą było inne niż to, które pamiętałam z Iranu: miało

głębszy odcień błękitu i wydawało się nieskończone, jakby rzucało wyzwanie

horyzontowi.

Wylądowaliśmy na lotnisku Pearson w Toronto 28 sierpnia 1991 roku: mój mąż, nasz

dwuipółletni syn oraz ja. Był piękny, słoneczny dzień. Czekał na nas mój brat, u którego

mieliśmy zatrzymać się do czasu znalezienia mieszkania. Choć nie widziałam go od

dwunastu lat - byłam czternastoletnią dziewczynką, gdy wyjechał do Kanady - to

natychmiast go rozpoznałam.

Posiwiał nieco i przerzedziła mu się czupryna, ale górował nad podekscytowanym

tłumem dzięki swojemu imponującemu, przekraczającemu dwa metry wzrostowi.

Podczas drogi z Pearson obserwowałam zza szyby samochodu przesuwający się

krajobraz i zaskoczyła mnie jego rozległość. Przeszłość odeszła i najlepsze, co mogłam

zrobić - dla siebie i dla innych - to pozostawić ją daleko za sobą. Musieliśmy zacząć

nowe życie w tym obcym kraju, który zaoferował nam schronienie, gdy nie mieliśmy

dokąd pójść. Byłam to winna mojemu mężowi i synowi.

I rzeczywiście, zaczęliśmy żyć na nowo. Mąż znalazł dobrą pracę, doczekaliśmy się

drugiego syna, a ja nauczyłam się prowadzić samochód. W lipcu 2000 roku, dziewięć lat

po przyjeździe do Kanady, wreszcie kupiliśmy na obrzeżach Toronto dom z czterema

sypialniami i dołączyliśmy w ten sposób, pełni dumy, do miejscowej klasy średniej, z jej

zadbanymi ogródkami, lekcjami pływania, piłki i pianina dla dzieci, z przyjacielskimi

spotkaniami wokół grilla.

Wtedy właśnie przestałam sypiać.

Zaczęło się od przebłysków wspomnień, gdy kładłam się do łóżka. Próbowałam z nimi

walczyć, lecz prześladowały mnie zarówno w dzień, jak i w nocy. Przeszłość wracała z

całą mocą i nie byłam w stanie temu zapobiec. Miałam do wyboru: albo stawić jej czoła,

albo stracić rozum. Jeśli nie mogłam zapomnieć, być może kluczem miała być

właśnie pamięć. Zaczęłam pisać: o moich dniach w Evin - słynnym teherańskim miejscu

przetrzymywania więźniów politycznych; o torturach, bólu, śmierci; o cierpieniu,

pomijanym we wszystkich rozmowach. Moje wspomnienia przerodziły się w słowa,

wychodząc z narzuconego im stanu hibernacji. Wydawało mi się, że przelanie ich na

papier będzie dla mnie lekarstwem. Myliłam się. Potrzeba było czegoś więcej. Nie

mogłam tak po prostu zagrzebać mojego rękopisu w jakiejś przepastnej szufladzie.

Musiałam podzielić się moim świadectwem.

Pierwszym moim czytelnikiem był mąż - podobnie jak inni, nie znał szczegółów

mojego pobytu w więzieniu. Gdy dałam mu rękopis, schował go gdzieś po swojej stronie

łóżka, gdzie przeleżał nietknięty przez trzy dni. Byłam zdesperowana. Czy przeczyta?

Czy zrozumie? Czy mi wybaczy, że tak długo milczałam?

- Dlaczego mi wcześniej nie powiedziałaś? - spytał, przeczytawszy wreszcie mój tekst.

Byliśmy wówczas małżeństwem od siedemnastu lat.

- Próbowałam, ale nie mogłam... wybaczysz mi? - powiedziałam.

- Nie mam czego. Ale czy TY wybaczysz MI?

- Co miałabym ci wybaczyć?

- To, że nigdy nie spytałem.

Jeśli wcześniej miałam opory, by mówić, to zniknęły one latem 2005 roku. Wtedy na

jakimś przyjęciu poznałam irańskie małżeństwo. Przypadliśmy sobie do gustu i

zaczęliśmy rozmawiać o typowych codziennych sprawach: o pracy, rynku nie-

ruchomości, edukacji dzieci. Gdy na zewnątrz zrobiło się zbyt chłodno, weszliśmy do

domu na deser. Gospodyni, serwując kawę, spytała mnie o postępy nad książką, a nowo

poznana Iranka - Parisa, zainteresowała się jej tematem.

- Gdy miałam szesnaście lat, zostałam aresztowana i spędziłam dwa lata jako

więzień polityczny w Evin. O tym właśnie piszę - wyjaśniłam.

Cała krew odpłynęła z jej twarzy.

- Czy wszystko w porządku? - spytałam.

Po chwili milczenia wyznała, że sama spędziła kilka miesięcy w Evin.

W pokoju zaległa cisza. Oczy wszystkich zwrócone były na nas dwie.

Okazało się, że byłyśmy przetrzymywane w tym samym czasie, ale w innych

częściach więzienia. Wspomniałam imiona kilku moich towarzyszek z celi, ale były one

obce Parisie. Podobnie jej przyjaciele z więzienia byli mi nieznani. Miałyśmy jednak

wspólne wspomnienia pewnych wydarzeń, znanych większości osób przetrzymywanych

w Evin. Parisa przyznała, że to pierwszy raz, gdy rozmawia z kimkolwiek o tamtych

przeżyciach.

- Ludzie po prostu o tym milczą - powiedziała.

Właśnie to milczenie było moim udziałem przez ponad dwadzieścia lat.

Gdy wypuszczono mnie z Evin, moja rodzina udawała, że wszystko jest w porządku.

Nikt nie wspominał więzienia. Nikt nie spytał: „Co się z tobą działo?". Miałam ogromną

potrzebę opowiedzenia im o moim życiu w Evin, ale nie wiedziałam, od czego zacząć.

Czekałam, aż ktoś zada mi jedno pytanie — pytanie, które byłoby jakimś punktem

wyjścia. Zycie jednak toczyło się dalej, jak gdyby nic szczególnego się nie wydarzyło. I

wtedy dokonałam odkrycia: moja rodzina chciała widzieć we mnie nadal tamtą niewinną

dziewczynę, jaką byłam przed uwięzieniem. Przerażała ich myśl o mojej pełnej cierpień i

koszmaru przeszłości, więc ją ignorowali.

Namówiłam Parisę, by do mnie zadzwoniła, i tak udało nam się porozmawiać kilka

razy. Głos jej drżał za każdym razem, gdy wspomniałyśmy nasze koleżanki z celi,

przyjaźnie, które pomogły nam przetrwać.

Kilka tygodni później Parisa powiedziała mi, że nie chce już ze mną rozmawiać, nie

chce pamiętać.

- Nie mogę tak dalej. To jest za trudne. Za bardzo boli - wyznała i czułam, jak tłumi

łzy.

Zrozumiałam i nie nalegałam. Ona dokonała swojego wyboru, ja dokonałam swojego.

2. ROZDZIAŁ

Z ostałam aresztowana 15 stycznia 1982 roku, około dziewiątej wieczorem. Miałam

szesnaście lat. Wcześniej tego samego dnia obudziłam się przed świtem i nie mogłam już

zasnąć. Moja sypialnia wydawała mi się ciemniejsza i zimniejsza niż zwykle, więc

leżałam pod moją kołdrą z wielbłądziej wełny, czekając na wschód słońca, który jakby

się spóźniał. W tak chłodne dni jak tamten żałowałam, że nasze mieszkanie nie ma

lepszego ogrzewania - dwa naftowe grzejniki były zdecydowanie niewystarczające - lecz

moi rodzice zawsze twierdzili, że jako jedyna skarżyłam się zimą na chłód w domu.

Sypialnia rodziców znajdowała się obok mojej, a kuchnia po przeciwnej stronie

wąskiego korytarza, który łączył obydwa końce naszego mieszkania. Słyszałam, jak mój

ojciec szykował się do pracy. Choć poruszał się lekko i cicho, słabe odgłosy pozwalały mi

śledzić jego kroki - najpierw do łazienki, potem do kuchni. Gwizdek czajnika. Drzwi

lodówki. Pewnie robił sobie kanapkę z masłem i dżemem.

Wreszcie słabe światło zaczęło sączyć się do mojego pokoju. Ojciec już wyszedł do

pracy, a matka nadal spała. Zwykle nie wstawała wcześniej niż o dziewiątej. Kręciłam się

więc w łóżku

i czekałam. Co się stało ze słońcem? Próba zaplanowania nowego dnia spełzła na niczym.

Czułam się jakby wyrzucana poza normalne ramy czasu. Wstałam z łóżka. Linoleum na

podłodze było przeraźliwie zimne, a kuchnia jeszcze ciemniejsza niż moja sypialnia.

Wydawało mi się, że już nigdy się nie rozgrzeję. Może słońce nigdy nie wstanie... Gdy

wypiłam kubek herbaty, jedyne co przyszło mi do głowy, to pójście do kościoła.

Założyłam długi brązowy płaszcz z wełny, uszyty przez matkę, owinęłam głowę dużym

beżowym szalem i zeszłam po dwudziestu czterech szarych kamiennych stopniach,

które poprzez drzwi wejściowe prowadziły bezpośrednio na ruchliwą ulicę w centrum

miasta. Sklepy były jeszcze zamknięte, a ruch niewielki. Szłam do kościoła, nie

rozglądając się wokół. W końcu nie było na co patrzeć - portrety Ajatollaha Chomeiniego

i pełne nienawiści slogany typu „Śmierć Ameryce", „Śmierć Izraelowi", „Śmierć

komunistom i wszystkim wrogom islamu" czy „Śmierć wrogom rewolucji" pokrywały

większość ścian.

Droga do kościoła zajęła mi pięć minut. Właśnie w chwili, gdy miałam popchnąć

ciężkie drewniane drzwi, poczułam na nosie płatek śniegu. Teheran zawsze wyglądał

tak niewinnie i zwodniczo pięknie, okryty płaszczem śniegu. Choć islamski reżim

zakazał większości pięknych rzeczy, to nie był w stanie powstrzymać płatków śniegu.

Rząd nakazał kobietom chować włosy pod chustą, wydał edykty skierowane przeciwko

muzyce, makijażowi, obrazom niezawoalowanych kobiet oraz zachodnim książkom,

które zostały w całości uznane za dzieło szatana i tym samym za nielegalne. Weszłam do

kościoła, zamykając za sobą drzwi, i usiadłam w kącie. Przed oczami miałam obraz

Jezusa Ukrzyżowanego. Kościół był pusty. Próbowałam się modlić, ale słowa bezładnie

wirowały w mojej głowie. Po około pół godziny poszłam do zakrystii, by przywitać się z

księżmi, i stanęłam

twarzą w twarz z Andre - przystojnym organistą, którego często widywałam w kościele.

Poznaliśmy się kilka miesięcy wcześniej. Wszyscy wiedzieli, że się lubimy, ale oboje

byliśmy zbyt nieśmiali, by to przyznać. Może z powodu różnicy wieku: Andre był ode

mnie o siedem lat starszy. Rumieniąc się, spytałam, co robi w kościele o tak wczesnej

porze. Wyjaśnił, że przyszedł naprawić zepsuty odkurzacz.

- Od dawna cię nie widziałem - powiedział. - Co się z tobą działo? Dzwoniłem do

ciebie kilka razy i twoja mama mówiła, że nie czujesz się najlepiej. Planowałem dziś do

ciebie wpaść.

- Faktycznie byłam trochę chora; przeziębienie czy coś takiego.

Andre zadecydował, że jestem zbyt blada i powinnam jeszcze zostać w łóżku przez

parę dni. Musiałam przyznać mu rację. Zaproponował, że mnie odwiezie, ale

potrzebowałam świeżego powietrza, więc wróciłam do domu spacerem. Gdybym nie

była tak zmartwiona i przygnębiona, chętnie spędziłabym z nim trochę czasu, ale od

dnia, gdy moi szkolni przyjaciele: Sara, jej brat Sirus, i Gita zostali aresztowani i osadzeni

w więzieniu Evin, nie byłam w stanie normalnie żyć. Sara i ja byłyśmy najlepszymi

przyjaciółkami od pierwszej klasy, a z Gitą przyjaźniłam się od trzech lat. Gitę

aresztowali w połowie listopada, a Sarę i jej brata drugiego stycznia. Pamiętałam Gitę, z

jej jedwabistymi, długimi włosami w kolorze brązu i uśmiechem Mony Lizy, siedzącą na

ławce obok boiska do koszykówki. Ciekawe, co stało się z Raminem, chłopcem, który tak

jej się podobał. Od lata 1978 roku, ostatniego lata przed rewolucją i nowym porządkiem

świata, nie miała o nim żadnych wiadomości. Teraz była w Evin od ponad dwóch

miesięcy, a jej rodzicom nie udzielono zgody na widzenie. Dzwoniłam do nich raz w

tygodniu i jej matka zawsze płakała w słuchawkę. Codziennie godzinami wy-

stawała w drzwiach swojego domu, przyglądając się twarzom przechodniów w nadziei,

że wśród nich zobaczy Gitę. Rodzice Sary wielokrotnie chodzili do więzienia, prosząc, by

pozwolono im zobaczyć się z dziećmi, ale na próżno.

Evin było więzieniem politycznym od czasów szacha. Sama nazwa budziła

przerażenie w ludzkich sercach, oznaczała bowiem tortury i śmierć. Budynki więzienne

rozproszone były na rozległym terenie na północ od Teheranu u podnóża gór Alborz. O

Evin się nie mówiło - było otoczone pełnym lęku milczeniem.

Tego wieczoru, gdy Sara i Sirus zostali aresztowani, leżałam na łóżku, czytając zbiór

poezji Forough Farrokhzada. Nagle drzwi do mojej sypialni gwałtownie się otworzyły i

stanęła w nich moja matka.

- Właśnie dzwoniła mama Sary... - powiedziała.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: