I.Źródła wiedzy o człowieku
1.Czym charakteryzują się potoczne koncepcje osobowości?
Potoczne koncepcje osobowości to sądy na temat mechanizmów ludzkich zachowań, osobiste poglądy. Składają się na nią: nasza opinia i wrażenia wyrażane w sposób kategoryczny, wyrazisty i skrajny. Nasze prywatne koncepcje są wewnętrznie spójne, ale nie zawsze logiczne.
Są: aprzyczynowe- nie dociekamy genezy zachowań, tylko przyjmujemy, że przyczyna jest taka a nie inna; opierają się na dwubiegunowych przeciwstawieniach na zasadzie czarne-białe. Funkcje: a) pozwalają na prosty obraz świata, bez wnikania formułować program postępowania, b) pozwalają na odreagowanie emocji (obgadywanie); c) opisując walory innych często identyfikujemy się z ta osobą; d) ułatwiają komunikację; e) obgadując innych często podnosi się nasza samoocena.
2.Na czym polegają zniekształcenia w percepcji innych ludzi wynikające ze specyficznego stosunku do samego siebie?
3. Na czym polegają zniekształcenia w percepcji innych ludzi wynikające z natury naszej umysłowości?
II. Diagnoza psychologiczna
4.Co stanowi istotę diagnozowania?
Diagnoza psychologiczna- polega na opisie pozytywnych i negatywnych właściwości psychicznych oraz psychologicznych mechanizmów funkcjonowania jednostki, wyjaśnianiu problemów w funkcjonowaniu tej jednostki oraz prognozie skutków zachowań i zjawisk i możliwości modyfikowania tego, co problematyczne w funkcjonowaniu. Diagnoza (w szerszym sensie) jest to rozpoznanie badanego stanu rzeczy przez zaliczenie go do znanego typu albo gatunku, przez przyczynowe i celowościowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju.
5.Charakterystyka poszczególnych rodzajów diagnozy-elementów pełnej diagnozy:
a) diagnoza klasyfikacyjna (typologiczna, porządkująca, identyfikacyjna) – odpowiada na pytanie jakie przyczyny pierwotnie zadziałały. Określenie rodzaju cech, problemu drugiej osoby.b)diagnoza genetyczna – odpowiada na pytanie jaki ciąg zdarzeń doprowadził do stanu obecnego, czyli źródła zjawiskac)diagnoza znaczenia dla całości (teleologiczny, celowościowy) – odpowiada na pytanie jakie znaczenie dla całości, w której znajduje się dany przedmiot czy proces ma jego stan obecnyd)diagnoza fazy – odpowiada na pytanie w jakiej fazie rozwoju znajduje się ten stan, określa etap rozwojowy np. dziecko na etapie przedoperacyjnym.e)diagnoza rozwojowa (prognostyczna) – odpowiada na pytanie w co ten stan rozwinie się w przyszłości. Uwzględnienie kierunku rozwoju danych trudności.
6.Charakterystyka czynności badawczych specyficznych.
Eksperyment – metoda badania polegająca na wywołaniu badanego zjawiska (np. uczenie się, agresja, emocje) lub tworzeniu i regulowaniu warunków, w których badane zjawisko może wystąpić.
Prawidłowo przeprowadzony eksperyment charakteryzuje się: trafnością wewnętrzną oraz zewnętrzną; rzetelnością, wrażliwością. Głównym celem eksperymentu jest testowanie hipotez wyprowadzonych z teorii, ale eksperymenty mogą być również stosowane do badania skuteczności oddziaływań psychologicznych lub programów stosowanych w warunkach naturalnych.
Niezbędnym elementem eksperymentu jest kontrola. Osiągamy ją dzięki manipulacji, utrzymywaniu stałych warunków i zrównoważeniu. Kontrola eksperymentalna pozwala badaczom wnioskować o przyczynach zdarzeń, jaka zmienna niezależna spowodowała obserwowane zmiany w zmiennej zależnej.
Wywiad psychologiczny- proces komunikacji językowej miedzy psychologiem a osobą badaną. Służy poznaniu prawidłowości życia psychicznego człowieka. Musi być bardzo rzetelna.
Pytania dobierane do rozmowy muszą spełniać kilka warunków: dotyczyć bodźców emitowanych przez otoczenie człowieka i jego reakcji na te bodźce, koncentrować się na doświadczeniach; być konkretne, aby umożliwiały uzyskanie konkretnej reakcji – odpowiedzi, musi ich być wiele, aby objąć jak największy zakres zachowań człowieka.
Pierwsza faza rozmowy to nawiązanie kontaktu z osobą badaną w atmosferze wzajemnego zaufania i wzbudzenie motywacji do podjęcia dialogu.
Zasadniczy etap rozmowy to przekazywanie informacji o obiektywnych faktach (wiek, liczba rodzeństwa, wyniki w nauce, sytuacje wywołujące napięcie emocjonalne, osiągnięcia zawodowe, itd.) Druga faza odnosi się do ustosunkowania się osoby badanej do tych faktów (ocena rodziców, ocena wyników szkolnych, sukcesów, porażek, zadowolenie bądź nie z wykonywanego zawodu, zarobków, przyjaciół, itd.)
Końcowy etap rozmowy powinien nastąpić po uzyskaniu od badanego informacji na wszystkie podjęte tematy bez dokonywania oceny badanego.
Po zakończeniu badania należy uporządkować zebrany materiał i przystąpić do jego analizy.
Wywiad psychologiczny to jedna z najważniejszych metod badań i diagnozowania ludzi.
• Dostarcza wielu danych
• Nie wymaga żadnych specjalnych urządzeń
• Pozwala na szybkie zebranie potrzebnych informacji
• Wymaga jednak od prowadzącego pewnych specyficznych umiejętności i doświadczenia
Może ona służyć w badaniach nad:
• Rozwojem pojęć, postaw i ocen
• Przyczyn problemów i trudności doświadczanych przez dziecko
• Pomaga określić wzorce reagowania na sytuacje
Niezaprzeczalna zaleta wywiadu jest bezpośredni kontakt z badanym, co pozwala na wyjaśnienie dziecku wszelkich niejasności.
Podstawą trudnością jest jednak niemożność stosowania wywiadu w badaniach dzieci z zaburzeniami słuchu, zaburzonych emocjonalnie i z brakiem motywacji do badania
Jest to podstawowa metoda diagnozy psychologicznej.
· Wywiad swobodny (niestrukturalizowany)- rozmowa na określony temat. Dostosowany do konkretnej sytuacji danej osoby. Taki charakter wywiadu, oprócz wielu walorów (stwarza możliwość bezpośredniej komunikacji), ma mankamenty. Trudno byłoby przeprowadzić dwa identyczne wywiady tego typu, stąd metodologicznie rzetelność i trafność zdobytych w ten sposób informacji bywa mała.
· Wywiad ustrukturalizowany - zawiera ściśle określone pytania. Uzyskane informacje, dotyczące tych samych spraw są porównywalne z materiałem pochodzącym z podanych badań (niezależnie od osoby przeprowadzającej wywiad). W wywiadzie istotne jest poznanie faktów z życia badanego oraz towarzyszących im emocji i ocen.
Kwestionariusz osobowości -podstawowa metoda poznania osobowości człowieka, wykorzystująca samoopis w postaci odpowiedzi osoby badanej na zbiór standardowych pytań, stwierdzeń lub jednowyrazowych określeń.
Na podstawie kwestionariusza otrzymujemy:
• Wyniki ilościowe
• Rzetelne i trafne odpowiedzi
• Informacje od jednego badanego
Testy inteligencji i testy zdolności- można określić jako wystandaryzowane i znormalizowane narzędzia mierzące sprawność intelektualną na podstawie efektywnego wykonania zadań umysłowych. Są tradycyjnie stosowanymi narzędziami pomiaru sprawności intelektualnej. Opierają się na założeniu, że inteligencję i jej rozwój można badać, analizując zróżnicowanie indywidualne poziomu wykonania zadań umysłowych. Ponadto przyjmuje się, że o strukturze intelektu można wnosić na podstawie interkorelacji wyników tych zadań, stosując metody statystyczne, takie jak analiza czynnikowa.
Test psychologiczny powinien być:
• wystandaryzowany (konieczność przestrzegania procedury badawczej)
• Normalizowany (posiada zestaw norm do ilościowej interpretacji wyników)
• Obiektywny (posiada jasny sposób punktowania odpowiedzi)
• Rzetelny (daje te same rezultaty, gdy jest stosowany w podobnych warunkach)
• Trafny (bada to, do czego został przeznaczony)
Testy dzielimy ze względu na liczbę osób badanych na:
• testy grupowe – wykonuje wiele osób na raz, badani muszą umieć korzystać z instrukcji udzielanych całej grupie, stosowane są do celów przesiewowych
• testy indywidualne – przeprowadzamy tylko z jedną osobą, umożliwiają dokonywanie dodatkowych obserwacji, są czasochłonne, stosowane w celu zdiagnozowania badanego
W zależności od formy dokonujemy podziału na:
• testy otwarte – badany każdorazowo sam formułuje odpowiedzi
• testy zamknięte – badany otrzymuje zadania wraz z potencjalnymi rozwiązaniami, sam musi dokonać wyboru poprawnej odpowiedzi
Ze względu na formę odpowiedzi i zastosowany materiał dzielimy na:
• testy werbalne – badany udziela odpowiedzi ustnie lub pisemnie
• testy wykonaniowe – badany musi wykonywać jakieś działania na konkretnym materiale, np. rysowanie.
Interpretacja wyniku testu musi być dokonywana przez psychologa znającego parametry psychometryczne testu i w ramach określonej teorii psychologicznej.
Obserwacja-polega na świadomym, planowym i celowym spostrzeganiu zjawisk i zdarzeń. Cechują ją: obiektywność, selektywność, systematyczność. Obejmuje rejestrowanie zjawisk i czynności psychologicznych. Samodzielna technika lub uzupełniająca. Rejestracja obiektywnych faktów. Badacz może rejestrować dane zachowania, a wyniki badania porównywać z innymi. Istotnym składnikiem obserwacji jest cel. Plan obserwacji wyznacza treści i kolejność spostrzeżeń niezbędnych do poznania danego przedmiotu. Przyjmuje ona postać: procesów analizy, syntezy, porównywania, abstrahowania, wnioskowania.
Kryteriami stanowiącymi podstawę wyróżnienia głównych rodzajów obserwacji psychologicznej jest:
• Przedmiot obserwacji
• Zakres
• Postawa obserwatora
• Czas trwania obserwacji
• Sposób rejestrowania zauważonych faktów
Rodzaje obserwacji:
• Obserwację bierną – obserwator „stoi z boku” i ogranicza się do rejestrowania określonych czynności
• Obserwację czynną (obserwacja uczestnicząca) – obserwator jest bezpośrednim uczestnikiem wydarzeń badanych, a przez obserwowanych traktowany jako „swój”
• Obserwację z interwencją – większość badań psychologicznych wykorzystuje ten rodzaj obserwacji
• Obserwację bez interwencji – obserwację zachowania przeprowadzaną w bardziej lub mniej naturalnych warunkach bez ingerencji badacza w sytuacje nazywamy obserwację naturalną
Wyróżnia się trzy metody obserwacji z interwencją:
• Obserwacja uczestnicząca – obserwacja zachowania przez osobę, która również odgrywa aktywną i znaczącą rolę w sytuacji lub w kontekście zapisywanego zachowania
• Obserwacja ustrukturowana – wykorzystuje się ją do rejestrowania zachowania, którego obserwacja w warunkach naturalnych byłaby trudna
• Eksperyment naturalny – jest to procedura manipulowania przez obserwatora jedną lub wieloma zmiennymi niezależnymi w warunkach naturalnych w celu zbadania ich wpływu na zachowanie.
Do analizy danych ilościowych wykorzystuje się cztery skale pomiarowe:
Nominalną, porządkową, interwałową, stosunkową.
7. W jakich sytuacjach stosujemy powyższe metody badawcze?
Obserwacja- stosowana, kiedy chcemy poznać sposoby po-stępowania i zachowania się
Eksperyment- wykonuje się w celu potwierdzenia lub sfalsyfikowania określonej teorii
Wywiad- stosowany w naukach behawioralnych, także przy studium przypadku.
Testy- pozwalają na uzyskanie reprezentatywnej próbki zachowań, o których można przyjąć, że są one wskaźnikami interesującej nas cechy psychologicznej.
II Czynniki rozwoju i kształtowania psychiki i zachowań człowieka.
8.Ewolucja poglądów na temat czynników rozwoju:
Teoria natywistyczna, biologizm- teoria jednoczynnikowa, przypisująca czynnikom wrodzonym, gł. dziedzicznym, podstawową rolę w kształtowaniu się psychicznych właściwości człowieka., mechanizm rozwoju-czynniki wrodzone, dojrzewanie.
Teoria socjologiczna, empiryczna- teoria przypisująca czynnikom zewnętrznym: kultura, środowisko. Mechanizmem zmian rozwojowych jest uczenie się: 1) bezpośrednie-warunkowanie, zdobywanie doświadczeń;2) pośred...
Cichutka0101