Modernizacja w Królestwie Polskim pod koniec XIX i na początku XX stulecia – zmiany na wsi, uprzemysłowienie, szkolnictwo, stowarzyszenia.
PRZEMYSŁ
Po latach stagnacji gospodarka Królestwa w 2 poł. 19 wieku wchodzi w okres rozwoju. W 1851 roku zniesiono granicę między Królestwem z Rosją. Dzięki temu otworzyły się rynki wschodnie, ale skończyła się samodzielność gospodarcza. Rosja zrywa z polityką liberalną i zaczyna politykę protekcjonizmu i ochrony młodej gospodarki. To okazuje się bardzo korzystne, bo przyciąga kapitał zagraniczny.
Jednocześnie bez zezwolenia urzędnika nic nie można było zrobić i wybudować (protekcjonizm władz carskich). Dzięki podpisowi urzędnika uzyskiwało się kredyty i zwolnienia podatkowe i koncesje.
Ważny był rynek zamówień rządowych, cywilnych i wojskowych. Dzięki temu uruchamiano nowe przedsiębiorstwa, ale też wiele z nich upadało nagle. Dlatego często gosp. Rosji nazywa się carskim socjalizmem, jako przykład skrzyżowania gosp. wolnorynkowej z centralnie sterowaną.
Polacy świetnie sobie z tym radzili, wiedząc do czyich kieszeni trafić. To działało korupcjogennie. W końcu państwo traciło kontrolę nad gospodarką a przejmowali urzędnicy. Dobrze radzili sobie przemysłowcy z Łodzi, W-wy, Ostrowca, Polacy, Żydzi, Niemcy. Np. Kartel z W-wy zagarniający 90% zamówień na produkcję szyn. Cały czas utrzymało się silne lobby polskie w Petersburgu. Także dzięki licznym polakom wśród urzędników.
Hamulcem rozwoju była natomiast mała liczba wykształconych techników. Przez brak polskich szkół wyższych, ale i wyższe cenienie posady urzędnika niż majstra.
CIEKAWOSTKA – W 1877 UK wprowadza napis „Made in…” co wpłynęło na podnoszenie jakości. ;)
Lata 70-te pojawienie się zagranicznego kapitału. 90% Francuski i Niemiec.
Eksport polskiego kapitału głównie na wschód. – Ukraina lewobrzeżna, Kaukaz, Syberia, Persja, Mandżuria, Chiny.
Powstawanie banków i kantorów. Największe znaczenie miał założony w 1870 roku W-wie Bank Handlowy (BH) – założycielem Leopold Kronenberg. Dalej Bank Dyskontowy zał. Przez Epsteinów, i Bank Handlowy w Łodzi.
Handel był rozproszony. Dominowały małe sklepiki wielobranżowe, choć istniały duże domy handlowe. Reklama niewielka. Uważano ją za nieuczciwość. Raczej pisana. Zazwyczaj korzystały z niej duże domy handlowe i magazyny.
Przemysł skoncentrowany przede wszystkim w Królestwie. Szczególnie w *guberni piotrkowskiej –okręg łódzki- przemysł bawełniany
- okręg częstochowsko-sosnowiecki-stalownie, huta, zakłady włókiennicze.
*guberni warszawskiej –okręg stołeczny- przemysł maszynowy, metalowy.
90% branże tradycyjne. Dynamika rozwoju przemysłu : Do końca XIX wieku dzięki eksportowi do Rosji nadrabia straty, ale po 1900 traci impet. Prześcigają nas wszyscy i jesteśmy na poziomie Francji sprzed 20 lat…
ROLNICTWO
Kontynuowanie zmian z l.20-stych. Po 1850 w folwarkach wprowadzono płodozmian. Największe wydarzenie – zastąpienie sierpa – kosą.
2 III1864 uwłaszczenie. Odpowiedzialny za reformę Nikołaj Milutinow. Obiecywał chłopom ziemie na własność, utrzymywał w mocy serwituty, powoływał chłopski samorząd, ziemia dla bezrolnych.Najpóźniej przeprowadzona na ziemiach polskich i jednocześnie najkorzystniejsza. Realizacja reformy trwa 10 lat. Była nagrodą za „dobra” postawę w czasie powstania i jednocześnie karała panów. Zmiany pozytywne, bo zbędna siła robocza poszła do miasta. Konfiskowane dobra kościelne dawano bezrolnym.
Chłopi nie płacili właścicielowi odszkodowania tylko skarb państwa na podst. list likwidacyjnych z 65 roku. Realizowano je przez losowanie przez 40 lat (!). Wprowadzono specjalny podatek gruntowny płacony przez chłopów.
Problemem spornym między dworem a wsią stały się serwituty. Chłopom nie odebrano do nich prawa, ale też nie wzmocniono ich tytułu prawnego. Prawo stracili chłopi z gospodarstw rządowych. Władze przekazały sprawę do indywidualnego ułożenia dworu z chłopem. W praktyce ciągła walka i procesy. W końcu ziemiaństwo ustępuje. Wieś zachowuje cz. pastwisk, a źródło budulca, lasy, za odszkodowaniem zostały przy dworze.
Najtrudniej miały małe folwarki, bo popadały w długi. Więksi ziemianie wcześniej przeprowadzali czynszowanie.
1884 na skutek konkurencyjnego zboża z Ameryki i Ukrainy produkcja przestaje się opłacać. Kryzys w rolnictwie.
Liczba gospodarstw rośnie, nie ma chłopów bezrolnych. Wprowadzono przepisy przeciw rozdrobnieniu ziemi. Ale przez kryzys l.70 i 80 coraz więcej ulegało parcelacji. Podnosi się wydajność. Powoli się bogaci i następuje zmiana w wyposażeniu technicznym. Wszystko to jednak było nierównomierne. Na zachodzie Królestwa bardziej rozwinięte gospodarstwa, a na wschodzie i północy jeszcze trójpolówka. Rolnik z płockiego czy Kujaw narzędzia kupował a z północy czy wschodu sam wytwarzał.
Szkolnictwo
Tutaj przede wszystkim reformy Wielopolskiego. -> nowe programy i podręczniki, zapowiedziano rozszerzenie sieci szkół elementarnych na wsi i w mieście, i utworzenie szkolnictwa zawodowego ; powiększono sieć gimnazjów, szkół miejskich i powiatowych, i założono uniwersytet pod nazwą Szkoła Główna z 4R-rema wydziałami. Rozważano możliwość politechniki Łódzkiej. Generalnie ten uniwersytet b. ważny dla dalszych dziejów nauki, kultury, myśli.
Stowarzyszenia
Wprowadzenie przez Aleksandra II stanu wyjątkowego, który m.in. utrudniał zakładanie stowarzyszeń.
1858 zawiązanie przez klemensowczyków Towarzystwa Rolniczego org. Legalna której praktyczna działalność wykraczała poza statutowe.
„Gazeta Codzienna” wydawana przez Leopolda Kronenberga – stał na czele środowiska mieszczańskiego.
„czerwoni” i ich Komitet, który miał przygotować powstanie. Nawiązali kontakt z ros. i pol. Oficerami z „Partii rewolucyjnej” Od marca 1862 kółku oficerskiemu przewodzi kpt. Jarosław Dąbrowski, dzięki temu adm. Cywilną budowano na wzór wojskowy. Późną wiosną Komitet przekształca się w Komitet Centralny Narodowy. Chcieli niepodległości przez powstanie zbrojne, uwłaszczenia jak najszybszego chłopów i zniesienia pańszczyzny.
„Biali” – Dyrekcja Krajowa, złożona z 3 ziemian i 3 przedstawicieli mieszczan (z Kronenbergiem) . Powstanie bez szans, zmiany na wsi w drodze ewolucji, manifestacje pokojowe i dyplomacja Hotelu „Lambert” doprowadzi do interwencji mocarstw zachodnich i to da niepodległość nam i może i Litwie.
Po powstaniu styczniowym:
System oświatowy zintegrowany z systemem politycznym. Zwalniano polaków i „nieprawowiernych” Rosjan. Szkoła organizuje dozorowanie i szpiegowanie uczniów. Większość młodzieży nie dała się rusyfikacji, bo analfabetyzm cały czas duży, zresztą panowało przekonanie o wyższości naszej kultury nad tą „azjatycką”.
lucyyy91