R merton kryminologia.doc

Teoria anomi

Nazwa jest nie ma tu istotnego znaczenia dlatego, ze Merton nie nazwał swojej teorii. Można ją wiec nazywać zarówno teorią anomi jak i teoria środków i celów, teoria napięcia itp. Teoria stworzona przez Roberta Mertona przedstawicielem kierunku strukturalnego, który źródeł zachowań dewiacyjnych poszukuje w strukturze społeczeństwa.

Jednak na tle całości działalności R. Mertona teoria anomi nie zajmuje czołowego miejsca. Socjologom nie zajmującym się dewiacjami nazwisko to kojarzy się np. z teorią średniego zasięgu. 

Robert Merton w swoich teorii wyszedł z założenia ze wszelkie działania dewiacyjne nie są częścią natury człowieka. Nie są czymś naturalnym dla niego i nie dochodzą do głosu w przypadku osłabienia kontroli społecznej jak chciał inny socjolog Durkheim. Merton zakładał ponad to, ze nie istnieje pojęcie patologia społeczna ze względu na jego pejoratywny wydzięk. Uważał, że zakłada to określenie istnienie pewnego katalogu zachowań niepożądanych w społeczeństwie. Merton uważał jednak, że zachowania dewiacyjne wcale nie musza być bardziej katastroficzne niż postawa konformizmu. Według Mertona zachowanie takie jest wynikiem pewnych napięć w strukturze społecznej i tak rozpatrywane jest normalnym, oczekiwanym i w pewnym sensie racjonalnym zachowaniem.    

Uważał, że każdy z nas znajduje się w ściśle określonym strukturze społecznej. Dodatkowo w związku z tym człowiek na pewne ograniczenia wynikające z „zaszufladkowania” go na określonym poziomie struktury społecznej. Dlatego też właściciel hurtowni i chociażby student żyjąc wchodzą w różne relacje społeczne, które wyznaczają ich zakres możliwości działania.(struktura społeczna)

Merton rozszerzył te założenie o pogląd, że w związku z faktem pozostawania w społeczeństwie na każdego jego członka wywiera ono określony nacisk dążąc do realizacji katalogu wartości ogólnie przyjętych. Zauważał dalej, że przyczyną wywierania nacisku na jednostkę jest chęć osiągnięcia określonych wartości, z którymi osoba jest zapoznawana w procesie socjalizacji i których osiągnięcie będzie wyznaczać jego pozycje w społeczności. Są to takie wartości jak sukces, osiągnięcia, „robienie pieniędzy itp.(struktura kulturowa)

Socjolog zauważa również, ze społeczność wyznacza jakimi sposobami dana wartość ma być osiągnięta. ”Wiele sposobów, które z punktu widzenia poszczególnych jednostek byłyby bardziej skuteczne dla osiągnięcia pożądanych wartości [...] jest wyłączone z obszaru dozwolonych zachowań”. Zazwyczaj pomiędzy pożądanymi wartościami, sposobami ich realizacji zachodzi powiązanie. Wówczas społeczeństwo jest zharmonizowane, a jednostka jest zadowolona zarówno z osiąganych celów jak i ze sposobów ich osiągnięcia.  Jednakże Merton wyróżniał dwa typy społeczeństwa nie zharmonizowanego Pierwszym przykładem nie zharmonizowanego społeczeństwa jest społeczność rytualna. W takim przypadku katalog proponowanych wartości ulega praktycznie zapomnieniu istotnie jest za to przestrzegania wypracowanych rytuałów. W drugim o wiele większy nacisk jest położony na osiąganie wartości z brakiem należytej uwagi na sposoby ich osiągnięcia. Według socjologa w takim przypadku motywacja do osiągnięcia celów staje się bardzo silna, nawet poprzez środki które są niedozwolone

Nie każdy z jej członków danej społeczności może daną wartość osiągnąć tylko ten kto ma najszersze możliwości działania czyli znajduje się jak najwyżej w hierarchii społecznej. Co jednocześnie powoduje wzrost jego prestiżu. Tzw. synowi prawnika łatwiej jest zdobyć dyplom ukończenia studiów prawniczych niż synowi bezrobotnego.

W związku z tym pojawia się problem dostosowania się jednostki do tak ukształtowanej roli społeczeństwa. Merton wyróżniał 5 typów przystosowania się jednostek. Nie są one jednak zależne od cech biologicznych czy psychicznych człowieka. Odnoszą się do ról społecznych pełnionych przez jednostki i możliwe jest, że jeden człowiek w ciągu całego swojego życia będzie przykładem wielu z tych typów.

KONFORMIZ:

Według Mertona jest najpopularniejszym sposobem dostosowania się jednostek. Polega na pełnej akceptacji zarówno wartości do jakich dąży społeczeństwo oraz metod ich osiągania. Według socjologa taka postawa musi być dominująca aby system społeczny przetrwał. Moza to określić, ze jednostki te chcą osiągnąć pożądane wartości według reguł gry.

INNOWACJA:

Polega podobnie jak konformizm na osiągnięciu wskazanych przez społeczeństwo wartości ale już poprzez metody nie akceptowane w danym społeczeństwie. Różnica pomiędzy konformista a innowacja polega na odrzuceniu sposoby osiągania wartości. Przykładem jest urzędnik i kasiarz. Obydwoje wierzą w wartość pieniądza ale różnią się w sposobie jego osiągnięcia. Według Mertona wynika to z jedynie częściowej socjalizacji jednostki.

Pojawia się ona zawsze w społeczeństwach bez względu na „wysokość warstwy” gdyż nacisk i brak jednoznacznej definicji sukcesu( dla jednych może to być zarobek 10zł dla innego 1.000.000zł) powoduje presje co jednocześnie składnia jednostkę do sięgania po środki nie akceptowane społecznie. W wyższych warstwach społecznych często tego typu zachowania noszą nazwę „przestępczości białych kołnierzyków”  polegająca na skomplikowanych operacjach bankowych, giełdowych itp.

Jednak według Mertona największa częstotliwość zachowań innowacyjnych  występuje wśród osób z najniższej warstwy społeczeństwa. Tłumaczył to faktem, ze społeczność stawia wobec nich konieczność osiągnięcia sukcesu z drugiej uniemożliwiając im ich osiągnięcia. Wskazywał na przykład Ala Capone Zaznaczył jednak, ze nie wszyscy dążą do osiągnięcia tak pojętego sukcesu jednak biorąc pod uwagę ilość osób statystycznie przestępstw popełnianych przez tę grupę społeczna jest dużo. Uważa jednak, ze to nie wystarcza aby uzasadnić fakt zachowań innowacyjnych. Drugim niezbędnym składnikiem jest wynoszenie pewnych wartości ponad inne w danej społeczności jednocześnie uniemożliwiając ich zdobycie.

RYTUALIZM:

Polega na akceptacji metod osiągnięcia wymaganych wartości przy jednoczesnym odrzuceniu samych celów. Oznacza kompletną rezygnacje z osiągnięcia kariery i sukcesu przy jednoczesnym sztywnym trzymaniu się norm postępowania. Częste określenia to urzędas, biurokrata. W tym przypadku napięcie spowodowane koniecznością osiągnięcia celu redukowane jest poprzez rezygnacje z kariery zawodowej bo po co jednostka ma się wychylać. Według Mertona rytualista boi się wyzwań woli spokojną ale pozbawioną możliwości awansu posadę, które gwarantuje mu bezpieczeństwo. Mertona nurtował jeszcze jeden problem dlaczego ludzie nie chcą złamać norm wpajanych im przez społeczeństwo. Doszedł do wniosku ze wynika to z faktu, że warstwom „nizszym-średnim” wpajane jest posłuszeństwo normom tzw przekonformizowane. W związku z tym nie są w stanie złamać reguł postępowania w związku z tym rezygnują z chęci dorobienia się. Nie mogą sięgnąć po środki innowacyjne a tylko takie umożliwiły by im osiągnięcie sukcesu, w ich pozycji społecznej

WYCOFANIE:

Polega na odrzuceniu zarówno wartości jak i sposobów ich osiągania. Jednostka ta funkcjonuje w społeczeństwie ale faktycznie do niego nie należy bo nie podziela ich systemu wartości. Ta reakcja jest dla społeczeństwa najmniej korzystna dla społeczeństwa dlatego tez spotyka się z druzgocącą krytyką. Merton miał na uwadze alkoholików, narkomanów, hipisów oraz jako najwyższy stopień samobójców.

BUNT:

Polega na odrzuceniu podobnie jak w przypadku wycofania następuje odrzucenie wartości oraz sposobów ich osiągania ale dodatkowo buntownik pragnie wprowadzić do społeczeństwa własne wartości oraz sposobów ich osiągania. Powoduje to wycofanie jednostki z dotychczasowej struktury kulturowej aby kształtował on własną. Socjolog zauważał, że bunt przybiera zawsze formę zorganizowaną. Uważa, że jest on charakterystyczny dla nowych warstw społecznych dla których stara społeczność jest już zbyt sztywna i nie umożliwia im realizacji celów

4