J. Grzesik - Boży przemytnicy.pdf

(1102 KB) Pobierz
PK - Przemyt Biblii + Sprawozdania s 1-210
Julian Grzesik
W Holandii ukazaþy siħ na temat przemytu Biblii do Chin i
paıstw bloku radzieckiego dwie ksiĢŇki, zatytuþowane mianem
ászmugluÑ. Aby zachowaę z nimi tematycznĢ ciĢgþoĻę, zamiennie
bħdziemy okreĻlali ászmugielÑ Biblii polskim sþowem áprzemytÑ.
áZe wzglħdu na Syon nie bħdħ milczaþ i ze wzglħdu na
Jeruzalem nie spocznħ, dopki nie wzejdzie jak jasnoĻę jego
sprawiedliwoĻę i nie zapþonie jego zbawienie jak pochodnia,
tedy ujrzĢ narody twojĢ sprawiedliwoĻę
i wszyscy krlowie twojĢ chwaþħ
nazwĢ ciħ nowym imieniem, ktre usta Pana ustalĢ ".
Iz 62,1-2.
W þĢcznoĻci z poniŇszĢ z prezentacjĢ rŇnych form posþugi Sþowu
BoŇemu - Ļwiadczenia ewangelii, motto áBoŇy ch Przemytników”
okreĻlaþy sþowa Psalmu, ktre rwnieŇ stanowiþy naczelnĢ dewizħ w
dziaþalnoĻci publicznej spalonego w 1415 roku na stosie w Konstancji
Jana Husa:
"Gþoszħ prawdħ w wielkim zgromadzeniu; spjrz,
nie zamykam moich warg, a Ty wiesz o tym, o Panie.
SprawiedliwoĻci Twojej nie ukrywam w Ļrodku mego serca
i gþoĻno opowiadam o Twojej wiernoĻci i mocy zbawienia.
I nie ukrywam Twojej þaski i prawdy
przed wielkim zgromadzeniem "
Psalm 40,.10-11.
BOņY áPRZEMYTNICYÑ
PRZEMYT BIBLII DO ZSRR
LUBLIN 2001
1
Julian Grzesik
WYKAZ SKRÓTÓW
STARY TESTAMENT
NOWY TESTAMENT
Ksiħga Rodzaju
Rdz
Mt
Ewang. Mateusza
BOņY áPRZEMYTNICYÑ
PRZEMYT BIBLII DO ZSRR
WyjĻcia
Wj
Mk
Marka
Kapþaıska
Kpþ
ýk
ýukasza
Liczb
Lb
J
Jana
Powtórz. Prawa
Pwt
Dz
Dzieje Apostolskie
Jozuego
Joz
Rz
List Do Rzymian
Sħdziw
Sdz
1 Kor
1 Koryntian
1 Samuelowa
1 Sm
2 Kor
2 Koryntian
2 Samuelowa
2 Sm
Gal
Do Galacjan
1 Królewska
1 Krl
Ef
Efezjan
2 Królewska
2 Krl
Flp
Filipian
PAMIĦCI
ņOýNIERZOM CHRYSTUSOWYM
NA FRONCIE WALKI IDEOLOGICZNEJ
W ZAOPATRYWANIU W ORĦņ DUCHA
1 Kronik
1 Krn
Kol
Kolosan
2 Kronik
2 Krn
1 Tes
1 do Tesaloniczan
Ezdrasza
Ezd
2 Tes
2 do Tesaloniczan
Nehemiasza
Neh
1 Tm
1 do Tymoteusza
Ruty
Rt
2 Tm
2 do Tymoteusza
Psalmów
Ps
Tyt
Tytusa
Jioba
Jb
Flm
Filemona
Przypow. Sal
Przp
Hbr
Hebrajczyków
MĢdroĻci
Mdr
Jkb
List Jakuba
SýOWO BOņE - BIBLIĦ
SWYCH PRZEĺLADOWANYCH BRACI
Efezjan 6,14 – 20
PieĻı n/pieĻn.
Pnp
1 P
1 Piotra
Izajasza
Iz
2 P
2 Piotra
Jeremiasza
Jr
1 J
1 list Jana
Lament. Jeremi
Lm
2 J
2 list Jana
Ezechiela
Ez
3 J
3 list Jana
Daniela
Dn
Jd
Judy
Ozeasza
Oz
Apk
Objawienia
Joela
Jl
Amosa
Am
Bo Sþowo BoŇe jest Ňywe i skuteczne, ostrzejsze niŇ wszelki
miecz obosieczny, przenikajĢce aŇ do rozdzielenia duszy i ducha,
stawów i szpiku, zdolne osĢdzię zamiary i myĻli serca;
Hbr 4,12 .
Abdyjasza
Abd
Jonasza
Jon
Micheasza
Mich
Nahuma
Nah
Habakuka
Hab
Zachariasza
Zach
Malachiasza
Mal
3
455628152.001.png
Od autora
pociĢgu, wiħc nie zaistniaþa koniecznoĻę eksponowania swego udziaþu w
tych zmaganiach, co i tak nie uchroni go od zarzutów w rodzaju
dlaczego
áSaul pobiþ tysiĢc a Dawid dziesiħę tysiħcyÑ (1Sam 18,7-8).
Przez wzglĢd na czytelnika z Zachodu wychowanego w poczuciu
szacunku dla wþadzy cywilnej i stanowionego prawa, okazaþo siħ rzeczĢ
niezbħdnĢ wyjaĻnienie tej kwestii w zþoŇonej sytuacji, w jakiej
pracowali áBoŇy SzmuglerzyÑ nagminnie þamiĢcy áprawaÑ nieludzkiego
systemu.
Dla skali porwnawczej walki z BibliĢ w przeszþoĻci podano przykþad
papiestwa, w tym spalenie Tyndala jedynie za to, Ňe oĻmieliþ siħ
tþumaczyę Bibliħ na jħzyk narodowy, czy przepisy zabraniajĢce czytania
Biblii bez zezwolenia biskupa.
W czħĻci VIII, dla kontrastu, w tematycznym ujħciu odtworzono
wybrane fragmenty niektrych sprawozdaı z lat 1989 - 1999 z posþug w
krajach byþego bloku. W jakŇe odmiennych, wprost komfortowych
warunkach przekracza siħ dziĻ granice, wozi Biblie, tym bardziej, gdy
dziħki przyjacielowi z b. NRD ma siħ do dyspozycji ponad 27 - letniĢ
ýadħ. Ale czy taki stan bħdzie trwaþ jeszcze dþugo? Czy wolno nam
pozostawaę w bþogim samozadowoleniu z tego, co jako niegodni sþudzy
mieliĻmy przywilej wykonaę w przeszþoĻci? W sþuŇbie Chrystusowej
nie ma miejsca na duchowe kombatanctwo. Podobnie, jak marynarze w
czasach ciszy, spokoju, zajħci sĢ przeglĢdem i naprawĢ statku, tak i
chrze Ļcijaıscy marynarze, pod zwierzchnictwem Swego duchowego
Wodza, winni korygowaę swoje dziaþania w prowadzeniu dobrego boju
wiary, - pokonywania nawaþnic wzburzonego morza szklanego
zmieszanego z ogniem (Apk 11,2-4; Ps 46,1-12).
Temu celowi sþuŇĢ zawarte w áBoŇych SzmuglerachÑ informacje z
pola sþuŇby Sþowu BoŇemu w przeszþoĻci i teraŅniejszoĻci. Uwypuklone
manifestacje Boskiej OpatrznoĻci w trakcie wykonywania jej rŇnych
zarysw, da Bg, wzmocniĢ zaufanie w BoŇe kierownictwo i mogĢ
dopomc zwrcię baczniejszĢ uwagħ na oferowane przez Niego
nastħpne przywileje sþuŇby na poŇytek bliŅnich i chwaþħ BoŇĢ.
Od 1958 roku, a w szczeglnoĻci gdy w 1961 roku pod rzĢdami
Chruszczowa XXII Zjazd partii wytyczyþ kierunki ábudowy
rozwi niħtego komunizmuÑ, a jednym z jego zadaı byþa likwidacja
religii, zintensyfikowano burzenie ĻwiĢtyı i wszelkich miejsc kultu,
eliminacjħ Biblii i przeĻladowanie wierzĢcych.
Odmowa podporzĢdkowania siħ drakoıskim przepisom prawnym
sprzyjaþa uksztaþtowaniu siħ religijnego podziemia. W krħgu wsplnot,
ktre odmwiþy rejestrowania zborw i poddania ingerencji wþadz w ich
wewnħtrzne Ňycie religijne, powstaþy moŇliwoĻci zorganizowania
nielegalnej typografii i kolportaŇu. Podobnie, jak to bywaþo w
analogicznych okolicznoĻciach w przeszþoĻci, gdy ákrew mħczennikw
staþa siħ nasieniem KoĻcioþaÑ i w tym przypadku ta maksyma siħ
sprawdziþa, ale to juŇ odrħbny temat. Jedno jest bezsporne, Ňe z tej
konfrontacji tak ludzie wierzĢcy w ZSRR, jak i Biblia wyszþy
zwyciħsko .
Z historycznej perspektywy tych bez maþa 30 - letnich zmagaı z
ateistycznym systemem, Pan Bg z jednej strony udzieliþ wszystkim
wprost niepowtarzalnĢ okazjħ zaangaŇowania siħ w niesienie pomocy
przeĻladowanym, z drugiej zaĻ wystawiþ kaŇdego mianujĢcego siħ Jego
sþugĢ na indywidualnĢ prbħ, w celu sprawdzenia czy wykonuje tylko
sþuŇbħ warg, czy teŇ wypþywa ona z poĻwiħconego Bogu serca.
Jedna, lecz nie jedyna posþuga, polegaþa na nielegalnym dostarczaniu
Biblii do ZSRR. Ta niewielka ksiĢŇka ukazuje w jaki s posób i w jakich
okolicznoĻciach pracowaþ w tym zakresie nie sekciarski, interkonfesyjny
zespþ nie tylko lubelskich chrzeĻcijan. Podobnie jak za czasw
Sħdziw ágdy nie byþo krla w Izraelu, kaŇdy co byþo dobrego w oczach
jego, czyniþÑ (Sħdz 17,6) i w tym przypadku dziaþalnoĻę áBoŇych
szmuglerwÑ nie byþa odgrnie sterowana, ale na podobieıstwo pszczþ,
kaŇdy z nich dziaþaþ na wþasnĢ odpowiedzialnoĻę w dostarczaniu na
Wschd miodu sþowa BoŇego (Apk 10, 9; Jr 15,16). Jest rzeczĢ wprost
zadziwiajĢcĢ, Ňe przy takim zrŇnicowaniu wyznaniowym i narodowym
szmuglerów i ich otoczenia, na przestrzeni tylu lat nie zaobserwowano
ani jednego przypadku zdrady.
Opisanie niektrych wydarzeı towarzyszĢcych przewozowi Biblii i
czħĻciowe ujawnienie przynajmniej imion osb zaangaŇowanych w tej
pracy uþatwiþ autorowi fakt, Ňe sam jedynie trzy razy przewoziþ Biblie, a
tylko w jednym przypadku dostarczyþ ukraiıskiej konduktorce do
Lublin 2001 roku
5
I
1. STOSUNEK CHRZEĺCIJAN DO WýADZY CYWILNEJ
stworzeniem Ļwiata ...” - 1 P 1,18- 19. Pan Jezus dajĢc swe Ňycie za
naszego praojca Adama, kupiþ w nim jego potomstwo, a takŇe utracone
przez Adama krlestwo oraz przynaleŇne doı doskonaþe warunki, jakie
istniaþy przed grzechem w tej czħĻci doskonaþej ziemi, zwanej biblijnym
rajem. D ziħki temu "Nie oddali siħ berþo od Judy ani buþawa od ng
jego, aŇ przyjdzie wþadca jego. I jemu posþuszne bħdĢ narody " - Rdz
49,10. WyþĢcznie áJemu przynaleŇy obietnica "Dam ci narody w
dziedzictwo i w posiadanie twoje kraıce ziemi " - Ps 2,8. W zgodzie z
BoŇym Planem, przy swym powtrnym przyjĻciu, Jezus otrzymaþ
autorytet i wþadzħ krlewskĢ "Ujrzaþem i oto obþok biaþy , a na tym
obþoku siedziaþ podobny do Syna Czþowieczego, ktry miaþ na gþowie
koronħ zþotĢ, a w rħku swoim sierp ostry" - Apk 14,14. " I daþ mu wþadzħ
i czeĻę i krlestwo, aby mu sþuŇyþy wszystkie ludy, narody i jħzyki" - Dn
7,14. "A ma na szacie i na biodrach swoich imiħ napisane: Krl krlw i
Pan panów" - Apk 19,13-16.
Od czasu upadku królestwa Adama, do ustanowienia przez Chrystusa
królest wa BoŇego na ziemi, Bg zerwaþ z potomstwem Adama swĢ
spoþecznoĻę "Zbyt czyste sĢ oczy Twoje, by na zþo patrzyþy /hebr. - raach
- uznawaę, wspþdziaþaę/, a nieprawoĻę pochwalaę nie moŇe "- Abk 1,l3.
W tym opþakanym poþoŇeniu ludzie "nie majĢ nadziei i sĢ bez Boga na
Ļwiecie ... bħdĢc z natury dzieęmi gniewu ..." - Ef 2,12,2. "Jako poganie
postħpujĢ w prŇnoĻci umysþu swego " - Ef 4,17, zdani wyþĢcznie na
przywdztwo swych filozofw, ktrzy rwnieŇ za przewodnika
posiadajĢ niedoskonaþy "prŇny umysþ" (Ef 4,17 ). W tej sytuacji rodzaj
ludzki, tak pod wzglħdem zorganizowania Ňycia spoþecznego, jak i
paıstwowego, zostaþ zdany na wþasne siþy. DoĻwiadczenia, jakie w
þĢcznoĻci z tym ludzie przechodzĢ, ukazaþy ich bezsilnoĻę w
ustanowieniu sprawiedliwej wþadzy i ostatecznie przyprowadzĢ ich do
prawowitego wþadcy. "UjrzĢ Syna Czþowieczego na obþokach
niebieskich "- Mt 24,30. Wwczas wyznajĢ, Ňe tylko Jezus moŇe
zaprowadzię na ziemi sprawiedliwe rzĢdy. "I tak liczne ludy i potħŇne
narody przyjdĢ, aby szukaę Pana Zastħpw w Jeruzalemie i przebþagaę
oblicze Pana" /zjednaę sobie przychylnoĻę Jahwe/ - Zach 8,22. "I
przyjdĢ do PoŇĢdanego od wszystkich narodw" Ag 2,8. Wwczas
zostanie speþniona proĻba, zawarta w modlitwie Paıskiej
" PrzyjdŅ krlestwo Twoje, bĢdŅ wola Twoja jako w niebie,
tak i na ziemi "
Mt 6,10.
Wþadza i panowanie czþowieka bierze swj poczĢtek w Edenie -
hebr.- raj, rozkosz, ochota, zabawa, uciecha - /miejsce rozkoszne/ - 1Mj
2,8. Adam - hebr. adema - ziemia, czþowiek; grec. anthro -pos - jako król
ziemi, nadawaþ "imiona" - hebr. –szem; grec. - onoma. áA kaŇde
stworzenie Ňywe miaþo nosię imiħ, jakie mu nada czþowiek. Nadaþ wiħc
czþowiek /Adam/ imiona ..." - Rdz 2,19- 20. Imiħ, wyraŇa caþĢ gþħbiħ
czþowieka. Poznaę czyjeĻ imiħ - to mieę dostħp do samej tajemnicy
czyjegoĻ bytu, "po imieniu woþa owce swoje" - J 10,3
Na skutek popeþnionego przestħpstwa, zgodnie z Boskim
ostrzeŇeniem, Ňe "dnia, ktrego jeĻę bħdziesz z niego, ĻmierciĢ umrzesz"
- Rdz 2,17, Adam utraciþ prawo do Ňycia wiecznego þĢcznie z
przynaleŇnymi doı przywilejami, w tym teŇ ziemskie krlestwo. "Tedy
rzekþ Jahwe - Bg: Oto czþowiek staþ siħ taki jak jeden z nas; poznajĢc
co dobre i co zþe. Oby teraz nie wyciĢgnĢþ rħki i nie zerwaþ rwnieŇ
owocu z drzewa dajĢcego Ňycie, aby go zjeĻę i Ňyę na wieki. UsunĢþ go,
przeto Jahwe - Bóg z ogrodu Eden" - Rdz 3,22-23.
1. 1 Utracone prawo panowania - odkupione
MiþoĻciwy Bg majĢc na wzglħdzie, Ňe Adamowi w czasie prby
brak byþo doĻwiadczenia, tak przez bezpoĻrednie doznanie zþa, jak i
obserwacjħ a takŇe, iŇ potomstwo Adama bez swego wspþudziaþu i woli
staþo siħ mimowolnymi przestħpcami - "Albowiem wszyscy zgrzeszyli i
bra k im chwaþy BoŇej" - Rz 3,23, przewidziaþ Odkupiciela. Okazaþ siħ
nim Logos - J 1,1-3, "pierworodny wszelkiego stworzenia" - Kol.1,15,
ktry rzekþ: "Oto idħ, abym czyniþ o BoŇe! wolħ TwojĢ" - Hbr 10,9.
WolĢ BoŇĢ byþo, by "Przyszedþ Syn Czþowieczy, aby zbawię to, co
zginħþo " - Mt 18,11, "Syn Czþowieczy nie przyszedþ, aby mu sþuŇono
lecz aby sþuŇyþ i oddaþ Ňycie swoje na okup za wielu " - Mt 20,28.
Wykup, grec. - apo-lytrosis /od lytron/ - "narzħdzie uwolnienia" - okup/,
hebr. pada - "uwolnię za jakĢĻ cenħ". " Ani srebro ani zþoto, ktrych
wartoĻę przemija, byþo okupem, uwalniajĢcym was z marnego sposobu
Ňycia odziedziczonego po przodkach, ale drogocenna krew Chrystusa -
Baranka niepokalanego i bez zmazy. Byþ on przewidziany juŇ przed
7
1. 2 Boskie zasady - podstawĢ symbolicznej ziemi
ziemiĢ siħ wyczerpaþy. W okoþo zatacza siħ ziemia jak pijany i koþysze
siħ jak budka nocna ... tak, Ňe upadnie i juŇ nie powstanie" - Iz
24,1,4,20.
Nawet pobieŇne czytanie powyŇszych tekstw, (a na ten temat jest ich
wiħcej), moŇe nas przekonaę, Ňe jest tu mowa o symbolicznej ziemi,
ktrĢ moŇna usunĢę, zniszczyę i spalię. Natomiast nasza planeta ziemia
" na wieki stoi " Kaz 1,4. " Albowiem tak mówi Jahwe, Stworzyciel nieba.
On Bg, ktry uksztaþtowaþ i wykoıczyþ ziemiħ, ktry jĢ mocno osadziþ,
ktry nie stworzyþ jej bezwþadnĢ, lecz na mieszkanie (dla czþowieka) jĢ
stworzyþ " Iz 45,18.
"Albowiem tak Bg umiþowaþ Ļwiat, Ňe Syna swego jednorodzonego daþ,
aby kaŇdy, kto w Niego uwierzy nie zginĢþ, ale miaþ Ňycie wieczne "
J 3,16
Boska miþoĻę jest zawsze czynna w stosunku do oddalonej od Niego
na skutek grzechu ludzkoĻci. W odpowiednim czasie, w celu
wyhamowania procesu ciĢgþej degradacji czþowieka tak pod wzglħdem
fizycznym, umysþowym, artystycznym, moralnym i religijnym, Bg
ingeruje, na co wskazu jĢ miħdzy innymi poniŇsze wersety: "A gdyby nie
byþy skrcone one dni /ucisku wielkiego/ nie byþoby zbawione Ňadne
ciaþo" - Mt 24,22. "Zaiste i gniew czþowieczy chwalię ciħ musi, a ty
ostatek zagniewania skrócisz" - Ps 76,11. JeŇeli manifestacja
przymiotów Boskiego charakteru przejawia siħ w Jego aktach karnych,
to nie moŇna wĢtpię, iŇ z BoŇej inspiracji zostanĢ przez Niego udzielone
ludzkoĻci takie zasady, ktre przy ich respektowaniu bħdĢ stanowiþy o
wiele skuteczniejszĢ zaporħ na drodze jej upadku i depr awacji.
1. 3 Trzy fundamentalne zasady
Wkrtce po usuniħciu "onego pierwszego Ļwiata /ktry/ wodĢ bħdĢc
zatopiony / w potopie / zginĢþ " - 2 P 3,6, ujawnione zostaþy zasady, na
ktrych zorganizowana zostaþa "ziemia" - spoþeczeıstwo teraŅniejszego
"zþego Ļwiata". Za Falega - dzieliciela, uznano i zaakceptowano
prywatnĢ wþasnoĻę - " za dni jego rozdzielona jest ziemia " Rdz 10,25.
Do drugiej zasady naleŇy zaliczyę konkurencjħ w handlu, czyli
uznanie reguþ ekonomicznych rzĢdzĢcych prawidþowo funkcjonujĢcym
rynkiem. Pierwsza zanotowana w Biblii transakcja handlowa zostaþa
dokonana przez Abrahama przy zakupie pola z jaskiniĢ w Machpela, na
grb swej Ňony Sary: "niech mi jĢ odstĢpi za dobrĢ cenħ /za peþnĢ cenħ/
- Rdz 23,9. Nie naleŇaþoby przez to rozumieę, Ňe dopiero Abraham
pierwszy przeprowadziþ takĢ transakcjħ handlowĢ, lecz Ňe Bg rozkazaþ
to wydarzenie zapisaę w Biblii i tym samym je usankcjonowaþ.
TrzeciĢ zasadĢ jest, by kaŇdy nard stosownie do poziomu swych
obywateli, w drodze demokratyc znych wyborw, powoþywaþ rzĢd
cywilny. Wkrótce po potopie, wnuk Noego Nimrod jest wymieniony
jako król " A poczĢtek krlestwa jego byþ Babilon, Erech, Akkad i Kalne
w kraju Synear " - Rdz 10,9- 10. Dodaę naleŇy, Ňe w 1888 r. w jednej z
wymienionych miejscowoĻ ci odkryto tabliczki z opisem stworzenia
Ļwiata oraz potopu. Cytowane wersety oraz fakty potwierdzajĢ, Ňe przez
wszystkie ubiegþe wieki ta symboliczna "ziemia" - spoþeczeıstwo, byþa
zorganizowana w oparciu o prywatnĢ wþasnoĻę, kontrolħ rzĢdu nad
sprawami o bywateli oraz na wspþzawodnictwie w interesach, czyli
handlu. Zasady te zdaþy egzamin, okazaþy siħ praktyczne i przyniosþy
ludzkoĻci bþogosþawieıstwo. JeŇeli przy tym miaþy takŇe miejsce
naduŇycia, naleŇy to przypisaę oglnej deprawacji czþowieka, a nie
w adliwoĻci BoŇych zasad.
Obecny ĺwiat - SymbolicznĢ "ziemiĢ"
Pismo Ļw. obecny zorganizowany ustrj spoþeczny okreĻla mianem
"Ļwiat". "Nie miþujcie Ļwiata, ani tych rzeczy, ktre sĢ na Ļwiecie. JeĻli
kto miþuje Ļwiat, nie ma w nim miþoĻci Ojca" - 1 J 2,15-17. Niekiedy
po d wyraŇeniem "Ļwiat" naleŇy rozumieę tylko "Ļwiat religijny". "A
Ļwiat /Ňydowski/ je miaþ w nienawiĻci" - J 17,14-16. Wielu z pogan
uczciþo Jezusa, jak Samarytanka, Korneliusz, a inni zachowali
obojħtnoĻę, dlatego teŇ w tym wersecie Pan Jezus nie miaþ na u wadze
pogan.
Inne wersety, ten porzĢdek i ukþad zorganizowanej ludzkoĻci
okreĻlajĢ "ziemiĢ", a eklezjastycznym "niebem" zorganizowane Ňycie
religijne. "A teraŅniejsze niebo i ziemia, mocĢ tego samego sþowa,
zachowane sĢ dla ognia i utrzymane na dzieı sĢdu i zguby
niepoboŇnych ludzi" - 2 P 3,7. Pod okreĻleniem "ziemia" naleŇaþoby
rozumieę zorganizowany stan rodzaju ludzkiego. Wynika to z
nastħpujĢcych wersetw: "A byþa wszystka ziemia /ludzkoĻę,
spoþeczeıstwo/ jednego jħzyka i jednej mowy" - Rdz 11,1, "Oto Jahwe
spustoszy ziemiħ, niszczy jĢ i przewraca jej powierzchniħ, a
mieszkaıcw jej rozprasza ... ŇaþoĻnie wyglĢda /pþacze, wiħdnie i
obumiera/ ziemia, zmarniaþa; Ļwiat opadþ z siþ, niszczeje, niebo wraz z
10
9
Zgłoś jeśli naruszono regulamin