barok.rtf

BAROK

1.Charakterystyka baroku jako epoki literackiej.

2.Główne prądy epoki: kontrreformacja i sarmatyzm, filozofia epoki- sceptycyzm.

3.Cechy poezji dworskiej na przykładzie wierszy J.A. Morsztyna (konceptyzm , marinizm, wiersze „O swej pannie”, „Do tejże”, „Do trupa”)

4.Kunszt artystyczny i doskonałość poezji barokowej na przykładzie wierszy D. Naborowskiego. („Na oczy królewny angielskiej”)

5.Refleksja patriotyczna w utworach W. Potockiego. ( „Wojna chocimska”)

6. Portret Polaka Sarmaty w “Pamiętnikach” J.Ch. Paska.

7.Etyczna wymowa “Świętoszka” Moliera. (treść utworu, charakterystyka Świętoszka i Orgona, ocena postaci, cechy dramatu klasycystycznego)

1. BAROK to epoka literacka między odrodzeniem a oświeceniem, obejmująca w zasadzie wiek XVII, choć także zjawiska z końca XVI i I połowy XVIII wieku. Termin "barok" zapożyczono z historii sztuki, gdzie stosowany był dla określenia dziwactwa i nieregularności w sztuce. Przyjęcie go przez epokę literacką sugeruje, że będzie w niej mowa o twórczości niezwykłej i dziwnej.

2. Kontrreformacja (reforma katolicka) - nurt odnowy Kościoła katolickiego w reakcji na wystąpienie protestantyzmu.

Sarmatyzm – formacja kulturowa w Polsce XVII-XVIII w. W XVIIw. upowszechnił się pogląd, że szlachta polska pochodzi od Sarmatów, starożytnego ludu zamieszkującego między Dolną Wołgą a Donem. Po Sarmatach miała ona odziedziczyć: wolność, umiłowanie wolności, gościnność, dobroduszność.

Sarmaci wierzyli w szczególną rolę Polski, która miała być:

a). oazą złotej wolności, otoczoną przez państwa absolutystyczne

b) przedmurzem chrześcijaństwa, atakowanym ze wszystkich stron przez protestantów, prawosławnych i muzułmanów.

sceptycyzm czyli wątpienie w prawdziwość rzeczywistości, która nas otacza. Kartezjusz wyszedł z założenia, że Bóg jest pod każdym względem istotą doskonalszą od człowieka.Świat (podobnie jak ciało ludzkie) pojmował Kartezjusz jako mechanizm, którego zasady działania można poznać.

3. Konceptyzm- Oznacza styl zwracający uwagę przede wszystkim na elegancję języka, zrozumiałego jedynie dla elity umysłowej. Operowano albo wyszukaną grą słów (paradoksami, konceptami, antytezami, sentencjami), osiągtając styl zwięzły i dominację treści, albo też przeciwnie - bogata ornamentyka, alegorie, symbole zaćmiewały sens utworu i prowadziły do przerostu formy.

Marinizm- poezja powinna przede wszystkim zadziwiać czytelnika, a w związku z tym poeta powinien intensywnie poszukiwać niezwykłych metafor, wyrafinowanych porównań, tworzyć zawiłą ornamentykę słowną. Tego rodzaju poezja powinna przede wszystkim obierać za temat te sfery rzeczywistości, które są domeną doznań zmysłowych - stąd rozkwit poezji erotycznej. Polskim marinistą byl J. A. Morsztyn.

„Do trupa”

Jest to sonet, a więc wymaga specjalnej sztuki pisania. Podmiotem lirycznym jest kochanek, który adresuje swoją wypowiedź do trupa. Autor zastosował ostry kontrast, który służy zaszokowaniu i olśnieniu czytelnika. Pomysł utworu (koncept), zestawienie sytuacji kochanka i trupa. Dwie pierwsze strofy ukazują podobieństwa w niepodobieństwie. Trzecia i czwarta ukazuje różnice we wcześniej ukazanym podobieństwie, wykazuje antytezy. Puenta utworu jest taka, że sytuacja kochanka jest gorsza niż trupa. Morsztyn kładzie nacisk na formę wiersza. Na architekturę wiersza składają się paralelizm, antytezy, anafory, metafory, wyliczenia. Poeta barokowy chce się zaprezentować jako mistrz, wirtuoz, ktoś kto potrafi olśnić, zaskoczyć.

„Do tejże”

Wiele epitetów określających urodę kobiety (koral rumiany). Wiersz stanowi wyliczenia sprzeczności wyjaśnionych za pomocą hiperbol. Ostatni dwuwiersz wyrywa się z wyliczeń i jest swoistym podsumowaniem, zawiera puentę. Można go odczytać poziomo i pionowo. Kobieta jawi się jako bóstwo, ma władzę. Jej uroda jest w stanie porazić mężczyznę, odebrać zmysły i rozum.

4."Na oczy królewny angielskiej”-  Mamy tu do czynienia z liryką inwokacyjną. Wypowiedź jest bezpośrednio skierowana do królewny angielskiej, o czym dowiadujemy się z tytułu. Utwór ten jest rozbudowanym komplementem, opiewającym piękno oczu Elżbiety. ...

5. "Wojna chocimska" Za treść tego utworu autor przyjął wojnę ze szczególnym uwzględnieniem jednej bitwy pod Chocimiem. Potocki powraca do konkretnych wydarzeń. Jest to upoetyzowana kronika tej wojny. Została napisana na podstawie jednego z pamiętników jednego z dowódców. Jest to poemat rycerski. Charakterystycznym elementem takiego eposu jest inwokacja. W niej autor zwraca się do Boga. Są tam porównania homeryckie. Jest tam zawarta prośba o błogosławieństwo dla dzieła, które właśnie tworzy autor.

6. Sarmatyzm ukształtował się w pełni w XVII wieku. Jego głównymi składnikami były: duma ze swobód szlacheckich, pogarda dla pracy nierolniczej, konserwatyzm stanowy i umysłowy, kult łaciny, religijność ze skłonnościami do dewocji, fanatyzmu i nietolerancji, upodobanie do ceremoniału, wystawności, niechęć do obcych. W obyczajach sarmackich dominuje zabawa, biesiadowanie, polityka i sejmikowanie. Jan Chryzostom Pasek z pochodzenia był ubogim szlachcicem, który wzbogacił się dzięki wyprawom wojennym pod sztandarami Stefana Czarnieckiego i w służbie króla. Pierwsza cześć przybliża czytelnikowi wydarzenia wojenne. Na polu walki żołnierze spisują się dobrze, ale o odwadze decyduje przywiązanie do wodza i chęć zdobycia łupów. Do udziału w dalekich wyprawach skłania Paska żądza przygód i ciekawość. Nie pisze autor o bezinteresowności czynów ani o gotowości do wyrzeczeń w imię ojczyzny. Obok wypraw wojennych Pasek opisuje życie ziemianina, w którym nie brak sąsiedzkich zwad, procesów i bijatyk - sam Pasek stawał 18 razy przed sądem, w 1700 r. został skazany na infamię i banicję.

7. treść- Główny bohater utworu Tartuffe, niemałej klasy spryciarz, a jak się w końcu okaże, złoczyńca ścigany przez prawo, zdobywa zaufanie poczciwego i naiwnego Ordona, który zafascynowany jego "pobożnością" przyjmuje Tartuffla pod swój dach.

Orgon – mąż Elmiry, ojciec dwójki dzieci Marianny i Damisa, do chwili pojawienia się Tartuffe’a (Świętoszka) jest kochającym mężem i ojcem, mądrym, uczciwym, powszechnie szanowanym człowiekiem. Pod wpływem Świętoszka zmienia się nie do poznania. Nie obchodzi go już nic oprócz jego ukochanego Tartuffe’a , którego traktuje jako wyrocznię i najwyższy autorytet. Nie zdaje sobie sprawy, że jest przez niego oszukiwany i wykorzystywany. Okazuje się człowiekiem zbyt ufnym, naiwnym i łatwowiernym, który potrafi zaryzykować szczęściem własnej rodziny, jeśli się tylko nim umiejętnie pokieruje. Świętoszek ma na niego nieograniczony wpływ. Dochodzi do tego, że jest mu on bliższy niż żona i dzieci. Wydaje się, że nie ma własnego światopoglądu i przekonań. Bardzo pragnie, aby ktoś wskazał mu właściwy, doskonały "program życiowy", co wykorzystuje Tartuffe.

Świętoszek, tytułowy bohater komedii Moliera, to tajemniczy mężczyzna w średnim wieku. Ten oszust potrafił wpływać na psychikę ludzką. Udało mu się zafascynować swoją osobą Orgona, który przygarnął go do swego domu jak brata i miłował bardziej niż matkę, żonę czy dzieci. Również “osiodłana” przez Tartuffe’a matka Orgona, pani Parnelle była na tyle naiwna, by uwierzyć w jego niezwykłą pobożność i stwierdzić, że “jest zacnym człowiekiem, godnym czci prawdziwej (...), a celem jego kroczyć niebios drogą świętą”.

Świętoszek miał wielką słabość do płci pięknej. Świadczą o tym: fakt, że kazał zasłonić Dorynie dekolt, a także zaloty do Elmiry. Umiejętność wpływania na ludzi przydała się Tartuffe’owi podczas rozmowy Orgona z Damisem, który opowiedział ojcu o rozmowie Tartuffe’a z Elmirą. Naiwny i zaślepiony Orgon nawet nie dopuszczał takiej myśli, więc uznał opowieść syna za brednie i wygnał go z domu, a Świętoszkowi zapisał cały majątek.