Wstęp.
Analiza finansowa przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej............1
1. Przedmiot i zakres analizy finansowej.............................................................1
2. Metody stosowane w analizie finansowej........................................................4
Syntetyczna ocena wyników oraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa...........10
1. Sprawozdania finansowe i ich analiza wstępna............................................10
1.1 Analiza bilansu przedsiębiorstwa.........................................................12
1.2 Analiza rachunku zysku i strat.............................................................17
2. Analiza wskaźnikowa....................................................................................19
2.1. Wskaźnik rentowności........................................................................20
2.2. Wskaźnik płynności finansowej..........................................................22
2.3. Wskaźnik szybkości obrotu.................................................................24
2.4. Wskaźnik zadłużenia...........................................................................27
Analiza finansowa w ocenie zdolności płatniczej przedsiębiorstwa...................30
1. Przedmiot i metody analizy wypłacalności...................................................30
2. Ocena symptomów zagrożenia upadłością w oparciu o model E.I. Altmana..................................................................................................32
Zakończenie........................................................................................................35
Bibliografia..........................................................................................................36
Niniejsza praca poświęcona jest problematyce wyboru metod i narzędzi umożliwiających syntetyczną ocenę wyników oraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Aktualność tego zagadnienia wynika ze zmian w polskiej rachunkowości i jest skutkiem przeobrażeń życia gospodarczego kraju – wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej, rozszerzenia współpracy gospodarczej z zagranicą, powstania spółek prawa handlowego z udziałem kapitału zagranicznego. Od przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej oczekuje się przede wszystkim zaistnienia na rynku, sprostania konkurencji i dynamicznej działalności, która się opłaca. Zarządzanie przedsiębiorstwem jest więc nieustannym procesem podejmowania i realizacji różnych decyzji, często obarczonym dużym ryzykiem. Jednym z narzędzi ułatwiającym podejmowanie trafnych decyzji oraz zminimalizowanie ryzyka może być analiza mocnych i słabych stron przedsiębiorstwa. Pełna analiza finansowa jest jednak przedsięwzięciem dość pracochłonnym i wymaga stosowania znacznej liczby wskaźników, a także danych wykraczających poza obowiązkową sprawozdawczość finansową. Dlatego w teorii i praktyce spotyka się różne koncepcje zawężonej analizy finansowej.
Celem pracy jest próba skoncentrowania analizy do grupy wzajemnie powiązanych wskaźników, odpowiednio dostosowanych do realizacji przyjętego w danym badaniu celu. Analiza taka powinna umożliwiać ocenę stanu finansowego, wyników i rozwoju przedsiębiorstwa.
W pracy została wykorzystana dostępna literatura, a w szczególności opracowania autorstwa: L. Bednarskiego, T. Waśniewskiego, W. Skoczylas, B. Olzackiej, R. Pałczyńskiej – Gościniak, M. Sierpińskiej, W. Gabrusewicza, W. Jelenia, J. Czekaja, Z. Dreslera, E. Kurtysa, T. Jechny, J. Duraja. Wykorzystane zostały również artykuły z czasopism ekonomicznych.
Treść pracy została ujęta w trzech rozdziałach. W rozdziale pierwszym przedstawiono ogólne problemy z zakresu analizy finansowej. Rozdział drugi obejmuje kryteria syntetycznej oceny i charakterystykę wybranych wskaźników finansowych, mających w niej zastosowanie. Ostatni rozdział określa metody analizy służące ocenie symptomów zagrożenia upadłością firmy.
Analiza finansowa przedsiębiorstw w warunkach gospodarki rynkowej
1. Przedmiot i zakres analizy finansowej
Zmiana systemu gospodarowania, jaka dokonuje się w Polsce pociąga za sobą zmianę zachowań przedsiębiorstw. Oczekuje się od nich sprawnego funkcjonowania zapewniającego utrzymanie płynności finansowej, co przejawia się odpowiednią szybkością obrotu majątku rzeczowego i zasobów pieniężnych oraz zwrotności kapitału. Wymagania te określają ogólne założenia analizy, a więc nie tylko jej cel podstawowy, ale możliwość oceny stopnia realizacji oczekiwań, a dalej kryteria analizy i oceny, wskazując zarazem obszary, jakie należy poddać badaniu.
Określenie strategii przedsiębiorstwa i jej realizacja gwarantująca sukces, w warunkach istniejącej ostrej konkurencji wywołuje zapotrzebowanie na analizę ekonomiczną. Rozwojowi wymienionej analizy sprzyja przede wszystkim zmiana istoty i charakteru przedsiębiorstwa, które w warunkach gospodarki rynkowej odzyskało pełną samodzielność i stało się pełnoprawnym podmiotem stosunków gospodarczych. W związku z tym, że zaczęło prowadzić działalność na własny rachunek jest bardziej zainteresowane rezultatem swych działań[1].
Pomocnym narzędziem prowadzenia działalności przedsiębiorstwa oraz kształtowania perspektywicznego jego rozwoju, staje się analiza działalności sporządzana dla potrzeb własnych jak również dla potrzeb odbiorców zewnętrznych. Tylko taka analiza jest cenna, która służy usprawnianiu działalności przedsiębiorstwa.
W gospodarce rynkowej zdecydowanie mniejsze znaczenie przywiązuje się do analizy przeszłości, a relatywnie więcej uwagi poświęca rozpatrywaniu przyszłości. Przeszłość interesuje przedsiębiorstwo jedynie w takim stopniu, w jakim potrafiło ono wykorzystać warunki swojego rozwoju. Należy więc stwierdzić, iż efektywne funkcjonowanie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej jest praktycznie niemożliwe bez profesjonalnie prowadzonej analizy ekonomicznej[2].
Przedmiotem analizy ekonomicznej mogą być zjawiska i procesy występujące w skali całej gospodarki oraz w poszczególnych jej ogniwach (podmiotach gospodarczych). W pierwszym przypadku mamy do czynienia z analizą makroekonomiczną, natomiast w drugim – z analizą mikroekonomiczną.
Powszechne zainteresowanie i zastosowanie w życiu gospodarczym znajduje analiza zajmująca się badaniem i oceną całokształtu działalności przedsiębiorstwa. Obejmuje bowiem zagadnienia związane z sytuacją majątkową oraz finansową, analizą wzrostu i pozycji finansowej przedsiębiorstwa, wynikiem finansowym i związaną z tym oceną efektywności gospodarowania – rentowności oraz koszty i przychody ze sprzedaży. Takie syntetyczne ujęcie pozwalające na szybki pomiar i ocenę sytuacji finansowej oraz wyników zwane analizą finansową dostarcza zrozumiałych i względnie porównywalnych informacji finansowych[3]. Informacje dostarczone przez analizę finansową stanowią przedmiot zainteresowania kierownictwa firmy, obecnych lub przyszłych inwestorów, kredytodawców, dostawców, odbiorców, konkurencji, ekonomistów, statystyków, rządu wraz z władzami podatkowymi oraz społeczeństwa.
Znaczenie analizy finansowej przedsiębiorstwa sprawia, że jej zakres jest stosunkowo szeroki. Niemniej w każdym przypadku przedmiotem badań pozostaje:
- struktura aktywów (proporcje między majątkiem trwałym i obrotowym, rotacja środków, polityka inwestycyjna i umorzeniowa),
- finansowanie (zmiany kapitału, pochodzenie kapitału, struktura pasywów, terminowość spłaty zobowiązań, bezpieczeństwo finansowe),
- płynność środków (zdolność płatnicza, upłynnianie majątku, pokrycie majątku kapitałem),
- zysk (ocena wielkości absolutnych i relatywnych – analiza rentowności)[4].
Informacje liczbowe, możliwe są do uzyskania w oparciu o sprawozdawczość finansową. Czynności z tym związane określa się w teorii i praktyce mianem „czytania” sprawozdania finansowego. Aby uzyskane informacje oddawały jak najpełniej obraz działalności firmy i były czytelne dla szerokiego grona odbiorców, przedstawiane są w postaci wskaźników finansowych. Wskaźniki o określonej konstrukcji grupuje się w zbiór ułatwiający ocenę wybranych sfer działalności przedsiębiorstwa. Konstrukcja wskaźników finansowych umożliwia ich obliczanie również w oparciu o dane z ewidencji księgowej[5].
Praktyczna realizacja zakresu i celów analizy finansowej w przedsiębiorstwie może występować w postaci:
- analizy porównawczej danych rocznych i wieloletnich (ocena dynamiki wzrostu przedsiębiorstwa),
- analizy zmian strukturalnych w aktywach, pasywach i wynikach,
- analizy wskaźników finansowych – analizy wskaźnikowej,
- analizy wybranych wskaźników finansowych, np.: płynności środków pieniężnych, przepływu kapitału, zmian w pozycji finansowej
2. Metody stosowane w analizie finansowej
W toku analizy finansowej należy koncentrować się na problemach podstawowych, a unikać rozpraszania się na badaniu problemów szczegółowych. Problemami szczegółowymi warto się zająć wówczas, gdy chce się pogłębić znajomość problemów podstawowych, gdy jakiś stan budzi zaniepokojenie lub chce się poznać przyczyny zmian badanych zjawisk czy strukturę czynników kształtujących te zjawiska. Nie zawsze jest to jednak konieczne. Dlatego, po ogólnym zapoznaniu się z rozpatrywanym sprawozdaniem finansowym i rozpoznaniu sytuacji, najpierw badane i oceniane są rozmiary zjawisk podstawowych. Pozwala to uzyskać ogólny, syntetyczny pogląd na wyniki i efektywność gospodarowania przedsiębiorstwa, i jego sytuację finansowo majątkową[6].Jedną z form badania sprawozdań finansowych jest analiza wskaźnikowa. Obejmuje ona obliczanie wskaźników finansowych konstruowanych w oparciu o dane z bilansu oraz rachunku zysków i strat. Ze względu na zakres danych zawartych w badanych sprawozdaniach, możliwości budowy wskaźników finansowych są bardzo duże. Jednak najbardziej typowym jest zestaw pozwalający wyróżnić cztery obszary analizy wskaźnikowej i służący ocenie:
- płynności finansowej,
- zadłużenia,
- sprawności działania przedsiębiorstwa,
- rentowności[7]
Są to narzędzia analizy, które dostarczają informacji do syntetycznej oceny. Aby taką ocenę przeprowadzić niezbędna jest jednak umiejętność odczytania z tych wskaźników realnej sytuacji, czyli właściwego skomentowania tego, co te wskaźniki wyrażają. Wskaźniki oblicza się nie tylko dla okresu sprawozdawczego, ale także dla okresów poprzednich (przynajmniej dwóch lat). Każdy z wskaźników charakteryzuje określony odcinek działalności przedsiębiorstwa; pełny jego obraz daje dopiero cały zestaw wskaźników. Stosowanie w praktyce przedstawionego zestawu wskaźników potwierdziło, że jest on wystarczający dla scharakteryzowania i ogólnej oceny wyniku i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Doświadczenie pokazało, że o jakości analizy nie świadczy duża liczba wskaźników, lecz trafny ich dobór i poprawna, umiejętna, merytoryczna ocena. Nadmiar wskaźników może rozmywać obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, odrywać uwagę od zjawisk podstawowych. Można rozróżnić różne typy analiz finansowych; na ogół wyróżnia się analizy roczne, bieżące i problemowe. Na zlecenie władz nadzorczych przedsiębiorstwa, potencjalnych inwestorów lub banków, podejmowane są także analizy eksperckie, które obejmują zarówno problematykę analiz rocznych, jak i specyficzne problemy, którymi zainteresowany jest zleceniodawca.
W pracach badawczych wykorzystuje się ilościowe metody analizy ekonomicznej, które dzielą się na metody:
- deterministyczne
- stochastyczne
Wśród metod deterministycznych wymienia się najczęściej metody: kolejnych podstawień, reszty, różnic cząstkowych, wskaźnikowa, proporcjonalnego podziału odchyleń, krzyżowych podstawień, funkcyjną, logarytmowaną.
Metody stochastyczne są bardziej precyzyjne, ponieważ obok czynników głównych uwzględnia się w nich wpływ czynników przypadkowych. Metody deterministyczne i stochastyczne nie wykluczają się wzajemnie i powinny być równolegle stosowane[8]. Pewien stały zestaw metod, powszechnie wykorzystywany w analizie, określany jest mianem metod klasycznych. Wśród nich najczęstsze zastosowanie znajduje metoda porównań. To szerokie zastosowanie tej metody jest spowodowane przede wszystkim trudnościami, jakie występują przy ocenie zjawisk gospodarczych tylko na podstawie samego ich pomiaru. Aby zatem ocenić poprawność kształtowania się rozmiarów badanego zjawiska należy porównać je z odpowiednią podstawą odniesienia. W rezultacie takiego porównania uzyskujemy możliwość bardziej obiektywnej oceny kształtowania się analizowanego zjawiska gospodarczego, niż tylko na podstawie samego pomiaru jego wielkości. Ponadto porównanie ukazuje zmiany i pozwala jednocześnie określić skalę postępu lub regresu na tle przyjętej podstawy odniesienia. W metodzie porównań ważne jest poprawne ustalenie:
- przedmiotu porównań,
- sposobu ujęcia zagadnień objętych zakresem porównań,
- podstawy porównań.
Porównywalność jednorodnych zjawisk gospodarczych jest często utrudniona z tytułu licznych zmian występujących w trakcie dłuższego okresu. Najczęściej zjawiska gospodarcze są zniekształcone z powodu:
- zmian metodologicznych,
- zmian cenowych,
- zmian organizacyjnych,
- zmian przedmiotowych.
Aby ustrzec się błędnych ocen i wniosków należy przed dokonaniem porównań doprowadzić dane liczbowe opisujące rozpatrywane zjawisko do porównywalności. Oznacza to, że trzeba wyeliminować wszystkie te zaistniałe zmiany, które zniekształciły w pewnym stopniu obraz analizowanych zjawisk gospodarczych[9]. W wyniku porównania wielkości rzeczywistej z wielkością przyjętą za bazę odniesienia uzyskuje się odchylenie bezwzględne (różnicę).
W zależności od wielkości przyjętej za bazę odniesienia wyróżnia się następujące kierunki porównań:
- porównania w czasie, gdy bazę odniesienia stanowią wielkości rzeczywiste lat ubiegłych,
- porównanie z planem, wówczas gdy wzorcem porównań są założenia planu przedsiębiorstwa,
- porównania w przestrzeni najczęściej przeprowadzane przy przyjęciu za podstawę odniesienia wielkości rzeczywistych innych przedsiębiorstw (analizy międzyzakładowe) czy wielkości średniobranżowych[10].
Oprócz wyżej wymienionych metod, analiza finansowa posługuje się także metodami specyficznymi, głównie w zakresie operacji finansowych. Metody te zostały wypracowane przez system bankowy i są ukierunkowane na uwzględnienie czynnika czasu w operacjach pieniężnych. Do podstawowych metod operacji pieniężnych należą rachunki:
- odsetkowe,
- procentu składanego,
- dyskontowe.
Rachunek odsetkowy jest stosowany przy obliczaniu kosztu wykorzystania obcego kapitału w krótkich okresach, nie przekraczających jednego roku. Odsetki obliczane są według wzoru:
O =
* r * t
K
100
gdzie:
K – kapitał (podstawa naliczania odsetek)
r – stopa procentowa
t – czas wykorzystywania kapitału
Jeżeli przedsiębiorstwo lokuje swoje wolne środki w banku, musi znać przyszłą wartość zdeponowanego kapitału, tj. ile on będzie wynosił po t latach.
Kwotę te obliczamy według wzoru:
Kt=Ko*(1+r)t
Kt – wartość kapitału w roku t
Ko – początkowa wartość kapitału
r – jak we wzorze poprzednim
t – liczba lat okresu obliczeniowego
Wyrażenie (1+r)t jest nazywane procentem składanym. Jego wartość w okresie początkowym wynosi 1 i wzrasta wraz z długością okresu obliczeniowego i wysokością stopy procentowej.
Operacje gospodarcze realizowane w przedsiębiorstwie przynoszą często skutki finansowe dopiero po kilku latach. Stąd niejednokrotnie zachodzi potrzeba obliczenia aktualnej wartości przyszłych przychodów lub przyszłych wydatków. Proces ustalania aktualnej wartości przyszłych przychodów nazywa się dyskontowaniem. Dyskonto jest procesem odwrotnym do kapitalizacji odsetek. Do obliczenia aktualnej wartości przyszłych przychodów stosuje się następującą formułę:
1
(1+r)t
Ko= Kt
Wartość „r” nazywamy stopą dyskontową, a cała wartość jest określana mianem współczynnika dyskontowego. Współczynnik ten jest miarą stopnia zmniejszenia obecnej wartości przyszłych przychodów. Jego wartość w początkowym okresie jest równa 1 i maleje wraz z wydłużaniem się okresu obliczeniowego oraz wysokości stopy dyskontowej[11].
Syntetyczna ocena wyników i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa
1. Sprawozdania finansowe i ich analiza wstępna
Zgodnie z Ustawą o rachunkowości podstawowym źródłem informacji dla syntetycznej oceny dokonywanej w przedsiębiorstwie oraz przez podmioty zewnętrzne jest sprawozdawczość finansowa, która obejmuje:
- bilans,
- rachunek zysków i strat,
- informację dodatkową,
- sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych (w większych jednostkach gospodarczych).
Wyniki i położenie finansowe firmy powinno się oceniać stosując cztery podstawowe kryteria:
- rentowność,
- płynność,
- ryzyko,
- niezależność finansową
Kryteria te w zależności od celu badania mogą podlegać innej gradacji. Nie ma to jednak większego znaczenia, ponieważ poprawnie oceniona kondycja finansowa firmy powinna uwzględniać wszystkie kryteria jednocześnie, bowiem są one wewnętrznie powiązane.
...
aagnieszkap