a) w ujęciu organizacyjnym ( podmiotowym ) – ogół podmiotów administracji, a więc organy adm. i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu adm. pub.
b) w ujęciu materialnym ( przedmiotowym ) – działalność państwa, której przedmiotem są sprawy adm., zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej.
c) w ujęciu formalnym – cała działalność wykonywana przez podmioty adm. bez względu na to, czy ma ona charakter adm. czy też nie ma tego charakteru.
Administracyjne prawo – zespół norm regulujących adm. działalność państwa.
Wg Starościaka – gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych, podejmowaną w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizatorskich wypełnianych w swoistych formach działania.
Prawo ustrojowe – zagadnienie ustroju adm. publicznej obejmują ustrój urządzeń społ. spełniających funkcję administracji, o ile jest on prawnie unormowany, oraz cały system organów adm., ich kompetencje, które są również unormowane przez prawo. Do zasadniczych zagadnień prawa ustrojowego należą zagadnienia dotyczące organów adm. publicznej, urzędów, klasyfikacji organów adm., władztwa organizacyjnego, kompetencji i właściwości oraz zasad powiązań organów adm. publicznej.
Organ adm. publicznej – jest jednostką organizacyjną adm. publicznej – jest organem państwa, osoba lub grupa ludzi wyodrębniona organizacyjnie, której obowiązujące prawo przyznaje kompetencje do działania w imieniu państwa, który działa w sposób władczy lub który ma kompetencje do stosowania prawa adm. materialnego czyli wydawania decyzji adm.
Decyzja adm. jest rozstrzygnięciem o charakterze indywidualno – konkretnego skierowanego do podmiotu zewnętrznego, w odróżnieniu do aktu normatywnego, który jest generalno – abstrakcyjny io w odróżnieniu do poleceń służbowych (np. RM nie wydaje aktów konkretno – indywidualnych)
Klasyfikacja organów adm. publicznej:
1. ze względu na pozycję
a) naczelne – Prezydent RP, RM, Prezes RM, ministrowie, osoby powołane do składu rządu (np. Przew. Kom. Badań Naukowych)
b) pozostałe – inne organy adm. zarówno centralnej, jak i terenowej
2. ze względu na terytorialny zasięg działania
a) centralne – zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa (obecnie wszystkie organy naczelne są cent., nie jest odwrotni)
b) terenowe – realizuje swoje kompetencje na określonej części państwa
3. ze względu na możność decydującego rozstrzygania spraw w drodze czynności prawnych (np. przez wydanie decyzji adm.)
a) decydujące – mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych
b) pomocnicze – mogą tylko występować z inicjatywą czy też opiniować przedstawione im sprawy przez organy decydujące bądź też wykonywać jedynie czynności kontrolne (np. kolegium przy wojewodzie)
4. ze względu na strukturę organu (liczbę osób tworzących organ)
a) jednoosobowe - monokratyczne
b) kolegialne – wieloosobowe
5. ze względu na otrzymywane wynagrodzenie
a) zawodowe – organ taki składa się z osób, które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie, będące źródłem utrzymania
b) społeczne – organy, w skład którego wchodzą osoby traktujące swą pracę w organie honorowo, nie otrzymują z tego tytułu stałego wynagrodzenia, mogą natomiast otrzymywać diety lub ekwiwalenty za utracony zarobek
Urząd ( I poj. )– zespół osobowy oraz zespół środków materialnych danych do pomocy organowi celem wykonania jego zadań i kompetencji (np. urząd wojewódzki stanowi aparat pomocniczy wojewody).
Urząd ( II poj. ) – zorganizowany zespół pracowników państwowych lub samorządowych, przydzielony do pomocy organowi adm. i powołany do merytorycznej i technicznej obsługi tego organu.
Modele organizacji aparatu adm.
1. punkt ciężkości administrowania spoczywa w rękach organów naczelnych, centralnych (organy wyższe), które decydują we wszystkich ważnych sprawach
2. organy niższe są silnie skrępowane, niesamodzielne, mogą wykonać np. czynności przygotowawcze
3. scentralizowany model wiąże się nierozłącznie z „hierarchicznym podporządkowaniem” organów adm. niższych szczebli organom wyższym (podporządkowanie w układzie pionowym).
Zasada hierarchii charakteryzuje się:
a) poszczególni członkowie jednostki organizacyjnej mają w układzie stopniowym określoną rangę
b) ranga związana jest z prawem wydawania zarządzeń lub z obowiązkiem ich wykonywania
c) obejmuje prawo kontroli oraz uzyskiwania informacji od jednostek podległych
d) występuje podwójna zależność:
- służbowa – nie ma prawnego ograniczenia sfery wydawania poleceń służbowych przez organ wyższy organom niższym, które nie posiadają względnej samodzielności
- osobowa – organ wyższego stopnia ma prawo obsadzania stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio niższych szczebli, zwolnień, awansów, pociągania do odpowiedzialności Zalety:
1. jednolitość działania aż do najniższego stopnia
2. łatwe ustalenie i wyegzekwowanie odpowiedzialności
3. brak sporów kompetencyjnych (powstałe spory rozstrzyga szef)
4. jasny układ kompetencji w działaniu wobec obywateli
1. punkt ciężkości administrowania leży w organach terenowych, które wykonują przeważającą część zadań adm.
2. organy niższe nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia ( podmioty adm. mają prawnie zagwarantowaną samodzielność ), a to w konsekwencji prowadzi do samodzielnego, wolnego w określonym zakresie od ingerencji organów wyższych, wykonywania adm.
3. organy centralne zachowują prawo udzielania wytycznych Zalety:
1. zbliżenie podmiotu decydującego do załatwianej sprawy
2. lepsza możliwość kierowania procesem decyzyjnym – mniej skomplikowana organizacja
3. większa przejrzystość – lepsze i szybsze poznanie wad i zalet
4. mniejsze obciążenie pionowego przepływu informacji
5. zwiększenie poczucia odpowiedzialności
6. zwiększenie możliwości wprowadzania innowacji
Zakres działania – wskazuje, jakimi sprawami ma się zajmować dany organ – przepisy o zakresie działania nie są wystarczającą podstawą do podejmowania przez organ działań o charakterze władczym, do tego potrzebne są przepisy upoważniające do takiego działania, a więc przepisy kompetencyjne.
Kompetencje (właściwości) organu – zespół uprawnień dotyczących określonego zakresu spraw, w których organ ma prawo, a z reguły obowiązek działania, określają jaki podmiot lub organ adm. jest powołany do załatwienia sprawy adm. danego rodzaju.
Rodzaje własności (kompetencji):
1. rzeczowa – dotyczy przydzielonych danemu organowi kategorii spraw
2. miejscowa (terytorialna)– dotyczy terytorium działania organu
3. instancyjna – zakłada wielostopniową organizację adm. i rozstrzyga, którego stopnia organ jest właściwy do załatwienia danej sprawy
4. funkcjonalna – rozstrzyga, który z wewnętrznych organów danego podmiotu właściwy jest do załatwienia danej sprawy
Kontrola – prawo organu kontrolującego do wyłącznie sprawdzania działalności innych organów lub jednostek organizacyjnych i oceniania prawidłowości ich działalności, przyrównywanie do jakichś wzorców.
Nadzór – kontrola oraz możność podjęcia przewidzianych prawem środków wiążących nadzorowanego lub możność bezpośredniego wzruszenia (uchylenia, stwierdzenia nieważności) jego aktów. Istnieją różne stopnie nadzorów – od nadzoru niewielkiego, do granic hierarchicznego podporządkowania.
Środki nadzoru można podzielić na:
1. środki nadzoru represyjnego
a) żądanie informacji o wszystkich sprawach poddanych nadzorowi
b) uchylenie aktu prawnego naruszającego prawo
c) zarządzenie (np. aby organ nadzorowany wykonał ciążący na nim obowiązek, w określonym czasie)
d) zarządzenie zastępcze (gdy organ nadzorowany nie wypełnia ciążącego na nim zobowiązania)
e) zarząd komisaryczny (środek ostateczny, bardzo dotkliwy)
2. środki nadzoru prewencyjnego
a) uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzorczym
b) zatwierdzenie aktu organu nadzorowanego przez organ nadzorczy
c) ustalenie budżetu organu nadzorowanego przez organ nadzoru
3. środki nadzoru merytorycznego i personalnego (np. zawieszenie w czynnościach organu)
Kierownictwo –jest to proces w ramach którego organ wyższego stopnia może podejmować względem organu podległego wszelkie środki za wyjątkiem tych, które są przez państwo zakazane, organ kierowniczy działa w granicach ustalonych przez prawo
Autonomia – polega na przyznaniu organom zarządzającym określoną częścią terytorium państwowego kompetencji do stanowienia przepisów prawa rangi ustawowej, do stanowienia ustaw. Jednostka autonomiczna posiada więc samodzielność w zakresie stanowienia prawa i to aktów bezpośrednio niższych niż ustawa zasadnicza (konstytucja).
Samorząd – sposób administrowania samodzielnego przez związki publicznoprawne
1. istotne cechy samorządu
a) korporacyjny charakter – prawo powinno zabezpieczać określonym grupom społ. i wyłonionym przez nie organom prawo do zarządzania „swoimi” sprawami
b) grupy te uczestniczą w wykonywaniu samorządu obligatoryjnie z mocy ustawy
c) grupy te i ich organy wykonują zadania należące do adm. publicznej
d) zarządzanie odbywa się na zasadzie samodzielności (autonomia), dopuszczalny jest jedynie nadzór w formie przewidzianej przez ustawę
2. rodzaje samorządów
a) terytorialny – stanowi wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społ., powoływany do samodzielnego wykonywania adm. publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań, korzysta z względnej niezależności od innych części aparatu państwowego, a w konsekwencji z możliwości kształtowania własnej wewnętrznej organizacji, wyboru organów przedstawicielskich oraz uprawnień do stanowienia prawa lokalnego. Z faktu wykonywania adm. państwowej wynika możliwość stosowania władztwa administracyjnego oraz podległość nadzorowi państwa.
b) specjalny
- zawodowy – jednoczy grupy społ. wykonujące ten sam zawód
- gospodarczy – łączy ludzi o wspólnych interesach gosp., prowadzący działalność gosp.
- wyznaniowy – łączy ludzi wspólność wyznania religijnego
- narodowościowy – łączy ludzi przyznających się do tej samej narodowości
Podział terytorialny państwa – względnie trwały podział przestrzeni państwa dokonany dla pewnej grupy lub określonych jednostek organizacyjnych państwa lub jednostek niepaństwowych, wykonujących jednak zadania państwowe.
Rodzaje podziału:
1. zasadniczy – tworzony dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych, posiadających podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziału (terenowych organów adm. rządowej i jednostek samorządu terytorialnego)
a) gminy – powinna obejmować obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze zapewniające zdolność wykonania zadań publicznych
b) powiaty – obejmuje cały obszar graniczących ze sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu. Przy tworzeniu, łączeniu, podziale i znoszeniu oraz ustalaniu ich granic, należy dążyć do tego, aby powiat obejmował obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze zapewniające zdolność wykonania zadań publicznych
miasto na prawach powiatu – miasto liczące więcej niż 100.000 mieszkańców oraz miasto, które z dniem 31.XII.1998r. przestało być siedzibą wojewody. Różni się od powiatu tym, że powiat obejmuje kilka gmin, natomiast miasto na prawach powiatu – tylko jedną gminę, będącą miastem.
c) Województwa ( 16 )
2. pomocniczy – dokonany dla organów pomocniczych w stosunku do organów o podstawowym znaczeniu, jako jednostki pomocnicze, z reguły nie posiadają osobowości prawnej oraz własnego majątku
a) sołectwa – na terenie wsi
b) dzielnice i osiedla – na terenie miast
3. specjalny – dokonany dla wykonania takich zadań państwa, których wykonanie w ramach podziału zasadniczego jest z różnych względów mało celowe, np. adm. wojskowa, skarbowa, górnicza, lasów państwowych, żeglugi morskiej itd. – w sumie 16 pozycji.
Koncentracja – punkt ciężkości administrowania spoczywa w rękach organów naczelnych, centralnych, które decydują we wszystkich ważnych sprawach, organy niższe są silnie skrępowane, niesamodzielne, mogą jedynie wykonywać np. czynności przygotowawcze.
Dekoncentracja – punkt ciężkości administrowania leży w organach terenowych, które wykonują przeważającą część zadań adm. W tym przypadku następuje przekazanie właściwości (kompetencji) do załatwienia spraw adm. w dół, a więc organom niższym przy zachowaniu przez organy centralne prawa udzielania wytycznych, poleceń, rozkazów. Dekoncentracja nie przesądza o niezależności organów adm. zdekoncentrowanej.
Delegacja – przenoszenie kompetencji z organu wyżej położonego na niżej położony w drodze zlecenia
Subdelegacja – przekazanie praw do stanowienia prawa przez upoważniony organ innemu organowi– Konstytucja negatywnie odnosi się do subdelegacji
Dewolucja – organ wyższego szczebla przejmuje zadania organu niższego stopnia
Koordynacja – działania organu koordynującego mające na celu sprawniejsze działanie organu koordynowanego. Nie jest to wpływ władczy lecz stwarzanie stanu faktycznego dla współdziałania.
1) Prezydent RP
- najwyższy przedstawiciel RP i gwarant ciągłości władzy państwowej
- czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji
- stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności terytorium
- ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe
- mianuje i odwołuje przedstawicieli RP w innych państwach i organizacjach
- jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych
- nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa
- nadaje ordery i odznaczenia
- stosuje prawo łaski
- powołuje: sędziów, Prezesa i wiceprezesów SN, TK, NSA, członków Rady
Polityki Pieniężnej, Rady Bezpieczeństwa Narodowego, KRRiT
- korzysta z inicjatywy ustawodawczej
- podpisuje lub odmawia podpisania ustaw
- wydaje rozporządzenia i zarządzenia
2) Rada Ministrów
a) skład: Prezes RM, w-ce prezesi RM, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawie komisji
b) kompetencje:
- korzystanie z inicjatywy ustawodawczej
- wydawanie rozporządzeń w celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upoważnieniach
- podejmowanie uchwał w zakresie wykonywania swoich konstytucyjnych uprawnień
- kieruje adm. rządową
- uchwala i wykonuje projekt budżetu państwa
- zapewnia bezp.wew. i zew. Oraz porządek publiczny
...
magara2