KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH
dr hab. Krzysztof Skotnicki
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - najważniejszy akt prawny Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalony 02.04.1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25.05.1997 roku. Konstytucja - akt prawny o najwyższej mocy prawnej, regulujący podstawy ustroju społeczno-gospodarczego i społeczno-politycznego w państwie.
I BLOK- ŹRÓDŁA PRAWA
TRYB UCHWALENIA OBOWIĄZUJĄCEJ KONSTYTUCJI
Prace nad przygotowaniem nowej konstytucji zaczęły się w Polsce dużo wcześniej niż przemiany ustrojowe. Nad nową konstytucją pracowało środowisko naukowe ale także świat polityki. Konstytucja PRL z 1952 roku poprzez ciągłe jej zmiany (których szczególnie wiele dokonano po zwycięstwie obozu Solidarności w 1989 roku) stała się aktem wewnętrznie niespójnym, społecznie nieakceptowanym, nie odpowiadając potrzebom przeżywającego głębokie przemiany państwa. Baza intelektualna była w naszym społeczeństwie do zmiany konstytucji, jednak byliśmy społeczeństwem, które nie umiało się dogadać między sobą i wspólnie współpracować.
W 1989 roku podczas Sejmu Kontraktowego „przy „Okrągłym Stole” ustalono, że z wolnych wyborów będzie pochodziło tylko 30% parlamentu, a 70% nie. Senat natomiast miał pochodzić w 100% z wolnych wyborów, to właśnie dlatego sejm i senat nie potrafili się między sobą porozumieć. Dlatego też od samego początku mieliśmy dwa projekty konstytucji: pierwszy zgłoszony przez Sejm i drugi zgłoszony przez Senat. Zdecydowane działania w kwestii zmiany Konstytucji podjął dopiero Sejm I kadencji (1991-1993). 23 kwietnia 1992 po wyborach uchwalono ustawę konstytucyjną o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskie. Powoływała ona do życia instytucję Komisji Konstytucyjne, która miała się zająć przygotowaniem ostatecznej wersji nowej ustawy zasadniczej. Ustawa ta przyjęła następujące założenia: 1) Projekt konstytucji miał być zgłaszany przez: - przez senat - przez sejm - przez Komisję Konstytucyjną Zgromadzenia Narodowego, grupę co najmniej 56 członków Zgromadzenia Narodowego (46 posłów, 10 senatorów) 2) Konstytucja zostanie uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe (Sejm i Senat) – 560 osób. Mieli oni ze swojego składu wybrać Komisję Konstytucyjną, która składała się z 56 osób. 3) Przyjęto, iż Konstytucja uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe będzie musiała być zatwierdzona przez naród w drodze ogólnokrajowego referendum (wszyscy mieszkańcy państwa powinni decydować i uczestniczyć w głosowaniu) np. po II wojnie światowej we Francji referendum nie przeszło.
MAŁA KONSTYTUCJA
17.10.1992 roku uchwalona została ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą, wykonawczą i o samorządzie terytorialnym Mała Konstytucja, trzeci tego typu akt prawny w historii państwa polskiego. Podporządkowała ona podstawowe zasady ustrojowe państwa. W pozostałych kwestiach nadal obowiązywały przepisy Konstytucji z 1952 roku, co spowodowało, iż w okresie 1992-1997 przepisy konstytucyjne zawarte były w aż trzech różnych dokumentach. Obowiązywała od 8 grudnia.
Problem polegał na tym, że parlament w 1991 był bardzo rozbity politycznie (było ponad 25 partii politycznych), nie potrafiono się porozumieć. Zaczynano rozmawiać o Konstytucji, pojawiły się projekty. W 1993 roku rozwiązał się ówczesny Sejm i Senat, bo rząd Suchockiej nie otrzymał votum zaufania od Sejmu. Jesienią (1993) w wyborach parlamentarnych ukształtował się bardzo specyficzny układ Izby. Nie znalazło się tu 30% reprezentantów tych, którzy głosowali na partie prawicowe, co sprawiło, że w parlamencie tym nie była reprezentowana prawica i pojawił się problem polityczny czy parlament taki ma prawo uchwalić w ogóle konstytucję, dlatego 22 kwietnia 1994 roku została uchwalona nowelizacja ustawy o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji. Zmiany polegały na:
1) Postanowiono, że zostaną utrzymane wcześniej zgłoszone projekty Konstytucji. Fundamentalna zasada dyskontynuacji parlamentu – zasada parlamentu w każdym państwie (parlament, który kończy swoją kadencję zamyka wszystkie sprawy nad którymi pracował, niezależnie od tego, na jakim etapie się znajdują nie przekazuje ich nowemu parlamentowi, istnienie zasady dyskontynuacji bywa przytaczane jako argument na rzecz tez , że katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego określony w Konstytucji RP nie ma charakteru zamkniętego). Oznacza, że w nowej kadencji należy wszystko rozpocząć od początku. Należałoby odrzucić wszystkie projekty zgłoszone przed 1993 roku ;po wyborach już tej możliwości nie miały, np. - przed 1993 roku Porozumienie Centrum Braci Kaczyńskich zgłosiło swoje projekty, po wyborach nie znaleźli się w parlamencie - Konfederacja Polska - Senat (stał się Senatem lewicowym) By załagodzić ten fakt, powiedziano - „nie-zachowujemy stare projekty Konstytucji”
2) Ustanowiono instytucję tzw. referendum cząstkowego(wstępnego) - odbędzie się referendum , zanim zostanie uchwalona Konstytucja (np. pytanie - czy ma istnieć Senat). Politycy oczywiście nie dopuścili do tego by referendum takie się odbyło.
3) Ustanowiono prawo zgłoszenia projektu konstytucyjnego przez grupę co najmniej 500 tysięcy obywateli. De facto z prawa tego skorzystała Solidarność, zebrała 1 mln podpisów (przed 1993 rokiem miała przedstawicieli w parlamencie, potem nie), zgłosiła własny obywatelski projekt Konstytucji.
1994 roku mieliśmy 7 oficjalnych projektów Konstytucji: - prezydenta (Lecha Wałęsy); - senatu (prawicowego z przeszłości); - obywatelski, prace nad którym koordynowane były przez NSZZ Solidarność ; - 4 projekty pochodzące od partii politycznych (Sojusz Lewicy Demokratycznej, wspólny projekt Unii Wolności i Unii Pracy-wówczas opozycja, Konfederacji Polski Niepodległej, Porozumienia Stronnictwa Ludowego).
W momencie, gdy jest 7 projektów, trudne było ujednolicenie Konstytucji. Nie było woli politycznej uchwalenia nowej konstytucji. Różnice były w nazewnictwie organów czy pewnych obszarów Polski (np. KPN chciał w podziale administracyjnym - kasztelany, hetmani).
Dla uchwalenia nowej Konstytucji wymagana jest większość głosów - 2/3 a problemem było to, iż większości takiej nie osiągnięto. Jeszcze późną jesienią 1996 roku wydawało się, że nie ma szansy na uchwalenie Konstytucji. Na przełomie 96/97 roku nastąpiło przełamanie, szybko potrafiono porozumieć się ze sobą. Sondaże przedwyborcze pokazały, że po wyborach w 1997 roku władza przejdzie z lewej strony politycznej na prawą a tym samym będzie jeszcze trudniej uchwalić Konstytucję. Stąd to przyspieszenie, partie będące w opozycji pomimo rozbieżności potrafiły się porozumieć (Unia Pracy i Unia Wolności, SLD) .
Prace nad tekstem konstytucji zakończyły się na początku 1997 roku. Trafiła ona w marcu do Prezydenta Kwaśniewskiego. Zgłosił on 40 poprawek. 2.04.1997 roku, po długotrwałej dyskusji, została ona przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe, które uwzględniło większość poprawek prezydenta. Przyjęto, że uchwaloną Konstytucję będzie musiał zatwierdzić naród w referendum , które odbyło się 25.05.1997 roku. W Małej Konstytucji z 1992 roku widniał wymóg, iż 55% musi wziąć udział w referendum. Konstytucja z 1997 roku nie stawiała wymogu minimalnej ilości osób uczestniczących w referendum. Uczestniczyło w nim zaledwie 42 % uprawnionych do głosowania. Konstytucja została przyjęta przez naród niewielką różnicą głosów (600 tys. głosów). Najważniejszy jest naród. We wszystkich krajach za datę uchwalenia Konstytucji uznaje się datę referendum. W Polsce została narzucona przez Zgromadzenie Narodowe data 02.04.1997 rok, a nie data 25.05.1997
16.07.1997 roku Prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał tekst konstytucji i zarządził jej opublikowanie w Dzienniku Ustaw. Konstytucja weszła w życie po 3 miesiącach od jej ogłoszenia 17.10.1997 roku. Jednocześnie straciły moc obowiązujące nadal niektóre przepisy Konstytucji PRL z 22.07.1952 roku, Mała Konstytucja (Ustawa Konstytucyjna z 17.10.1992 roku o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym) i Ustawa Konstytucyjna z dnia 23.04.1992 roku o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej .
Unormowanie źródeł prawa nastąpiło w rozdziale III Konstytucji Rzeczypospolitej z 2.04.1997 roku.
HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH W POLSCE
Konstytucja = Ustawa o zmianie Konstytucji ( ustawa zasadnicza) (ustawa konstytucyjna)
umowa międzynarodowa ratyfikowana = Prawo Europejskie za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie (np. Traktat Lizboński-problem jest z prawem wtórnym, które nie jest naszym prawem wewnętrznym ale obowiązuje na terenie państwa, ma pierwszeństwo) do 1997 roku ustawa = rozporządzenie / dekret z mocą ustawy
rozporządzenia zarządzenia ------------------------------------- instytucje, wytyczne, okólnik – do 1997 roku
...
magara2