SAMORZĄ TERYTORIALNY - CO TO TAKIEGO.pdf - ABC - magara2

Kobiety dla samorządu –Samorząd dla kobiet

Samorząd terytorialny co to takiego?

Informacje na temat samorządu terytorialnego w Polsce

SPIS TREŚCI

Samorząd terytorialny – co to takiego?.................................................................................................... 2

Podział administracyjny kraju................................................................................................................... 2

Gmina ...................................................................................................................................................... 3

Zadania samorządu gminnego ............................................................................................................ 3

Powiat...................................................................................................................................................... 4

Zadania samorządu powiatowego....................................................................................................... 4

Województwo........................................................................................................................................... 4

Zadania samorządu wojewódzkiego.................................................................................................... 4

Jak mieszkańcy podejmują decyzje? Co to jest władza publiczna?........................................................ 5

Władza publiczna w samorządzie............................................................................................................ 6

Władza uchwałodawcza i władza wykonawcza........................................................................................ 6

Samodzielność samorządu i jej ochrona.................................................................................................. 8

Finanse samorządu.................................................................................................................................. 8

Podatki..................................................................................................................................................... 8

Reforma samorządowa (decentralizacja) dlaczego była potrzebna i na czym polegała?....................... 9

Zadania.................................................................................................................................................. 10

Pytania sprawdzające............................................................................................................................ 11

Samorząd terytorialny słowniczek........................................................................................................ 12

Barbara Imiołczyk, Joanna MusiałkowskaGomółka, śółwin, luty 2010

Kobiety dla samorządu –Samorząd dla kobiet

Samorząd terytorialny – co to takiego?

Od dawien dawna ludzie łączyli się we wspólnoty. Razem łatwiej im było zdobywać poŜywienie, szukać

dogodnego miejsca do zamieszkania, dbać o bezpieczeństwo, budować domy, wychowywać dzieci. W

miarę, jak wspólnoty te stawały się coraz bardziej rozbudowane, ich potrzeby coraz większe,

zaspokajanie wspólnych potrzeb coraz trudniejsze, wykształciły się bardziej skomplikowane formy

współdziałania i współpracy. Dzisiaj we wszystkich miejscach naszego globu nazywa się samorządem

terytorialnym (po angielsku: selfgovernment ) taką formę organizacji społeczności, która pozwala

zaspokajać potrzeby mieszkańców określonego terytorium.

Samorząd terytorialny to wspólnota mieszkańców zamieszkujących określone terytorium

uczestnicząca z mocy prawa w sprawowaniu władzy publicznej w imieniu własnym i na własną

odpowiedzialność.

Terytorium wspólnoty samorządowej określa dziś prawo uwzględniając więzi społeczne, historyczne i

kulturowe mieszkańców.

Dzisiejsza wspólnota mieszkańców róŜni się znacznie od tej sprzed wieków. Tak jak róŜni się dzisiejszy

człowiek, jego sposób Ŝycia i jego potrzeby od człowieka sprzed stuleci. Ale istota samorządu

terytorialnego pozostaje ta sama.

KaŜdy z mieszkańców jest członkiem wspólnoty samorządowej.

Jesteśmy członkami tej wspólnoty samorządowej, na której terytorium mieszkamy. Jeśli zmieniamy

miejsce zamieszkania, stajemy się członkiem innej wspólnoty samorządowej. Jesteśmy członkami takiej

wspólnoty z mocy prawa. Nie moŜemy z niej zrezygnować ani być członkiem innej wspólnoty niŜ tej, z

którą jesteśmy związani miejscem zamieszkania. Nie musimy jednak zapisywać się do niej – waŜne jest

to, Ŝe mieszkamy na danym obszarze.

Wspólnota ta, w swoim imieniu i na własną odpowiedzialność, zaspokaja swoje potrzeby, dba o

podstawowe dla niej interesy, gospodaruje własnym majątkiem i finansami. Jest odpowiedzialna za ten

obszar naszej planety, którą wspólnie zamieszkuje.

Mówimy o wspólnocie lokalnej (w Polsce będzie to gmina i powiat ), wspólnocie regionalnej (w

Polsce będzie to województwo ).

Podział administracyjny kraju

Wspólnoty gminne, powiatowe i wojewódzkie stanowią podstawę administracyjnego podziału kraju

uchwalonego ustawą.

W Polsce mamy 16 województw, 379 powiatów i 2478 gmin.

Konstytucja RP stanowi, Ŝe ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi

z mocy prawa wspólnotę samorządową.

Barbara Imiołczyk, Joanna MusiałkowskaGomółka, śółwin, luty 2010

Kobiety dla samorządu –Samorząd dla kobiet

Gminy, powiaty i województwa są niezaleŜne. Oznacza to, Ŝe gminy nie podlegają powiatom, a powiaty

i gminy nie podlegają województwom.

Wszyscy jesteśmy członkami trzech rodzajów wspólnot samorządowych:

gmin, powiatów i województw.

Gmina

NajbliŜsza nam i najwaŜniejsza dla nas jest gmina. Tu toczy się nasze Ŝycie, z tą wspólnotą

samorządową identyfikujemy się zwykle najsilniej i związani jesteśmy najmocniej w codziennym

funkcjonowaniu. Wspólnota ta zaspokaja najwięcej naszych potrzeb związanych z Ŝyciem codziennym.

Gmina jest wspólnotą mieszkańców zamieszkujących wspólnie wsie bądź miasto.

Gminą moŜe być w Polsce kilka lub kilkanaście wsi. Stanowią one wtedy gminę

wiejską .

Gminą moŜe być miasto wraz z otaczającymi to miasto wioskami – mówimy wtedy o

gminie miejskowiejskiej .

Gminą moŜe teŜ być miasto – taką gminę nazywamy gminą miejską .

Zadania samorządu gminnego

Gmina odpowiedzialna jest za większość spraw związanych z codziennym Ŝyciem wspólnoty.

W gminie dbamy o zdrowie i bezpieczeństwo , opiekę nad najmłodszymi , ich kształcenie i

wychowanie . śłobek, przedszkole, szkoła podstawowa i gimnazjum – to zadania gminnej wspólnoty

samorządowej.

Do zadań gminy naleŜy takŜe gospodarowanie terenem , dbanie o czystość , w tym odprowadzanie

ścieków i zbiórka oraz utylizacja odpadów, zakładanie i dbanie o parki, skwerki, place i ulice.

RównieŜ zaspokajanie potrzeb kulturalnych i sportowych mieszkańców jest zadaniem gminy.

Biblioteki, ośrodki kultury, teatry i świetlice wiejskie, boiska „orliki” i duŜe stadiony, lodowiska i baseny. O

to wszystko dba wspólnota samorządowa.

W gminie dbamy o komunikację miedzy mieszkańcami i transport publiczny . W gminie wiejskiej

będzie to budowa i remonty dróg lokalnych, chodników przy tych drogach zapewnienie ich oświetlenia.

W duŜej gminie miejskiej będzie to równieŜ komunikacja miejska – a więc autobusy, tramwaje a w

Warszawie nawet metro.

W gminie troszczymy się o osoby starsze, samotne lub znajdujące się w sytuacji kryzysowej. Jeśli

dotknie nas klęska poŜaru czy powodzi, moŜemy liczyć w pierwszej kolejności na wsparcie gminy.

Z tą najbliŜszą nam wspólnotą samorządową jesteśmy związani od narodzin do śmierci. Tu, w urzędzie

stanu cywilnego, rejestrowany jest nasz akt narodzin i akt zgonu. Tu równieŜ znajduje się cmentarz,

który często jest cmentarzem komunalnym – czyli prowadzonym właśnie przez gminę.

Barbara Imiołczyk, Joanna MusiałkowskaGomółka, śółwin, luty 2010

Kobiety dla samorządu –Samorząd dla kobiet

W gminach wiejskich działają sołectwa. Na zebraniach mieszkańców, zwanych zebraniami wiejskimi ,

wszyscy obecni wybierają sołtysa wsi. To bardzo stara i utrwalona w polskiej tradycji forma

samorządności. Dziś sołectwo pełni rolę tzw. jednostki pomocniczej. Mieszkańcy, działając w ramach

sołectw, rozwiązują niektóre własne problemy. Mogą dysponować funduszem sołeckim , który jest

częścią budŜetu gminy.

W niektórych miastach działają jednostki pomocnicze zwane osiedlami bądź dzielnicami . Ich

uprawnienia, sposób działania oraz środki, którymi dysponują, określane są przez rady gmin

Powiat

Powiat jest wspólnotą ponadgminną. Ma w Polsce bardzo stare tradycje, kiedyś nazywany był ziemią.

Powiat to wspólnota kilku lub kilkunastu gmin . Takie powiaty nazywamy powiatami ziemskimi. W

ich skład wchodzi zwykle jedno miasto i okalające go wsie. 65 większych miast pełni zadania powiatu,

choć ma status gminy.. Nazywa się je miastami na prawach powiatu.

Zadania samorządu powiatowego

Powiat zajmuje się tymi zadaniami, które dla jednej gminy są zbyt trudne lub zbyt drogie.

Przede wszystkim świadczy usługi:

- dla osób niepełnosprawnych,

- dla rodzin, które mają problemy i które potrzebują specjalistycznej pomocy,

- dla osób bez pracy lub takich, którym grozi utrata zatrudnienia,

- dla uczniów szkół ponadgminazjalnych,

- dla wszystkich, którym potrzebna jest pomoc medyczna, poprzez prowadzenie szpitali

powiatowych,

- oraz inne, np. z dziedziny ochrony konsumenta.

Powiat odpowiada za ochronę przeciwpowodziową i przeciwpoŜarową, zapobieganie nadzwyczajnym

zagroŜeniom Ŝycia i zdrowia ludzi. W powiecie działają rzecznicy praw konsumenta.

Powiat zajmuje się równieŜ sprawami wydawania praw jazdy oraz rejestracjami pojazdów.

Województwo

Województwo jest największą wspólnotą samorządową. Obejmuje wiele powiatów, zarówno ziemskich,

jak i grodzkich. W języku potocznym nazywany jest teŜ regionem. Województwo jest nie tylko

największą wspólnotą samorządową. W województwie działają równieŜ przedstawiciele rządu –

wojewodowie . Dlatego mówimy w Polsce o województwie samorządoworządowym.

Wspólnocie samorządowej i wybieranym przez nią władzom publicznym przysługuje rola gospodarza

województwa, zarządzanie jego rozwojem. Rolą wojewody jest reprezentowanie w województwie rządu

oraz nadzorowanie, czy samorządy gmin, powiatów i województw działają zgodnie z prawem.

Zadania samorządu wojewódzkiego

Województwo jest zbyt oddalone od mieszkańców, aby świadczyć dla nich usługi potrzebne na co

dzień.

Dlatego zajmuje się tylko tymi usługami, które mają charakter regionalny. Są to między innymi:

- transport w województwie i między województwami (np. drogi wojewódzkie, koleje

regionalne, lotniska),

Barbara Imiołczyk, Joanna MusiałkowskaGomółka, śółwin, luty 2010

Kobiety dla samorządu –Samorząd dla kobiet

- specjalistyczna opieka medyczna prowadzona w szpitalach wojewódzkich,

- prowadzenie duŜych instytucji o charakterze regionalnym, z których korzystają wszyscy

mieszkańcy województwa, takich jak: filharmonie, teatry, ogrody zoologiczne, biblioteki

wojewódzkie

Głównym zadaniem województwa jest dbanie o rozwój regionalny. W tym celu województwo

przygotowuje a potem realizuje wieloletnie plany rozwoju województwa zwane strategiami rozwoju .

Tak definiuje strategię rozwoju samorząd województwa małopolskiego na swojej stronie

www.malopolskie.pl

Strategia rozwoju województwa jest najwaŜniejszym dokumentem przygotowywanym

przez samorząd województwa, określającym cele i priorytety polityki rozwoju,

prowadzonej na terenie regionu. Strategia mówi generalnie o tym, co jako

społeczność regionalna moŜemy i chcemy osiągnąć w perspektywie najbliŜszych

lat – wobec określonej sytuacji i pozycji regionu oraz aspiracji i oczekiwań

regionalnych elit oraz szerokiej społeczności mieszkańców. Z chwilą uchwalenia

strategia staje się podstawowym i nadrzędnym dokumentem formułującym politykę

rozwoju województwa z perspektywy regionalnej.

WaŜnym zadaniem województwa jest gospodarowanie znaczącą częścią funduszy unijnych

przeznaczonych na rozwój wielu dziedzin Ŝycia. Zarząd województwa decyduje o podziale tych

funduszy między wielu chętnych, którzy zgłaszają wnioski o dofinansowanie swoich działań.

Jak mieszkańcy podejmują decyzje? Co to jest władza publiczna?

Mieszkańcy wspólnot samorządowych podejmują decyzje bezpośrednio lub przez swoich, wybranych

przez siebie, przedstawicieli.

Przy takiej róŜnorodności i skomplikowaniu zadań wszyscy mieszkańcy nie mogą się zajmować ich

realizacją. Wszyscy podejmują tylko najwaŜniejsze decyzje. Takie podejmowanie decyzji nazywa się

głosowaniem . KaŜdy pełnoletni mieszkaniec ma głos, który oddaje w sprawie podlegającej głosowaniu.

Raz na cztery lata mieszkańcy wybierają swoich przedstawicieli, którzy w ich imieniu będą podejmować

decyzje, gospodarować wspólnym majątkiem, inwestować, wydawać wspólne pieniądze, czyli

zarządzać. Mieszkańcy w ten sposób delegują część naleŜnej im władzy swoim przedstawicielom.

Dlatego teŜ przedstawiciele mieszkańców, uprawomocnieni przez nich w wyborach do działania w ich

imieniu, nazywają się władzą publiczną.

Decyzję o wyborze podejmują tylko ci, którzy biorą udział w głosowaniu. Ale jest ona waŜna dla

wszystkich. Jeśli więc ktoś, kto moŜe głosować, nie bierze udziału w głosowaniu, decyzję za niego

podejmują ci, którzy głosują. Dlatego warto korzystać z prawa do głosowania i wybierać najlepszych

kandydatów do sprawowania funkcji w samorządzie.

Barbara Imiołczyk, Joanna MusiałkowskaGomółka, śółwin, luty 2010

SAMORZĄ TERYTORIALNY - CO TO TAKIEGO.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: